Rétt­ar­staða hunda og eig­enda þeirra væri mjög góð ef lagi væri komið á fram­kvæmd rétt­ar­heim­ilda, laga um vel­ferð dýra og reglu­gerðar um vel­ferð gælu­dýra og öðrum eldri rétt­ar­heim­ildum um sama efni yrði eytt.

Til­efni þess­ara skrifa er umræða, sem Félag ábyrgra hunda­eig­enda hratt af stað um lög­mæti núver­andi sam­þykkta um hunda­hald á Íslandi og stendur fyrir mál­þingi um á laug­ar­dag. Mér finnst því kjörið tæki­færi, nú þegar FÁH ætlar að halda mál­þing um efnið að reifa það þoku­kennda ástand og réttaró­vissu, ­sem ríkir í þessum efn­um. - Þegar öllu er á botn­inn hvolft er það sinnu­leysi alþing­is, sem veldur hvernig málum er háttað í dag. Þingið hefur aldrei hlustað á efn­is­lega sömu ábend­ingar frá öðrum áður. 

Ég fagna því að áhrifa­að­ili í dýra­vernd láti sig málið varða því í sann­leika sagt er fram­kvæmd laga um þennan mála­flokk af hálfu stjórn­valda í lög­fræði­legu rugli og hefur verið það í ára­tugi.

Sjálfur hef ég fjallað um þetta áður og rök­stutt ítar­lega með hvaða hætti þetta er lög­leysa. Ætla ekki að end­ur­taka þá umfjöllun hér en stikla á stóru þar sem ég tel að lausnin á umkvört­un­ar­efn­inu blasi við í lög­fræði­legum skiln­ingi.

Flækju­stig núver­andi ástands var aukið til muna vegna sinnu­leysis lög­gjafans við gild­is­töku núver­andi laga um vel­ferð dýra því í þeim lögum og reglu­gerð um vel­ferð gælu­dýra er allur sá texti, sem þarf til að halda vernd­ar­væng yfir hunda­haldi á Íslandi. Flækju­stigið jókst vegna þess að eldri lög um sama efni (ákvæði úr lögum um holl­ustu­hætti og meng­un­ar­varn­ir) héldu gildi sínu þrátt fyrir þá meg­in­reglu í lög­fræð­inni að yngri lög skulu ganga fram eldri. Þá eru lög um vel­ferð dýra lág­marks­reglur og sam­tímis miklu ítar­legri en sam­þykktir hvað varðar skrán­ing­ar­skyldu og eft­ir­lit með hunda­haldi. Auk þess eru sam­þykktir miklu rétt­lægri rétt­ar­heim­ild en settur réttur og reglu­gerð­ir.

Í ein­föld­uðu máli er öllu sem snýr að hunda­haldi í sveit­ar­fé­lög­unum stýrt með reglu­verki, sem kall­ast sam­þykktir um hunda­hald. Sam­þykkt­irnar koma frá sveita­stjórnum og ráð­herra þarf að sam­þykkja þær. Heil­brigð­is­eft­ir­lit eru svo fram­kvæmda og eft­ir­lits­að­il­inn, alveg eins og MAST með öllu dýra­haldi. Það stenst var­la, að tveir eft­ir­lits­að­ilar séu settir á sama verk­efn­ið, enda óþarfi. Þá er engin þess­ara sam­þykkta eins orðuð og er það fyrsta lög­leysan því sömu lög eiga að gilda fyrir alla á Íslandi. Svo mælir stjórn­ar­skrá­in.

Til að geta búið til þessar reglur um hunda­hald, sem kall­ast sam­þykktir þarf að vera fyrir hendi leyfi í lög­um. Þetta hunda­sam­þykkta­leyfi er að finna í lögum um holl­ustu­hætti og meng­un­ar­varn­ir. Já hlægið bara, en svona er þetta. Þar er þetta ákvæði að finna:  

Sveit­ar­fé­lög geta sett sér eigin sam­þykktir um atriði sem ekki er fjallað um í reglu­gerðum eða gert um ein­stök atriði ítar­legri kröfur en fram koma í þeim, enda falli þau undir lög­in. Heim­ilt er auk ann­ars að setja í slíkar sam­þykktir ákvæði um:

1. bann eða tak­mörkun gælu­dýra­halds og hús­dýra­halds Í þessu ákvæði er mik­il­vægur texti: ,,sem ekki er fjallað um í reglu­gerðum" (sjá hér fyrir neðan af hverju)

Og hér situr hníf­ur­inn fastur í kúnni eins og maður seg­ir. 

Þessi laga­regla stenst ekki lengur og hefur ekki gert amk. frá því 2013 þegar lög um vel­ferð dýra tóku gildi. Um hunda­hald er nefni­lega ekki bara fjallað í reglu­gerð um vel­ferð gælu­dýra heldur líka í lögum um vel­ferð dýra þannig að fram­an­greint ákvæði er mark­laust.

Í lögum um vel­ferð dýra seg­ir:

4. gr. Yfir­stjórn.

Ráð­herra fer með yfir­stjórn mála er varða vel­ferð dýra en fram­kvæmd stjórn­sýsl­unnar er að öðru leyti í höndum Mat­væla­stofn­unar sem hefur eft­ir­lit með því að ákvæðum lag­anna sé fram­fylgt.

Í reglu­gerð um vel­ferð gælu­dýra segir m.a.: 

Til­gangur reglu­gerð­ar­innar er að tryggja vel­ferð og heil­brigði gælu­dýra með góðri með­ferð, umhirðu og aðbún­aði. Leit­ast skal við að þau geti lifað í sam­ræmi við sitt eðli­lega atferli eins og fram­ast er kost­ur. Í reglu­gerð­inni koma fram lág­marks­kröfur um ein­stök atriði.

Opin­bert eft­ir­lit. (úr sömu rgl)

Ráð­herra fer með yfir­stjórn mála sam­kvæmt reglu­gerð þess­ari. Mat­væla­stofnun fer með fram­kvæmd reglu­gerð­ar­innar og hefur eft­ir­lit með að ákvæðum hennar sé fylgt.

Umráða­manni gælu­dýra ber að tryggja gott aðgengi eft­ir­lits­að­ila að öllum gælu­dýrum og öllum þeim svæðum þar sem gælu­dýr eru hald­in.

Merk­ing og skrán­ing.(úr sömu rgl)

Umráða­manni hunda, katta og kan­ína er skylt að auð­kenna öll dýr innan 12 vikna ald­urs með ein­stak­lings­ör­merki skv. alþjóð­legum ISO-­staðli. Sam­tímis skal örmerkja­núm­erið skráð í mið­lægan gagna­grunn sem er sam­þykktur eða rek­inn af Mat­væla­stofn­un. Umráða­manni ber að tryggja að upp­lýs­ing­arnar séu réttar á hverjum tíma. Umráða­maður ber allan kostnað af merk­ingu og skrán­ingu dýra sinna. 

Nið­ur­staða

Hér er ég sem sagt búinn að teikna upp að sam­þykktir stand­ast ekki stjórn­ar­skrá né lög um vel­ferð dýra og ber við­kom­andi yfir­völdum að fella þær úr gildi og alþingi að taka ákvæðið sem heim­ilar sveit­ar­fé­lögum að setja þessar sam­þykktir

Auð­vitað ætti ég að fjalla um þetta af meiri nákvæmni og með rök­stuðn­ingi en það er óþarfi að sinni en væri svo sann­ar­lega gaman í fræði­legum skiln­ingi síð­ar.

Ég held að öll heil­brigð­is­eft­ir­lit yrðu fegin ef þessi kaleikur yrði tekin af þeim en ég er ekk­ert endi­lega viss um að Mat­væla­stofnun fynd­ist það snið­ugt ef ráð­herra segði við stofn­un­ina: farið að sinna eft­ir­lits­hlut­verki ykkar því óvíst er hvort hún réði við það miðað við fjár­mögnun og mann­afla.

Hunda­halds­um­hverfið á Íslandi og kúlt­úr­inn í kringum það er ger­breytt frá því að alþingi datt í hug að heim­ila þessa hunda­halds­sam­þykkt­ir. Mín skoðun er sú að hund­halds­menn­ingin eigi skilið alvöru eft­ir­lits­að­ila í hverjum lands­fjórð­ungi amk. og um hlut­verk hans mætti rita aðra grein.

Í dag er staða uppi sem er ekki lengur boð­leg og það er mín skoðun að með þessu átaki FÁH hreyfi þingið sig loks­ins og færi þessi mál í réttan far­veg að lög­um. Sá far­vegur er skýr og ráð­herrar mála­flokk­anna þurfa að tala saman og leysa þennan hnút. Fyrir því þurfa þing­menn nú að tala á Aust­ur­velli. Þannig kæm­ist skriður á mál­ið.

Höf­undur er lög­fræð­ingur með áherslu á öll lög um dýra­vernd.