Þessa dagana fara fram yfirheyrslur í bandaríska þinginu vegna rannsóknar þingnefndar á afskiptum rússneskra yfirvalda af kosningunum í Bandaríkjunum fyrir tæpu ári.
Margt hefur komið fram í þessari rannsókn sem er áhugavert, en undanfarna daga hefur kastljósið beinst að tæknifyrirtækjunum, einkum Facebook, Google og Twitter.
Það atriði sem helst stendur upp úr, er að nú þykir það alveg óumdeilt - ólíkt því sem tæknifyrirtækin sögðu opinberlega skömmu eftir kosningarnar - að auglýsingar og efni, að miklu leyti með dellu og öfgakenndum áróðri, var skipulega dreift til fólks í gegnum samfélagsmiðla af rússneskum aðilum. Samtals náðu auglýsingar og keypt efni til að minnsta kosti 156 milljóna manna í Bandaríkjunum.
Sláandi upplýsingar
Sérstaklega eru upplýsingar um þetta sláandi gagnvart Facebook, sem er langáhrifamesti vefur heimsins. Hann tengir saman 1,8 milljarða manna, og heldur utan um nútímaleg samskipti fólks.
Sagan að baki þessari uppbyggingu er örstutt, einungis um 10 ára. Áhrifin dýpka sífellt eftir því sem umfang Facebook í lífi okkar verður meira.
Í gær voru meðal annars birtar upplýsingar sem sýndu hvernig rússneskir aðilar hefðu birt yfir þrjú þúsund auglýsingar og gervivefsíður, í aðdraganda kosnginganna í fyrra, sem síðan birtu skilaboð sín gagnvart markhópum í Bandaríkjunum.
Auglýsingarnar voru misjafnar eftir því um hvaða svæði var að ræða. Um þaulskipulagðar aðgerðir virðist hafa verið að ræða, gagngert til að ala á illdeilum og pólaríserandi umræðum um umdeild mál.
Þegar á heildina er litið þá virðast auglýsingarnar hafa verið miðaðar að því að ýta undir stuðning við Donald J. Trump og orðræðu hans.
Ein þeirra sem hefur talað um þessa þróun - og hætturnar fyrir lýðræðislega umræðu og framgang kosninga - er Dianne Feinstein, öldungardeildarþingmaður úr Kaliforníu. Í þinginu í gær lét hún forsvarsmenn tæknifyrirtækjanna heyra það, og sagði þá ekki með öllu gera sér grein fyrir hættunum sem þessi fyrirtæki hefðu boðið heim.
Hún sagðist líta svo á að það þyrfti mun sterkara regluverk og eftirlit heldur nú væri fyrir hendi, og einnig aðgerðir af hálfu tæknifyrirtækjanna sem kæmu í veg misnotkun. „Við erum ekki að fara neitt, herrar mínir. Og þetta er stórt og mikið vandamál,“ sagði hún eftir að hafa gagnrýnt forsvarsmenn tæknifyrirtækjanna fyrir að hafa ekki komið fram með nægilega góð svör við því, hvernig mætti koma í veg fyrir að nethernaður væri stundaður, eins og reyndin hefði verið í aðdraganda kosninganna í fyrra.
Mikilvæg umræða
Þessi umræða, sem nú á sér stað í Bandaríkjunum og vítt og breitt um heiminn, er afar mikilvæg. Margt bendir til þess að grundvallarlagabreytingar þurfi að eiga sér stað til að takmarka áhrif samfélagsmiðlanna og koma í veg fyrir að mikil áhrif þeirra séu misnotuð af hagsmunaðilum, stórfyrirtækjum, óvinveittum ríkjum eða pólitískum andstæðingum í kosningum.
Það þarf að skoða þessi mál vel, hér á landi eins og annars staðar. Facebook er að mörgu leyti orðið að skrímsli, þar sem erfitt er að gera sér grein fyrir því hvað snýr upp og hvað niður, og í mörgum tilvikum er það della og rugl sem verður ofan í umræðum.
Misnotkun á þessu gangverki nútímasamskipta er orðin að vopni í baráttunni um almenningsálitið.
