Árið 2017: Hver ætlar að vera ábyrgur?

Forstöðumaður efnahagssviðs Samtaka atvinnulífsins fjallar um áskoranir framundan á nýju ári.

Auglýsing

Þó vet­ur­inn sé loks mættur til lands­ins búum við Íslend­ingar þó svo vel að geta í köld­ustu veðr­unum fundið yl í inn­lendum hag­töl­um. Hvort við séum á toppi núver­andi hag­sveiflu er erfitt að segja en gang­ur­inn er í það minnsta góð­ur. Hag­vöxtur mæld­ist 10% á síð­asta árs­fjórð­ungi og hefur ekki verið meiri frá árs­lokum 2007, en ólíkt því sem þá var virð­ist meiri inni­stæða fyrir vext­in­um. Hag­vöxt­ur­inn er nú drif­inn áfram af útflutn­ingi fremur en skuld­setn­ingu og virkar því heil­brigð­ari en oft áður. Sam­hliða miklum vexti ráð­stöf­un­ar­tekna hafa heim­ili og fyr­ir­tæki nýtt svig­rúmið til að greiða niður skuldir og bund­inn hefur verið endir á skulda­söfnun rík­is­sjóðs þó enn sé þar tals­vert verk að vinna. Til­koma ferða­þjón­ust­unnar sem nýrrar stoðar í gjald­eyr­is­sköpun hefur átt stóran þátt í því að enn er tölu­verður við­skipta­af­gangur þrátt fyrir að við séum komin inn á sjötta ár núver­andi hag­vaxt­arskeiðs og þenslu­merkin eftir því.

Stöð­ug­leiki er hins vegar ekki eitt­hvað sem við Íslend­ingar höfum verið fast­heldnir á enda virð­umst við heill­ast meira af yfir­spennu og missum oft tökin þegar vel ára. Þó svo staða hag­kerf­is­ins sé ákaf­lega sterk í dag er það því að sama skapi áskorun árs­ins 2017 að við­halda þeirri góðu stöðu sem við búum við í dag, og styrkja þær stoðir sem vel­ferð okkar hvílir á. Það er vel mögu­legt en fyrir okkur liggja einkum þrjár hindr­anir sem geta staðið okkur fyrir þrifum á kom­andi ári.

Höftin

Hafta­los­unin er haf­in, en í hænu­skref­um. Það er löngu orðið tíma­bært að við nýtum okkur góða stöðu og losum okkur undan því sjálf­skap­ar­víti sem höft eru. Trú inn­lendra og erlendra fjár­festa á íslensku hag­kerfi er mik­il, reyndar svo mikil að Seðla­bank­anum þótti nóg um og fann sig knú­inn til þess að mæta auknum áhuga erlendra aðila á að fjár­festa hér­lendis með nýjum inn­flæð­is­höft­um. Höft, sama í hvaða formi, brengla verð­lagn­ingu á mark­aði, draga úr fjár­fest­ingu og nýsköpun og ýta undir efna­hags­legt ójafn­vægi.

Auglýsing

Vel­sæld byggir til lengri tíma á verð­mæta­sköpun og fyrir lítið hag­kerfi eins og okkar er lífs­björgin að miklu leyti fólgin útflutn­ingi. Geng­is­styrk­ing er því ekki blessun nema inn­eign sé fyrir henni og útflutn­ings­greinar hald­ist sam­keppn­is­hæf­ar. Krónan styrkt­ist skarpt á þessu ári og grefur það undan sam­keppn­is­stöð­unni en óvíst er t.d. við hvaða gengi krón­unnar ferða­þjón­ustan muni verða fyrir veru­legum skakka­föll­um. Finna þarf jafn­vægi á gjald­eyr­is­mark­aði og besta leiðin er að klára hafta­losun svo verð­myndun krón­unnar geti orðið á eðli­legum for­send­um. Það er því von­andi að stjórn­völd sýni hug­rekki og þor á nýju ári og afnemi þau höft sem eftir standa hið fyrsta. Nið­ur­lagn­ing Gjald­eyr­is­eft­ir­lits­ins væri gott fyrsta skref í þeirri veg­ferð.

Útblásið rík­is­bákn

Þrátt fyrir að fjórða árið í röð sé stefnt á afgang af rekstri rík­is­sjóðs þá er afgang­ur­inn ekki svipur hjá sjón miðað við þann rekstr­ar­af­gang sem skilað var á síð­asta þenslu­skeiði. Þá tókst að helm­inga skuldir rík­is­sjóðs og búa í hag­inn fyrir nið­ur­sveifl­una sem mætti okkur af fullum þunga árið 2008. Skildi þar milli feigs og ófeigs og er áhyggju­efni að hve mikið sá lær­dómur virð­ist hafa gleymst.  Frá árinu 2012 hafa rík­is­út­gjöld vaxið hratt og í nýsam­þykktum fjár­lögum er gert ráð fyrir að þau nái svip­uðum hæðum og árið 2007. Þrátt fyrir aukin útgjöld heyr­ast háværar raddir bæði af þingi og úr opin­bera geir­anum um að auka verði þau enn frek­ar. Þessi krafa er ein­kenni­leg ekki aðeins í ljósi þess að útgjöld eru mikil í sögu­legum sam­an­burði heldur einnig vegna þess að þau eru nán­ast hvergi meiri meðal þró­aðra ríkja. Skorti fé til vissra verk­efna ætti það að vera aug­ljóst að vanda­málið liggur fyrst og fremst í for­gangs­röðun og nýt­ingu þeirra fjár­heim­ilda sem fyrir eru. Með gegnd­ar­lausri útgjalda­aukn­ingu rík­is­sjóðs er ekki verið að búa í hag­inn fyrir næstu nið­ur­sveiflu heldur treyst á að ekk­ert muni út af bregða á næstu árum. Það er auð­velt að eyða í góð­æri en horfi stjórn­völd lengra en til næstu skoð­ana­kann­ana verða þau að hafa kjark til að sýna ábyrgð í núver­andi ástandi. Búa þarf í hag­inn því þegar hið óum­flýj­an­lega bakslag á end­anum kemur og tekju­stofnar drag­ast saman væri ámæl­is­vert að skila af sér rík­is­sjóði með skatt­pró­sentur við þol­mörk, slig­andi skulda­stöðu og útgjöld í hæstu hæð­um.

Ófriður á vinnu­mark­aði 

Við­var­andi deilur á vinnu­mark­aði, verk­föll og að lokum launa­hækk­anir langt umfram und­ir­liggj­andi verð­mæta­sköpun í hag­kerf­inu, ýta undir ójafn­vægi í íslensku hag­kerfi og þarf ekki að fletta lengi í íslenskri hag­sögu til að finna dæmi um hvernig slíkt hefur far­ið.  Á sama tíma og kollegar okkar í Sví­þjóð deila um hvort launa­hækk­anir ættu að vera 1,5% eða 2,5% þá ríkir ófremd­ar­á­stand á vinnu­mark­aði þrátt fyrir að með­al­hækkun launa sé næstum því 12% á árinu. Sú til­raun að breyttum vinnu­brögðum sem nefn­ist Salek er hugs­an­lega að renna út í sand­inn og er það alvar­legra en margur held­ur. Vinnu­mark­að­ur­inn á í vanda og og það ætti að vera for­gangs­at­riði að vinna að sátt á nýju ári sem byggj­andi er ár.

Nú reynir á. Hver ætlar að vera ábyrgur á árinu 2017? Þrátt fyrir að við Íslend­ingar getum með stolti sprengt upp árið 2016 þá megum við ekki gleyma þeim við­vör­un­ar­ljósum sem blasa við. Við erum vissu­lega orðin rík­ari en búa þarf þannig um hnút­ana að vel­sældin setj­ist að fremur en að kíki heim­sókn. Þegar allt er tekið saman stefnir í að árið 2017 verði við­burða­ríkt ár. Hvaða við­burðir það verða sem að lokum standa upp úr er að miklu leyti í okkar höndum og skulum við því vona að okkur beri gæfa að 2017 verði einnig hag­fellt ár.



Höf­undur er for­stöðu­maður efna­hags­sviðs Sam­taka atvinnu­lífs­ins.

Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Þorbjörn Guðmundsson
Er íslenska velferðarkerfið ekki lengur griðarstaður þeirra sem minnst hafa?
Kjarninn 11. janúar 2023
Takk fyrir og sjáumst á nýjum miðli á föstudag
Bréf frá ritstjóra Kjarnans vegna sameiningar við Stundina og þess að nýr framsækinn fréttamiðill verður til í lok viku.
Kjarninn 11. janúar 2023
Sverrir Albertsson
Vatn á myllu kölska
Kjarninn 11. janúar 2023
Lögreglumenn standa vörð um gröfurnar í námunni.
Berjast fyrir þorpi á barmi hengiflugs
Lítið þorp í Rínarlöndum Þýskalands er allt komið í eigu kolarisa. Fyrirtækið ætlar sér að mylja niður húsin og stækka kolanámu sína sem þegar þekur um 80 ferkílómetra. Þetta þykir mörgum skjóta skökku við í heimi sem berst við loftslagsbreytingar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Arnþrúður Karlsdóttir, útvarpsstjóri Útvarps Sögu.
Útvarp Saga telur fjölmiðlastyrki skapa tortryggni og bjóða upp á frændhygli
Fjögur fjölmiðlafyrirtæki hafa til þessa skilað inn umsögnum um frumvarp Lilju Alfreðsdóttur menningar- og viðskiptaráðherra, sem mun að óbreyttu framlengja núverandi styrkjakerfi til fjölmiðla.
Kjarninn 10. janúar 2023
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður Eflingar.
Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
Samtök atvinnulífsins hafa hafnað gagntilboði Eflingar um skammtímakjarasamning, sem kvað á um meiri launahækkanir en SA hefur samið um við aðra hópa á almennum vinnumarkaði til þessa. Efling undirbýr nú verkfallsaðgerðir.
Kjarninn 10. janúar 2023
Palestínski fáninn á lofti í mótmælum í Reykjavík. Ísraelskri lögreglu hefur nú verið fyrirskipað að rífa fánann niður á almannafæri.
Fánabann og refsiaðgerðir í Palestínu í kjölfar niðurstöðu Sameinuðu þjóðanna
Degi eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum í Ísrael samþykkti allsherjarþing Sþ að fela Alþjóðadómstólnum í Haag að meta lögmæti hernáms Ísraelsríkis á Vesturbakkanum. Síðan þá hefur stjórnin gripið til refsiaðgerða og nú síðast fánabanns.
Kjarninn 10. janúar 2023
Gríðarlega mikil dæling á sandi á sér stað í Landeyjahöfn á hverju ári. Markarfljótið ber hundruð þúsunda tonna af jarðefnum út í sjó og það á til að safnast upp í mynni hafnarinnar.
Vilja sjúga sand af hafsbotni í stórum stíl og flytja út
Eftirspurn eftir íslenskum jarðefnum er gríðarleg ef marka má framkomin áform erlendra stórfyrirtækja um nýtingu þeirra. Vinsældir hafnarinnar í Þorlákshöfn eru samhliða mjög miklar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Meira úr sama flokkiAðsendar greinar
None