Ein helsta mein­semdin á Íslandi er fólkið sem sér sam­fé­lagið í svart­hvítu, þannig að það skipt­ist í „okk­ur“ og hina, þá sem eru með og þá ­sem eru á móti. Þetta fólk virð­ist sjá alla sem ýmist vin­veitta eða óvin­veitta, og heldur að allir hinir gangi erinda ein­hverra ákveð­inna hópa. 

Þetta fólk virð­ist eiga mjög erfitt með að skilja að stór hluti fólks hugsar bara alls ekki svona. Að stór hluti sam­fé­lags­ins er óflokks­bundið fólk sem heldur ekki með stjórn­mála­flokkum eins og íþrótta­lið­um, tekur afstöðu eftir mál­efnum og vill sjá almanna­hags­muni setta ofar sér­hags­mun­um. 

Þessi svart­hvíti hugs­un­ar­háttur er ein helsta ástæða þess að ekki þrífst upp­lýst­ari, gagn­rýnni og betri sam­fé­lags­um­ræða en raun ber vitni á Ísland­i. 

Eina mark­miðið að drepa máli á dreif

Eftir að Anna Sig­ur­laug Páls­dótt­ir, eig­in­kona for­sæt­is­ráð­herra, upp­lýsti (í kjöl­far spurn­inga frá alþjóð­legum hópi fjöl­miðla) að hún ætti félag erlendis til að halda utan um fé sitt hefur þessi mein­semd komið mjög skýrt fram. Í raun­inni mátti sam­stundis sjá glitta í þetta með færslu Önnu Sig­ur­laugar á Face­book, þar sem orð­ræðan var á þann hátt að þeir sem töl­uðu um hana og félagið hennar væru Gróa á leiti sem bæri að gefa „smá frí“ og fara að tala um það sem „skiptir raun­veru­lega máli“. Eins og allir þeir sem vildu skýr­ari svör og umræðu um þessa for­dæma­lausu stöðu sem upp var komin gerðu það af per­sónu­legri ill­vild og lágum hvöt­um. Reyndar má alveg hafa í huga að vissu­lega voru ein­hverj­ir, meðal ann­ars á þingi, sem féllu beint í gildr­una og fóru að tala um for­sæt­is­ráð­herra­hjónin sem hrægamma. Það var bæði óþarft og ósatt. 

Það blasti hins vegar við frá upp­hafi að í færslu Önnu Sig­ur­laugar var ýmsum upp­lýs­ingum haldið eft­ir, eins og hvar félagið væri skráð og að það hefði átt háar kröfur í slitabú íslensku bank­anna. Í kjöl­far þess fylgdi aug­ljós­lega spurn­ingin um það hvaða áhrif það hefði að mað­ur­inn sem gerði kröfu­hafa að einu helsta skammar­yrði á Íslandi var ekki bara tengdur heldur giftur mann­eskju sem sann­ar­lega var kröfu­hafi. Því var það ekki bara eðli­legt heldur nauð­syn­legt í aðstæðum sem þessum að fjöl­miðlar sinni vinnu sinni, sem er að spyrja spurn­inga, velta upp öllum flötum mála og upp­lýsa les­end­ur, hlust­endur og áhorf­endur sína. Það gerðu nokkrir fjöl­miðlar strax, sem betur fer. 

Stjórn­ar­and­staðan reyndi að særa Sig­mund Davíð fram í ræðu­stól Alþingis til að tala um mál­ið, án árang­urs, en þegar loks­ins heyrð­ist frá honum í gegnum blogg­síðu kom í ljós nákvæm­lega þessi hugs­un­ar­hátt­ur. Að verið væri að ráð­ast á maka hans til þess að koma á hann höggi, per­sónu­legu að sjálf­sögð­u. 

Bæði fyrir og eftir þetta hafa svo óbreyttir þing­menn Fram­sókn­ar­flokks­ins látið hafa sig út í blinda og veika vörn fyrir for­mann­inn, nú síð­ast með ein­kenni­legri blogg­færslu Karls Garð­ars­son­ar, þar sem þessi hugs­un­ar­háttur birt­ist mjög skýrt í tali um að fjöl­miðlar sjái flokk­inn hans sem óvin og séu í her­ferð gegn hon­um. Þetta er ekki í fyrsta skipti sem hann talar í þessa veru, en það breytir ekki stað­reynd­inni, sem er að flestir fjöl­miðlar eiga hvorki vini né óvin­i. Það var líka hent­ugt fyrir hann, fyrr­ver­andi fjöl­miðla­mann­inn, að gleyma því að Rík­is­út­varpið hafði greint frá því að reynt hefði verið að fá for­mann, vara­for­mann og rit­ara flokks­ins til að tjá sig. 

Allt hefur þetta ein­kennst af því að ekk­ert er rætt um þær spurn­ingar sem raun­veru­lega er verið að setja fram. Ekk­ert um það sem skiptir máli. Bara útúr­snún­ingar og full­yrð­ingar um per­sónu­lega óvild fólks og fjöl­miðla í garð Sig­mundar Dav­íðs og Fram­sókn­ar­flokks­ins sem heild­ar. 

Mark­miðið með öllum þessum útúr­snún­ingum er ein­göngu að drepa mál­inu á dreif til að þurfa ekki að takast á við þær grund­vall­ar­spurn­ingar sem það vekur upp. 

Alltaf sama sagan 

Þetta er nefni­lega ekki í fyrsta skipti á þessu kjör­tíma­bili sem upp koma grund­vall­ar­spurn­ingar um upp­lýs­inga­skyldu og hags­muna­tengsl þeirra sem sitja í æðstu stjórn­un­ar­stöðum lands­ins. Málið sem nú er komið upp er þriðja málið á þriggja ára valda­tíma þar ­sem sömu taktík virð­ist vera fylgt til að forð­ast aðal­at­riðin og óþægi­legu spurn­ing­arn­ar. 

Hanna Birna Krist­jáns­dótt­ir ­neit­aði líka lengi vel að koma í fjöl­miðla eða tala við ­þingið nema með útúr­snún­ingum þegar hún var að mála sig út í horn í leka­mál­inu. Ill­ugi Gunn­ars­son neit­aði mán­uðum saman að svara eðli­legum spurn­ingum fjöl­miðla um Orku Energy, og sömu sögu var að segja í þing­inu.  Nú tjáir Sig­mundur Davíð sig ein­göngu í gegnum blogg­síð­una sína og hlær upp í opið geðið á fjöl­miðla­mönnum sem reyna að fá hann í við­tal. 

Skyld­i ein­hver hafa gleymt því þá á þetta fólk, rík­is­stjórn­in, að vera að vinna fyrir almenn­ing í land­inu. Það er því ósköp ein­fald­lega rétt­mæt krafa að þau svari spurn­ingum fjöl­miðla og Alþingis um þessi mál. 

Það að fjöl­miðlar sinni hlut­verki sínu með því að fjalla um mál, sem greini­lega eru óþægi­leg fyrir stjórn­völd í land­inu, er ekki á nokkurn hátt merki um her­ferð. Það er þvert á móti heil­brigð­is­merki. 

Það sem er ekki heil­brigt, og í raun­inni fár­sjúkt, er póli­tíska umræð­an. Það er galið að ráða­menn kom­ist upp með að svara hvorki þingi né þjóð í málum sem skipta máli og það er út í hött að stjórn­mála­menn leyfi sér að snúa út úr og tala ekki um aðal­at­rið­in, vera hluti af þeirri mein­semd sem skemmir almenni­lega umræðu. En á meðan svo er verða fjöl­miðlar að halda áfram að veita þeim aðhald, sinna sínu hlut­verki og stuðla að upp­lýstri og gagn­rýnni umræð­u. 

Kjarn­inn mun aldrei láta þrýst­ing af þessu tagi hafa áhrif á sig og mun eftir sem áður hafa það eitt að leið­ar­ljósi að upp­lýsa les­endur sína um það sem skiptir máli, í þessu máli og öðr­um.