Í grein sem Ólafur Mar­geirs­son birti á Kjarn­anum 17. nóv­em­ber sl. segir hann að láns­fé „stórjókst“ á 8. ára­tug síð­ustu ald­ar, enda hafi þá verið hér „ofgnótt láns­fjár“, sem sýni að full­yrð­ing und­ir­rit­aðs í grein sem birt­ist á Kjarn­anum 31. októ­ber um að lánsfé hafi minnkað stór­lega á þessum tíma sé kol­röng. 

Það er rétt hjá Ólafi að nafn­virði útlána inn­láns­stofn­ana jókst mikið á þessum árum, enda verð­bólgan mik­il, einkum eftir 1973. Þetta með „ofgnótt láns­fjár“ á þessum árum er hins vegar ekki alveg í sam­ræmi við löngu biðrað­irnar eftir við­tölum við banka­stjóra eða þá stað­reynd að raun­virði útlán­anna minnk­aði og virði þeirra sem hlut­fall af lands­fram­leiðslu sömu leiðis eins og sést á með­fylgj­andi mynd.

Ég var auð­vitað að ræða þá miklu lækkun útlán­anna eftir 1973 sem myndin sýn­ir.

Þegar horft er á hag­tölur á tímum mik­illar verð­bólgu er mik­il­vægt að gera sér grein fyrir áhrifum verð­bólg­unn­ar. Þróun stærð­anna á föstu verð­lagi segir mun meira um efna­hags­fram­vind­una en þróun nafn­verðs­ins sem segir oft ekk­ert annað en að það var mikil verð­bólga. Tökum sem dæmi þróun launa í fjár­málakrepp­unni. Ég held að laun hafi lækkað um 11,0% á árunum 2008 og 2009. Ætli Ólafur finni það ekki út að þetta sé líka alrangt því sam­kvæmt launa­vísi­tölu Hag­stof­unnar hækk­uðu nafn­laun um 12,4% á þessum árum. Ég held að 11,0% lækkun raun­laun­anna, sem fæst með því að stað­virða launa­vísi­töl­una með vísi­tölu neyslu­verðs, segi mun meira um þróun launa á þessum tíma en hækkun nafn­laun­anna.

Pen­ingag­lýja

Key­nes taldi að fólk væri oft haldið því sem hann kall­aði pen­ingag­lýju (e. money ill­usion) sem merkir að fólk áttar sig ekki á að nafn­breyt­ingar stærða, t.d. launa, eru ekki það sama og raun­breyt­ing­ar. Hann taldi að ef nafn­laun hækka um 3% sé fólk ánægð­ara þótt verð­lag hækki líka um 3% en ef launin eru óbreytt og verð­lag líka. Hann taldi að fólki væri sér­stak­lega illa við lækkun nafn­launa jafn­vel þótt ein­hverjir hag­fræð­ingar reyndu, kannski með réttu, að telja því trú um að raun­launin myndu standa í stað vegna lækk­unar verð­lags. 

Peningaglýjan og treg­breyt­an­leiki verðs og einkum launa var það sem Key­nes not­aði til að útskýra hvers vegna breyt­ing í fram­boði pen­inga hefði ekki ein­ungis áhrif á verð­lag heldur líka á raun­stærð­ir, en á þessum tíma héldu „klass­ísku“ (e. „classics“) hag­fræð­ing­arnir því fram að pen­inga­stjórnun hefði ein­ungis áhrif á verð­lag. Ég hef ekki hug­mynd um af hverju Ólafur vill endi­lega að ég sé sömu skoð­unar og „klass­ísku“ hag­fræð­ing­arnir sem Key­nes reifst við fyrir tæpri öld.