Framundan eru kosn­ingar í Banda­ríkj­unum í nóv­em­ber, þar sem Don­ald Trump mun freista þess að fá umboð frá þjóð­inni til að vera fjögur ár í við­bót for­seti. Demókratar eru nú mitt í þeirri veg­ferð að velja sér fram­bjóð­anda, sem á að verða for­seta­efni flokks­ins. 

Þetta kjör­tíma­bil hefur um margt verið sögu­legt, og ekki mein­ingin í þessum pistli að rekja allt það sem gengið hefur á. En staða mála núna er sú, að allt bendir til þess að kosn­ing­arnar verði spenn­and­i. 

Hart barist í fimm ríkjum

Eins og staða mál horfir við mér, þá verða hinir póli­tísku víg­vellir í kosn­ing­unum einkum í fimm ríkj­um. Það eru Wisconsin (10 kjör­menn), Michigan (16 kjör­menn), Ohio (18 kjör­menn), Penn­syl­vanía (20 kjör­menn) og Flor­ída (29 kjör­menn). Flestar kann­anir sýna, að veru­lega mjótt er á munum milli Repúblik­ana og Demókrata í þessum ríkj­um. Í flestum öðrum ríkjum er ólík­legt að það verði miklar breyt­ing­ar, eins og vindar blása núna og hafa gert allt kjör­tíma­bil­ið. 

Mið­kjör­tíma­bils­kosn­ing­arnar 2018 sýndu að Trump gæti lent í erf­ið­leikum með að fá nægi­legan stuðn­ing í þessum fyrr­nefndum ríkj­um, þó meiri líkur séu taldar á sigri hans í Flór­ída heldur að hann tapi þar. Sögu­lega hefur þar oft verið mjótt á mun­um, og úrslit þar ráða oft úrslitum um það hver verður for­seti með því að tryggja sér 270 kjör­menn. 

Síð­ast vann Trump í Wisconsin með 47,2 pró­sent atkvæða en Hill­ary Clinton fékk 46,5 pró­sent. Í Michigan mun­aði aðeins 0,3 pró­sentu­stig­um. Trump fékk 47,3 pró­sent en Hill­ary 47 pró­sent. 

Lík­legt er að Demókratar muni horfa veru­lega í það - þegar á hólm­inn er komið - hver það er úr þeirra röð­um, sem er lík­leg­astur til að vinna Trump í þessum fyrr­nefndu ríkj­u­m. 

Í Wisconsin búa 5,8 millj­ón­ir, í Michigan 10 millj­ón­ir, í Ohio 11,6 millj­ón­ir, í Penn­syl­vaníu 12,8 millj­ónir og í Flór­ída 21,3 millj­ón­ir. Sam­an­lagt búa rúm­lega 60 millj­ónir manna í þessum ríkj­um, eða tæp­lega 19 pró­sent af 327 millj­ónum sem búa í Banda­ríkj­un­um. 

Eftir því sem nær dregur kosn­ing­um, er lík­legt að kosn­inga­bar­áttan muni fær­ast að miklu leyti til þess­ara ríkja og að fram­boð Repúblik­ana og Demókrata muni reyna allt til þess að vinna. Ekki er víst að það verði allt fal­legt, eins og stjórn­málin hafa þró­ast í Banda­ríkj­un­um. 

En hvað er að ger­ast í Banda­ríkj­un­um?

Þessa spurn­ingu hafa örugg­lega margir Íslend­ingar sem búsettir eru í Banda­ríkj­unum feng­ið, á und­an­förnum árum, og er þá ekki síst vitnað í ófáar fyr­ir­sagnir þar sem Twitter færslur for­set­ans gefa tón­inn, og hneyksl­un­ar­bylgjan tekur svo við. 

Sé litið alveg fram­hjá þessu brölti stjórn­mála­manna - og ekki síst hjá for­set­anum sjálfum - þá eru um margt spenn­andi tímar í Banda­ríkj­un­um. 

Til dæmis hafa við­brögð fyr­ir­tækja, ríkja og borga við kjöri Trumps verið þau, að herða enn frekar á mark­miðum sínum um vist­vænni lifn­að­ar­hætti með mark­mið Par­ís­ar­sam­komu­lags­ins sem leið­ar­ljós. 

Þetta stelur ekki fyr­ir­sögn­un­um, en svo­leiðis er það nú samt. Meg­in­þung­inn í aðgerðum er oft hjá fyr­ir­tækjum og borg­um, og þar er mikil fram­þróun - bæði á sviði tækni og umhverf­is­mála - og stór­tækar breyt­ingar í mörgum til­vikum langt um rót­tæk­ari en þekk­ist í Evr­ópu. 

Má þar nefna fram­kvæmda­á­ætlun Was­hington ríkis um 100 pró­sent vist­væna orku, sem sam­þykkt hefur verið í rík­inu, og skyldu sem lögð hefur verið á hús­byggj­endur í Kali­forníu um að þök á öllum nýjum húsum þurfi að geta unnið raf­magn úr sól­ar­orku. 

Nefna má mun fleiri dæmi, þar sem rót­tækar breyt­ingar eru að verða til batn­að­ar, og þvert á alls konar yfir­lýs­ingar úr Hvíta hús­inu, þó þær steli fyr­ir­sögn­unum og athygl­inn­i. 

Fram­tíðin er komin

Annað sem er áhuga­vert við þróun mála í Banda­ríkj­un­um, er að hin svo­nefnda fjórða iðn­bylt­ing, sem oft er talað um að muni skella á í fram­tíð­inni, er víða þegar farin að hafa djúp­stæð áhrif á atvinnu­vegi og lifn­að­ar­hætti. Eins og oft er raunin með Banda­rík­in, þá ger­ast hlut­irnir þar hratt og áður en þeir koma af þunga inn hjá öðrum sam­fé­lög­um. 

Hinar rót­tæku breyt­ingar end­ur­spegl­ast ekki síst í því, að ríki aust­ur- og vest­ur­strand­ar­innar hafa upp­lifað mikið vaxt­ar­skeið - sem ekki sér fyrir end­ann á - á meðan mörg af mið­ríkj­unum glíma við erf­ið­leika, bæði efna­hags­lega og félags­lega, þar sem hæfi­leik­a­ríkt fólk hefur flutt burt í hópum og ekki komið heim aft­ur. 

Í ítar­legri grein­ingu sem Matt­hew Bloch, Larry Buchan­an, Josh Katz og Kevin Quely unnu fyrir Ups­hot, und­ir­vef New York Times á sviði efna­hags- og þjóð­mála, má greina hvernig þessi þróun mála birt­ist í stjórn­mál­unum í for­seta­kosn­ing­unum 2016. 

Fólk á helstu vel­meg­un­ar­svæðum Banda­ríkj­unum - sem búa ekki aðeins við betri aðstæður fyrir við­skipta­flutn­inga á sjó, flugi og landi, heldur einnig á svæði tækni, fjár­fest­inga og rann­sókna - virð­ist kjósa fremur með auk­inni alþjóða­væð­ingu og opnum stjórn­mál­um. Á meðan fólk á öðrum svæðum - ekki síst í dreif­býli - vill önnur stefn­um­mál, eins og að „verja” störf heima fyrir með tollum og upp­hafn­ingu á öllu því sem banda­rískt er (hvort sem það er svo raunin eða ekki). 

Hægt er að fjalla um þetta í löngu máli, en stóra myndin sem fyrr­nefnd grein­ing dregur skýrt fram, er að him­inn og haf eru á milli við­horfa fólks eftir því hvernig efna­hags- og félags­leg staða er. Það er ekk­ert nýtt í sjálfu sér, en hvert tíma­bil í sög­unni hefur sýn sér­kenni, og ætli það séu ekki helst dúnd­ur­skot for­set­ans á Twitter sem skilja hann frá öðrum í banda­rískri sög­u. 

Um þessar mundir hefur atvinnu­leysi í Banda­ríkj­unum ekki verið minna í tæp­lega hálfa öld, og mælist rúm­lega 3 pró­sent. Yfir­spenna er á mörgum svæð­um, meðal ann­ars á Vest­ur­strönd­inni, þar sem um 50 millj­ónir búa. Það sama má segja um svæði eins og Texas, sem er á við öll Norð­ur­löndin í íbúa­fjölda. Hag­vaxt­ar­horfur eru taldar nokkuð góð­ar, 2 til 3 pró­sent hag­vöxt­ur, og hið lygi­lega hækk­un­ar­skeið á verð­bréfa­mörk­uðum (22 pró­sent árið 2019, S&P 500) virð­ist enn vera í gangi, þó ekki sé á vísan að róa í hluta­bréfa­við­skipt­u­m. 

Sé horft fram­hjá stór­yrtum yfir­lýs­ingum stjórn­mála­manna - og vissu­lega mörgum umdeildum athöfnum og stefnu­málum sömu­leið­is, ekki síst á alþjóða­vett­vangi - þá eru tím­arnir í Banda­ríkj­unum um margt spenn­andi þessi miss­er­in. Stjórn­málin eru ekki upp­haf og endir allra hluta, þó þau séu mik­il­væg og kast­ljósið á þeim oftar en ekki. 

Stundum er kast­ljósið helst á þeim sem hrópar hæst og gjammar um allt og ekk­ert, á meðan það sem sam­þykkt er í sátt og með mik­illi vinnu - þar sem margir koma að - fær enga athygli. En samt nýtur fólk góðs af því.