Við­töl við þá frændur Bjarna Bene­dikts­son for­sæt­is­ráð­herra og Bene­dikt Jóhann­es­son, fjár­mála- og efna­hags­ráð­herra, í erlendum fjöl­miðlum (Bloomberg og FT) hafa vakið athygli og við­brögð frá öðrum stjórn­mála­mönn­um. 

Aug­ljós­lega ekki sam­mála

Aug­ljóst er að þeir eru ekki sam­mála um pen­inga­stefn­una og hvort það sé gott fyrir Ísland að hafa krón­una sem gjald­miðil til fram­tíð­ar. Bjarni talar með því að halda í krón­una og núver­andi fyr­ir­komu­lag pen­inga­mála – þó ekki séu úti­lok­aðar ein­hverjar breyt­ingar á umgjörð­inni – á meðan Bene­dikt hefur talað skýrt fyrir því að núver­andi fyr­ir­komu­lag gangi ekki til lengd­ar. Hann horfir frekar til þess að taka upp alþjóð­lega mynt til að tryggja meiri geng­is­stöð­ug­leika. 

Evran er þar nær­tæk­ust og Bene­dikt hefur í gegnum tíð­ina talað fyrir því að horft sé til henn­ar. Það sem er aðal­at­riðið í mál­flutn­ingi Bene­dikts, að mínu mati, er það að hann talar fyrir alþjóða­væddum heimi og hvernig Ísland verði að marka sér stöðu í hon­um. Þar er pen­inga­mála­stefnan algjört grund­vall­ar­at­riði og eftir hremm­ing­arnar fyrir tæpum ára­tug, þá sér hann upp­töku ann­arrar myntar sem bestu leið­ina fram á við fyrir kom­andi kyn­slóð­ir.

Bjarni og AGS

Þessar deilur koma ekki á óvart, þó reyndar eigi Bjarni sér svo­lítið óljósa póli­tíska sögu þegar kemur að stefnu í pen­inga­mál­um. Það gleym­ist seint þegar hann birt­ist í heil­síðu­aug­lýs­ingum í dag­blöðum og boð­aði upp­töku evru í sam­starfi við Alþjóða­gjald­eyr­is­sjóð­inn (AGS), eitt­hvað sem ekk­ert land hefur gert í sög­unni. Þetta var fyrir kosn­ing­arnar 2009. 

Nú eru liðin átta ár og þrennar Alþing­is­kosn­ingar og stefna Bjarna er nú frekar í þá veru að ríg­halda í krón­una. Hún sé ekki vand­mál­ið, segir hann, heldur þurfi frekar að breyta hag­stjórn­inni. Ná fram meiri aga til að draga úr sveifl­um. Hug­myndin um stöð­ug­leika­sjóð byggir meðal ann­ars á þessu; að hafa betri vopn til að takast á við afleið­ingar af geng­is­sveiflum og reyna að stuðla betur að geng­is­stöð­ug­leika. Hug­myndin er sú að láta arð af auð­lindum renna í sjóð­inn, í það minnsta arð­inn af orku­auð­lind­um. 

Mynt­ráð?

Við­reisn horfir til þess að koma á fót mynt­ráði og festa gengi krón­unnar tíma­bund­ið, breyta um stefnu og taka upp alþjóð­lega mynt. Evran er fyrsti kostur en mér sýn­ist aðal­at­riðið í mál­flutn­ingi Bene­dikts og félaga hans vera það, að núver­andi stefna stuðli að ein­angr­un­ar­hyggju í alþjóða­væddum heimi, og að með þetta minnsta mynt­svæði ver­ald­ar, sé verið að bjóða hætt­unni heim í sífellu. 

Ég vona að Við­reisn og Björt fram­tíð átti sig á því, að núna er tæki­færið til að koma þessu máli upp á stóra svið­ið. Stilla Sjálf­stæð­is­flokknum og öllum hags­muna­sjón­ar­mið­unum upp við vegg og rök­ræða um pen­inga­stefn­una. Sá sem berst fyrir því að halda í krón­una og núver­andi fyr­ir­komu­lag pen­inga­mála, berst fyrir miklu inn­gripa­kerfi af hálfu hins opin­bera. Spor sög­unnar hræða. 

Sungið hátt

Hags­muna­kór­arnir syngja nú hátt, bæði útgerðin og ferða­þjón­ust­an.

Teikn­aðar eru upp skelfi­legar sviðs­myndir ef rík­is­valdið heldur ekki gengi krón­unnar nægi­lega veiku gagn­vart erlendum mynt­um. Á sama tíma eru mikil fagn­að­ar­læti vegna los­unar fjár­magns­hafta. Aug­ljóst ætti að vera öllum að það eru í þess­ari stöðu þver­sagn­ir.

Frjáls mark­aður með krón­una er ekki nema að nafn­inu til, ef rík­is­valdið verður sífellt notað í að stilla gengið af svo ekki fari illa. Í þessu örhag­kerfi, með aðeins tæp­lega 200 þús­und ein­stak­linga á vinnu­mark­aði, þá verður seint hægt að stóla á að allt gangi vel með óheftum mark­aði með krón­una.

Gleymum því ekki að krónan hefur einu sinni flotið frjáls á mark­aði. Það var á árunum 2001 og fram í nóv­em­ber 2008. Því lauk þegar neyð­ar­lög­um, ein­stökum í hag­sög­unni, var beitt til að verja efna­hags­legt sjálf­stæði lands­ins, og síðan var fjár­magns­höftum komið á.

Þá tók við hrika­leg eyði­merk­ur­ganga fyrir heim­ilin í land­inu en mesta góð­æri sem sjáv­ar­út­veg­ur­inn hefur nokkurn tím­ann gengið í gegn­um. Gengi krón­unnar var þar í aðal­hlut­verki.

Ekki benda á bank­ann

Það þýðir ekk­ert fyrir stjórn­mála­menn­ina að benda á Seðla­bank­ann, þegar kemur að fram­kvæmd pen­inga­stefn­unn­ar, því það eru þeir sem ráða ferð­inni í gegnum lög­gjaf­ar­hlut­verk­ið. Ef þeir vilja gera breyt­ingar og hætta með núver­andi fyr­ir­komu­lag, þá geta þeir gert það. Þetta síð­asta skref – að fram­kvæma breyt­ing­arnar og koma þeim í gegnum þingið – verður vafa­laust erfitt.

En kjós­endur munu fylgj­ast með því hvort Við­reisn og Björt fram­tíð, alveg sér­stak­lega, muni standa við stóru orðin í þessum efn­um. Von­andi er stundin runnin upp til að láta á þetta reyna, og ræða þessi mál almenni­lega, og síðan leggja nið­ur­stöðu um að breyt­ingar á pen­inga­stefnu lands­ins til atkvæða­greiðslu í þing­inu, helst sem fyrst.