Eftir mikla og langa íhugun hef ég ákveðið að stíga fram með frá­sögn af atviki sem ég varð fyrir árið 2009, þá barns­haf­andi. Atvik sem ég vil meina að hafi falið í sér klárt kyn­bundið ofbeldi. Það hafði var­an­leg áhrif á mig og mín lífs­við­horf og setti vafa­lítið afger­andi strik í reikn­ing­inn hvað varðar mína fram­tíð sem upp­renn­andi stjórn­anda í tækni­geir­an­um. 

Ég vil taka skýrt fram að ég er ekki að stíga fram núna með það fyrir augum að draga ein­staka ger­endur fram í dags­ljós­ið. Ástæðan er sú vit­und­ar­vakn­ing sem orðið hefur með til­komu #metoo bylt­ing­ar­innar þar sem athygli er vakin á bjög­uðum kúltúr og kyn­bund­inni vald­níðslu sem virð­ist hafa við­geng­ist í íslensku atvinnu­lífi og hefur meðal ann­ars beinst að ungum konum á frama­braut. Við sögu koma engu að síður þrír ger­end­ur: einn kaup­sýslu­mað­ur, einn hæsta­rétt­ar­lög­maður og einn stjórn­andi sem í dag er for­stjóri opin­berrar stofn­unar hér á landi.

Sú stað­reynd að ég er aftur barns­haf­andi hefur vakið upp minn­ingar frá þessum dramat­íska tíma. Ég var lengi vel hrædd við þessa menn og ótt­að­ist hvaða afleið­ingar það gæti haft í för með sér fyrir mig og mína fjöl­skyldu ef ég greindi frá mála­vöxt­um. En tíma þögg­unar virð­ist vera lokið og því þótti mér tíma­bært að gera þetta upp, sjálfrar mín og sam­fé­lags­ins vegna.

Aðdrag­andi

Vorið 2008 urðu breyt­ingar á fyr­ir­tæki sem ég hafði stýrt frá árinu 2006 er það sam­ein­að­ist öðru félagi. Í nýju sam­ein­uðu félagi sat ég í fram­kvæmda­stjórn undir for­ystu nýs for­stjóra sem áður hafði starfað í banka­geir­an­um. Í fyrstu var ég spennt fyrir starf­inu en smám saman fóru að renna á mig tvær grím­ur, m.a. þar sem ég fór að sjá nýjar hliðar á hinum ann­ars geð­þekka for­stjóra.

Í des­em­ber þetta sama ár, komst ég að því að ég væri ófrísk að mínu öðru barni, þá 28 ára, og plöguð af ógleði fór ég inn í jólin með það fyrir augum að hvíl­ast sem mest. Jólin reynd­ust þó allt annað en róleg þetta árið. Að kvöldi laug­ar­dags­ins 27. des­em­ber fékk ég óvænt sím­tal frá stjórn­ar­for­manni félags­ins þar sem ég var beðin að koma á fund með meiri­hluta stjórnar morg­un­inn eft­ir. Er ég vin­sam­leg­ast beðin um að halda sím­tal­inu og fund­inum leynd­um. Á fund­inum fékk ég að vita að kom­inn væri upp alvar­legur trún­að­ar­brestur milli meiri­hluta stjórnar og for­stjóra og að til stæði að víkja honum úr starfi. Var ég beðin að stíga inn í starf for­stjóra í hans stað. Á þessum tíma­punkti þótti mér rétt að greina frá því að ég væri gengin 7 vikur og gefa þeim færi á að draga boðið til baka. Eftir and­ar­taksum­hugsun héldu þau bón­inni til streitu og eftir að hafa ráð­fært mig við mann­inn minn og fjöl­skyldu þáði ég boð­ið.  

Mánu­dag­inn 29. des­em­ber mæti ég til vinnu vit­andi hvað væri í vænd­um. ­At­burða­rás­in var nokkurn vegin í takt við það sem von var á undir þessum kring­um­stæðum og í lok dags var búið að kynna mig inn sem nýjan for­stjóra. Ég gleymi þó aldrei fyrsta fund­inum sem ég átti með allri stjórn­inni þar sem ég hitti í fyrsta sinn full­trúa minni­hluta­eig­anda, þekktan kaup­sýslu­mann. Þar sem við sátum tvö ein við fund­ar­borðið and­spænis hvoru öðru meðan aðrir fund­ar­menn sóttu sér kaffi­bolla, hall­aði hann sér yfir borðið og sagði við mig í hálfum hljóð­um: „Þú hefur ekki hug­mynd um hvað þú ert búin að koma þér útí stelpa“. Mér kross­brá en svar­aði eins æðru­leys­is­lega og ég gat: „Nei, senni­lega er það rétt hjá þér“.

Krísu­á­stand

Þeir örfáu dagar sem voru til ára­móta fóru að mestu í að ræða við starfs­fólkið og koma starf­sem­inni í sem eðli­leg­astan far­veg. Strax í upp­hafi nýs árs hófust harka­legar deilur á vett­vangi fjöl­miðla milli minni­hluti stjórn­ar, sem var fyrrum for­stjóra hlið­holl­ur, og meiri­hluta stjórn­ar, þar sem ásak­anir um svik og sam­keppn­is­sam­ráð fuku á báða bóga. Með undra­verðum hraða var Sam­keppn­is­eft­ir­litið komið inn í málið og 2. jan­úar birt­ist yfir­lýs­ing í fjöl­miðlum um að eft­ir­litið hefði tekið deilur eig­enda til skoð­unar og 7. jan­úar var gerð hús­leit í húsa­kynnum félags­ins og meiri­hluta stjórn­ar. Fjöl­miðlar gerðu sér mat úr mál­inu sem var slæmt fyrir ímynd og starf­semi félags­ins. Í grein sem birt­ist í fjöl­miðlum biðl­aði ég, fyrir hönd félags­ins, til eig­enda að þeir létu strax af deilum sínum á opin­berum vett­vangi þar sem það hefði skað­leg áhrif á félag­ið. Það hafði lítil áhrif. Í lok jan­úar úrskurðaði Sam­keppn­is­eft­ir­litið að til bráða­birgða skyldu full­trúar meiri­hluta stjórnar víkja og í þeirra stað skyldu tveir óháðir aðilar skip­aðir í stjórn. 

Eins og gefur að skilja voru þetta erf­iðar vikur sem fóru að mestu í krísu­stjórnun. Starfs­fólk stóð sig með mik­illi prýði við að svara ótal fyr­ir­spurnum frá fjöl­miðlum og við­skipta­vinum til að full­vissa þá um að allt fjaðrafokið hefði ekki áhrif á dag­lega þjón­ustu. Starfs­fólk var dug­legt að stappa stál­inu í hvert annað og varð ástandið smátt og smátt betra og ró færð­ist yfir. Mér var þó ekki fylli­lega rótt þar sem ég fékk í tvígang nafn­laus hót­un­ar­bréf í pósti heim til mín þar sem ég var vöruð við því að beita mér eða taka afger­andi ákvarð­anir í starfi mínu sem for­stjóri.

Atvikið sjálft

Dag einn í lok febr­ú­ar, gengu tveir menn inn á skrif­stofu til mín og ósk­uðu eftir að ég sett­ist inn í fund­ar­her­bergi með þeim. Um var að ræða fyrr­nefndan full­trúa minni­hluta stjórn­ar, sem hafði varað mig svo óhugn­an­lega við á okkar fyrsta fundi í lok des­em­ber. Með honum í för var virt­ur hæsta­rétt­ar­lög­mað­ur. Ég beindi þeim inn í fund­ar­her­bergið við hlið­ina, her­bergi þar sem einn vegg­ur­inn var úr gleri og þak­inn mattri filmu um mið­bikið til að hindra að hægt væri að sjá hvað fram færi á fund­um.

Ég var ekki fyrr komin inn í her­bergið en að hurð­inni var lokað á eftir mér og lagt fyrir mig plagg sem mér var gert að lesa. Ég sett­ist tor­tryggin niður og las fyrstu lín­urnar en spurði svo hvað væri eig­in­lega um að vera. Þá tók hæsta­rétt­ar­lög­mað­ur­inn um­búða­laust til máls og greindi frá því að um væri að ræða brott­vikn­ingu úr starfi þar sem ráðn­ing mín í starf for­stjóra hafi verið ólög­mæt og að ég þurfi að kvitta undir plagg­ið. Ég tók upp far­sím­ann til að hringja í lög­fræð­ing­inn minn sem ég hafði ráð­fært mig við varð­andi mína stöðu nokkrum vikum áður. Ég náði sam­bandi við skipti­borð­ið, kynnti mig og bað um sam­band og skömmu síðar svar­aði lög­fræð­ing­ur­inn með nafni en þá slitn­aði sam­band­ið. Ég hringdi strax aftur en heyrði þá rödd svara „Lokað hefur verið fyrir þetta síma­núm­er“. Vit­andi hvernig fjar­skipta­geir­inn virk­aði, leit ég van­trúuð á þá félaga sem enn voru stand­andi og spurði: „Létuð þið loka fyrir síma­núm­erið mitt?“. Þegar þeir svör­uðu ekki stóð ég upp og sagði „Ég ætla að fara inn á skrif­stofu og hringja í lög­fræð­ing­inn minn“. Þá steig hæsta­rétt­ar­lög­mað­ur­inn á­kveðið fyrir dyrnar og í sömu andrá snéri full­trúi minni­hluta­eig­anda sér að mér og ýtti mér ákveðið niður í sætið og sagði: „Þú ferð ekki út úr þessu her­bergi fyrr en þú ert búin að skrifa undir þetta plagg“. 

Þarna hætti mér að standa á sama og ég fann hvernig hjartað byrj­aði að ham­ast í brjósti mér. Þarna sat ég, gengin rétt um fjóra mán­uði á leið (eitt­hvað sem full­trúi minni­hluta­eig­anda vissi vel af), skít­hrædd um sjálfa mig og ófætt barn­ið, hugs­andi um hót­un­ar­bréfin sem mér hafði borist í pósti og reyndi eftir fremsta megni að halda kúl­inu. Ég reyndi aftur að standa upp en þegar mér var aftur ýtt af festu niður í sætið reyndi ég að höfða til skyn­semi þeirra og segja „Þið getið ekki bannað mér að tala við lög­fræð­ing­inn minn. Og þið getið alls ekki haldið mér hérna inni og lokað fyrir síma­núm­erið mitt“. Þeir hins vegar högg­uð­ust ekki og þrátt fyrir ítrek­aðar til­raunir til að tala um fyrir þeim end­aði þetta með því að ég sat þarna hálf­frosin og reyndi að lesa í gegnum skjalið til að skilja hvað í því stóð.  Það tók óra­tíma enda átti ég bágt með að hugsa rök­rétt og þurfti að end­ur­lesa sömu setn­ing­arnar aftur og aftur til að ná inni­haldi þeirra. Að því loknu reyndi ég aftur að tala um fyrir þeim og útskýra að það væri ekki nokkur leið að ég myndi skrifa undir þetta fjar­stæðu­kennda plagg en án árang­urs. Ég veit ekki nákvæm­lega hvað tím­anum leið svo brugðið var mér, lík­leg­ast um 60-90 mín­útur þó mér hafi liðið eins og ég hafi setið þarna í margar klukku­stund­ir. Að end­ingu skrif­aði ég undir plaggið en bætti við fyr­ir­vara um að skjalið stæð­ist lög og regl­ur. Að því loknu fékk ég að standa upp og yfir­gefa her­berg­ið. Á þessu augna­bliki komst það eitt að hjá mér að leggja á flótta frá þessum mönnum og þessum hræði­legu aðstæðum og því gekk ég rak­leiðis stystu leið leið út úr hús­inu án þess að sækja yfir­höfn­ina mína eða veskið mitt.

Ég man ennþá eftir til­finn­ing­unni sem hellt­ist yfir mig þegar út var kom­ið. Ég vildi bara kom­ast eins hratt í burtu frá þeim og ég mögu­leg­ast gat. Það var kalt þennan dag, ég án síma­sam­bands, seðla­vesk­is­ins og bíllyklana. Án þess að hugsa rök­rétt ákvað ég að leita uppi fyrstu mann­eskj­una sem ég mundi eftir sem ég vissi að væri í næsta nágrenni, góðan vin minn sem þá vann hjá öðru stóru fjar­skipta­fé­lagi skammt frá. Þar gekk ég rak­leið­ins inn í starfs­manna­svæðið þar til ég fann vin minn og leiddi ekki einu sinni hug­ann að því að þetta gæti þótt und­ar­leg hegðun af hálfu for­stjóra sam­keppn­is­að­ila. Hjá honum hringdi ég beint í lög­fræð­ing­inn minn sem var sím­tal­inu feg­inn enda hafði hún reynt að hringja aftur til baka án árang­urs og þótti í hæsta máta óeðli­legt að heyra sím­svara segja að búið væri að loka fyrir núm­erið þegar ég hafði reynt að hringja and­ar­taki fyrr. 

Stuttu síðar gekk ég inn á skrif­stofu lög­fræð­ings míns þar sem ég brotn­aði sam­an. Ég mun aldrei gleyma van­mátt­ar­til­finn­ing­unni sem ég fann fyrir á því augna­bliki. Eftir að hafa farið yfir atburða­rás­ina héldum við saman á lög­reglu­stöð­ina í skýrslu­töku þar sem ég lagði fram form­lega kæru um frels­is­svipt­ing­u á hendur mönn­unum tveim­ur. Lög­reglu­mað­ur­inn sem tók af mér skýrsl­una sýndi mikla hlut­tekn­ingu en setti þó um leið þann varnagla að sjaldn­ast færu frelsi­svipt­ing­ar­mál fyrir dóm­stóla – nema þá helst í mannsals­málum.

Eft­ir­leik­ur­inn

Ekki leið á löngu þar til orðróm­ur kvis­að­ist út um að eitt­hvað óeðli­legt hefði átt sér stað þennan dag og næstu daga var ég umsetin fjöl­miðla­mönnum sem reyndu af fremsta megni að hafa eitt­hvað eftir mér. Ég fór að ráði lög­fræð­ings­ins míns og neit­aði að tjá mig. Lítil sem engin umfjöllun varð um málið í fjöl­miðlum enda um orðróm að ræða og lít­ið hald­bært að hafa. Sjálf trúi ég því að það hafi verið full­trúar meiri­hluta stjórnar sem hafi lekið upp­lýs­ingum út um atvik­ið, vafa­laust til að koma höggi á minni­hluta­eig­end­ur. 

Mest brá mér þó þegar hæsta­rétt­ar­lög­mað­ur­inn fyrr­nefndi hringdi í gsm sím­ann minn nokkrum dögum síð­ar. Vildi hann meina að um tóman mis­skiln­ing væri að ræða og að þetta hefði nú alls ekki verið nein vald­beit­ing – hvað þá frels­is­svipt­ing – og hvort ég vildi nú ekki draga kæruna til baka. Með hjartað í bux­unum sagði ég honum að það kæmi ekki til greina, að það væri sam­dóma álit mín og lög­fræð­ings­ins míns að þetta hefði verið gróft brot og bað hann vin­sam­leg­ast um að hafa ekki sam­band við mig aft­ur. Ég frétti síðar að lög­reglan hefði látið málið niður falla. 

Hvað við kem­ur ­fyrrum for­stjóra þá var það ekki fyrr en síðar um dag­inn þegar atvikið átti sér stað að það rann upp fyrir mér ljós. Ég mundi að þegar ég æddi í gegnum skrif­stof­una og út úr hús­inu að það hafði ekki verið einn ein­asti starfs­maður við starf­stöð­ina sína. Ég frétti síðar hjá nokkrum starfs­mönnum að menn­irnir tveir sem ég var að glíma við inni í fund­ar­her­berg­inu voru ekki einir að verki. Meðan mér var haldið inni í fund­ar­her­bergi hafði fyrrum for­stjóri valsað inn í fyr­ir­tækið og boðað til starfs­manna­fundar þar sem hann tjáði starfs­fólk­inu að ég hefði látið af störfum og að hann væri aftur tek­inn við for­stjóra­taumun­um. Því miður sá ég hann aldrei þennan til­tekna dag og því gat ég ekki lagt fram kæru á hendur honum eins og hinum tveimur þó ég sé ekki í vafa um að hann hafi verið vit­orðs­maður í þess­ari fram­kvæmd allri. 

Tel ég víst að ég hafi komið þeim félögum nokkuð í opna skjöldu með mót­bárum og ákveðni þegar þeir lögðu fyrir mig plagg­ið. Í þeirra huga var ég ung og óreynd kona og varla meira en lítið peð í valda­tafli meiri­hluta stjórnar gegn þeim. Þá óraði lík­lega ekki fyrir því að ég myndi hreyfa við and­mælum eða leita til lög­fræð­ings þegar þeir legðu fyrir mig upp­sagn­ar­bréf­ið, þar sem ég átti, nota bene, að afsala mér öllum rétti til upp­sagn­ar­frests og launa. Hefðu þeir komið öðru­vísi fram hefði ég verið karl­mað­ur? Ég veit það ekki fyrir víst en sjálf er ég sann­færð um það. 

Hvað svo?

Til að gera langa sögu stutta þá sat for­stjór­inn sem fast­ast í sínum stól næstu 18 mán­uð­ina eða svo. Þegar hann lét af störfum fór hann aftur í banka­geir­ann og vann þar sem stjórn­andi um nokk­urra mán­aða skeið þar til hann var settur í leyfi eftir að upp komu ásak­anir um kyn­ferð­is­lega áreitni gagn­vart nokkrum kven­kyns starfs­mönnum bank­ans. Smá­vægi­leg umfjöllun varð um það mál í fjöl­miðlum en málið náði aldrei neinum hæð­um. Um margra ára skeið vildi ég sem minnst af honum og félögum hans vita. 

Mig rak þó í rogastans í júlí 2015 þegar fjöl­miðlar greindu frá því að stjórn opin­berrar stofn­unar hafi ráðið for­stjór­ann fyrr­ver­andi sem for­stjóra stofn­un­ar­inn­ar. Ég átti erfitt með að sætta mig við að maður sem hafði svo afger­andi beitt valdi sínu, ekki aðeins gagn­vart mér held­ur, að því er virtist, einnig gagn­vart öðrum kon­um, hefði ein­hvern veg­inn náð að koma því þannig fyrir að hans fyrri athafnir virt­ust ekki skipta neinu máli. Ég gat ekki skilið hvernig maður með þetta vafa­sama for­tíð skyldi koma til greina sem for­svars­maður veiga­mik­illar opin­berrar stofn­un­ar. 

Ég hef álasað sjálfa mig fyrir að hafa þagað yfir mál­inu. Að hafa ekki sagt frá og þar með lagt mitt á vog­ar­skál­arnar til að forða því að menn af þessu tagi kæmust í áhrifa­stöð­ur. Að hafa með þögn­inni stefnt öðrum konum í hættu. En ekki leng­ur. Tím­inn þagn­ar­innar er lið­inn. Við verð­um, sem þjóð­fé­lag, að rísa upp gegn kúltúr sem lætur ein­stak­linga halda að þeir geti traðkað yfir annað fólk á skítugum skón­um. Við verð­um, sem þjóð, að krefj­ast þess að virð­ing sé borin fyrir öllum og standa vörð um þá hug­sjón.