Fyrir tæpu ári skapaðist nokkur umræða um eftirprentun af listaverki eftir listamanninn Banksy sem enginn veit hver er. Þessa tilteknu eftirprentun var að finna á skrifstofu borgarstjóra þegar Jón Gnarr gegndi því embætti. Jón tók verkið með sér þegar embættistíð hans lauk. Umræðan varð til þess að Jón fargaði eftirprentuninni.
Um var að ræða eftirprentun af verki eftir listamanninn Banksy sem nefnist „Rage, the flower thrower“.
Upphaflega var verkið unnið á vegg í Jerúsalem. Hægt er að nálgast eftirprentun af verkinu á 10 dollara á Amazon. Margir aðilar, ótengdir listamanninum, selja ýmsar vörur sem skreyttar eru með verkum hans.
Við þetta gerir Banksy almennt ekki athugasemdir. Eitt af verkum hans er graffiti verk sem inniheldur setninguna „Copyright is for losers“ merkt hinu þekkta (c) í hring sem almennt er ætlað að gefa til kynna höfundarrétt (e. copyright) ásamt bókstöfunum „TM“ sem stendur fyrir trademark.
Banksy hefur jafnvel gengið svo langt að veita aðgang að verkum sínum í hárri upplausn til afnota fyrir fólk. Í bók sinni „Wall and Peace“ lýsir listamaðurinn meðal annars skoðun sinni á höfundarétti á verkum auglýsenda sem birta auglýsingar í almennu rými. Hann telur að fráleitt sé að leita leyfis áður en hver geri það sem hann vill við slíkar auglýsingar.
Að leita leyfis sé eins og að biðja sérstaklega um að fá að eiga steininn sem einhver hendir í hausinn á manni.
Listamaðurinn virðist nú hafa farið þá leið að skrá sín þekktustu listaverk sem vörumerki innan Evrópusambandsins fyrir ýmsar vörur og þjónustu, þar með talið fyrir verkið sem skapaði umræðu hér á landi. Skráningin er í nafni félagsins Pest Control Office Limited. Í fyrsta skiptið sem Banksy höfðaði mál fyrir brot á réttindum sínum var það fyrst og fremst á grundvelli vörumerkjaréttar. Félagið sem er eigandi vörumerkjanna fékk nýlega staðfest lögbann gegn safni á Ítalíu sem setti upp sýningu með eftirprentunum af verkum hans. Meðal annars var krafist lögbanns gegn sölu á vörum merktum með listaverkum Banksy sem seld voru í gjafaverslun safnsins.
Ekki er vitað hvort það að Banksy hafi ákveðið að höfða opinberlega sitt fyrsta mál á þessum grundvelli, þ.e. gegn sölu minjagripa í verslun safns, tengist á einhvern hátt þekktri heimildarmynd hans frá 2010 sem hét Exit through the gift shop.
Nú hefur þriðji aðili (sem selur heillaóskakort) krafist þess að vörumerkjaskráningin fyrir „Rage, the flower girl“ hjá Evrópusambandinu verði ógilt. Rökin eru meðal annars þau að eigandi vörumerkisins selji engar vörur eða þjónustu með vörumerkinu (myndinni) og hafi þvert á móti engar athugasemdir gert við að fjöldi ótengdra aðila selji vörur auðkenndar með vörumerkinu. Því hafi vörumerkið misst það grundvallar hlutverk sitt að vísa neytendum á uppruna þeirra vara sem merkið er skráð fyrir.
Þeir aðilar sem nú krefjast ógildingar á vörumerkjaskráningu á þeirri mynd sem hékk í eftirprentun á skrifstofu borgarstjóra halda því meðal annars fram að Banksy hafi aldrei ætlað sér að nota vörumerkið til að auðkenna vörur (enda hafi hann sjálfur ekki selt neinar vörur eða þjónustu undir merkinu) heldur hafi hann ætlað sér að „komast framhjá“ reglum um höfundarrétt með því að skrá vörumerkið og tryggja sér þannig vernd. Ýmsar ástæður gætu legið þar að baki, meðal annars að tryggja áframhaldandi nafnleynd listamannsins.
Listamaðurinn Banksy hefur brugðist við ógildingarmálinu með því að opna pop-up verslun í London þar sem unnt er að kaupa ýmsar vörur sem eru auðkenndar með þeim myndum hans sem skráðar eru sem vörumerki.
Málið vekur upp áhugaverðar spurningar um skörun milli vörumerkjaréttar og höfundarréttar og er enn til meðferðar hjá European Intellectual Property Office.
Höfundur er lögmaður sem sérhæfir sig m.a. í hugverkarétti.