Er álverið í Straums­vík að fara að loka? Og Lands­virkjun þar með að missa hátt í þriðj­ung af tekjum sín­um? Er eina leiðin til að halda álver­inu hér áfram í starf­semi, sú að Lands­virkjun lækki raf­orku­verð­ið? Eða er kannski unnt að leysa þetta mál með öðrum hætti? Hér er um að ræða geysi­lega fjár­hags­lega hags­muni fyrir báða aðila, auk þess sem álverið stendur undir fjöl­mörgum störfum á Íslandi; bæði beint og óbeint. Í þess­ari grein er sjónum beint að þessu athygl­is­verða máli og skoðað hvort eitt­hvert til­efni sé til að end­ur­meta raf­orku­verð álvers­ins. 

Öll álver vilja aðgang að sem öruggastri orku og lágu verði

Ál finnst ekki hreint í nátt­úr­unni. Aftur á móti er unnt að skilja álið frá þeim efnum sem það er i efna­sam­bandi við í nátt­úr­unni og þannig fram­leiða hreint ál. Einn hluti þess ferlis er það sem á ensku nefn­ist alu­m­inum smelt­ing. Sú álbræðsla, þar sem súr­efnið er skilið frá álinu, krefst geysi­mik­illar raf­orku. Þess vegna er álf­ram­leiðsla sann­ar­lega orku­frekur iðn­aður eða stór­iðja. 

Á Íslandi er sjaldan talað um álbræðslur en oftar um álver. Alls eru hér þrjú álver og sam­an­lagt nota þau um 75% allrar raf­orku sem fram­leidd er í land­inu. Miðað við höfða­tölu er Ísland það land sem fram­leiðir mest af áli í heim­inum öll­um. Sam­tals er álf­ram­leiðslan hér um 800-900 þús­und tonn á ári. Í heim­inum öllum eru nú fram­leidd um 65 milljón tonn á ári og þar af um 35 milljón tonn bara í Kína. Þ.a. þó svo Ísland sé hlut­falls­lega mjög stór álf­ram­leið­andi nemur fram­leiðslan hér ekki nema um 1,5% af allri álf­ram­leiðslu heims­ins. Og þá er vel að merkja ótalið allt það ál sem er end­ur­unnið á ári hverju.

Álverin á Íslandi nota, eins og áður sagði, um 75% af allri raf­orku í land­inu. Álver ISAL í Straums­vík, sem er í eigu risa­fyr­ir­tæk­is­ins Rio Tin­to, notar um fjórð­ung allrar raf­orku sem Lands­virkjun fram­leiðir og skilar orku­fyr­ir­tæk­inu hátt í þriðj­ungi allra tekna þess (þetta tekju­hlut­fall er breyti­legt milli ára). Raf­orku­sala Lands­virkj­unar til álvers­ins í Straums­vík er rík­is­orku­fyr­ir­tæk­inu því afar mik­il­væg tekju­lind. Um leið er álver­inu mik­il­vægt að hafa aðgang að tryggu og stöð­ugu vatns­afli líkt og Lands­virkjun getur boð­ið, þ.e. stöð­ugum og öruggum aðgangi að raf­orku. 

Ísland skorar mjög hátt í sam­an­burði milli landa um öryggi í raf­orku­af­hend­ingu. En það er samt raf­orku­verðið sem mestu skiptir um það hvar álver eru stað­sett. Það er sem sagt trygg og ódýr raf­orka sem er mik­il­væg­asti rekstr­ar­þáttur álvera. Þar hefur vatns­afl jafnan verið í lyk­il­hlut­verki, sbr. t.d. Brasil­ía, Ísland, Kanada og Nor­eg­ur, sem öll eru vin­sæl lönd fyrir álver. Vatns­afl hefur líka lengi verið notað til að knýja álver í Rúss­landi og nokkrum Afr­íku­ríkj­um. Og hér á landi er svo auð­vitað líka dæmi um að jarð­varmi knýi álver, þ.e. álver Norð­ur­áls i Hval­firð­i. 

Mik­il­vægi grænnar orku mun aukast

Þó svo sögu­lega séð hafi áliðn­að­ur­inn að stærstu leyti verið knú­inn með vatns­afli eru fjöl­mörg álver úti í heimi nú knúin með jarð­gasi eða kol­um. Ódýrt jarð­gas í olíu­lönd­unum við Persaflóa og á Tríni­dad og Tóbagó er notað í stórum stíl til að knýja álver og í Kína ganga fjöl­mörg álver á kola­orku. Með auk­inni umhverf­is­vit­und og bar­áttu gegn losun koltví­sýr­ings má þó gera sér vonir um að aðgangur að end­ur­nýj­an­legri orku muni sífellt verða eft­ir­sótt­ari og þ.á m. fyrir álver og aðra stór­iðju. 

Sum álfyr­ir­tæki eru nú þegar byrjuð að mark­aðs­setja grænt ál, þ.e. ál sem hefur miklu lægra kolefn­is­fót­spor en álið sem er fram­leitt við Persaflóa eða á kín­versku kola­svæð­un­um. Þetta má t.d. sjá hjá norska álfyr­ir­tæk­inu Hydro, sem notar mikið af vatns­afli og vind­orku til fram­leiðslu sinn­ar, og hjá Cent­ury Alu­m­inum, en síð­ar­nefnda fyr­ir­tækið fram­leiðir sitt græna ál í verk­smiðju Norð­ur­áls í Hval­firð­i. 

Enn er þessi vott­aða græna fram­leiðsla á áli fremur lít­il, en mun eflaust aukast á kom­andi árum. Það getur því orðið tals­verður ávinn­ingur fyrir álfyr­ir­tæki að hafa aðgang að raf­magni sem flokk­ast sem end­ur­nýj­an­leg orka. Líkt og er hér á landi. Þetta veldur því að góðar líkur eru á að álfyr­ir­tæki muni alls ekki vilja gefa frá sér aðgang að tryggu íslensku vatns­afli; a.m.k. ekki ef slík raf­orka fæst á verði sem er hóf­lega hærra en verð á raf­orku frá gas- eða kola­orku­ver­i. 

Rio Tinto vill lækkun á raf­orku­verð­inu

Með hlið­sjón af fram­an­greindu kom það eflaust mörgum á óvart þegar Rio Tin­to, eig­andi ISAL, til­kynnti í febr­úar s.l. að fyr­ir­tækið sé að skoða stöðu álvers­ins í Straums­vík. Ástæðan er sögð vera erfið sam­keppn­is­staða álvers­ins, sem nú tak­ist á við bæði lágt álverð og það sem fyr­ir­tækið kallar ósam­keppn­is­hæft raf­orku­verð. Af ýmsum fréttum og ummælum sem hafa birst í kjöl­far þess­arar til­kynn­ingar Rio Tinto er ljóst að það sem fyr­ir­tækið vill er að vikið verði frá gild­andi orku­sölu­samn­ingi ISAL og Lands­virkj­unar og raf­orku­verðið lækki. Að öðrum kosti megi búast við að álverið loki.

Það er ekk­ert smá­mál þegar kaup­andi að um fjórð­ungi af öllu raf­magni sem Lands­virkjun fram­leiðir vill fá verð­lækk­un. Og það þrátt fyrir að hafa áður skuld­bundið sig til að kaupa ákveðið magn orku á til­teknu samn­ings­verði allt til 2036. Þarna er að birt­ast okkur sá mögu­leiki sem sumir vör­uðu við eða bentu á fyrir all nokkrum árum síðan. Þ.e. að aukin sam­keppni frá kín­verskum álverum myndi þrengja að stöðu álver­anna á Íslandi. Þetta hefur nú gengið eftir að ein­hverju marki.

Vegna mjög hratt vax­andi álf­ram­leiðslu í Kína hefur mynd­ast offram­boð af áli og þar með eykst útflutn­ingur áls frá Kína. Þetta heldur álverði niðri og þrengir að afkomu álvera um allan heim. Þar með eru mögu­lega komnar upp þær aðstæður að við Íslend­ingar þurfum að finna aðra stóra kaup­endur að hluta þeirrar geysi­lega miklu raf­orku sem nú fer til álvera á Íslandi. Það kann þó að vera að unnt sé að finna lausn sem bæði hentar Rio Tinto og Lands­virkjun þ.a. álverið í Straums­vík eigi hér áfram góðan rekst­ur. 

Ýmis dæmi eru um hót­anir um lokun álvera nema raf­orku­verð sé lækkað

Álfyr­ir­tæki sækj­ast eðli­lega eftir sem lægstu raf­orku­verði. Og þar sem álver hafa verið byggð þrýsta fyr­ir­tækin oft á lækkun raf­orku­verðs til að bæta afkomu sína. Mörg álverin eru stað­sett í fámennum sam­fé­lögum þar sem efna­hags­legt mik­il­vægi verk­smiðj­anna er yfir­gnæf­and­i.  Álfyr­ir­tækj­unum verður því oft vel ágengt í því að ná fram lækkun raf­magns­verðs með því ein­fald­lega að til­kynna um yfir­vof­andi fram­leiðslu­sam­drátt (og upp­sagnir starfs­fólks) eða lokun ef ekki fáist lækkun á raf­orku­verði. Þetta hefur ítrekað gerst t.d. í Banda­ríkj­unum, í Ástr­alíu og á Nýja-­Sjá­landi og orðið enn meira áber­andi eftir því sem kín­verski áliðn­að­ur­inn hefur vax­ið.

Vegna nokkuð langvar­andi offram­boðs af áli hefur ein­ungis verið tíma­spurs­mál hvenær aðstaða af þessu tagi kæmi upp hér á landi. Og nú hefur það sem sagt gerst að Rio Tinto gefur sterk­lega í skyn að fyr­ir­tækið sé alvar­lega að íhuga lokun í Straums­vík ef raf­orku­verðið verði ekki lækk­að. Og það þrátt fyrir þá stað­reynd að raf­orku­samn­ingur ISAL við Lands­virkjun er alls ekki laus, heldur gildir hann til 2036 og því varla ein­falt mál fyrir Rio Tinto að loka álver­inu vegna til­tek­innar kaup­skyldu eða ábyrgða sem á þeim hvílir vegna raf­orku­samn­ings­ins. 

Lands­virkjun verður að standa í lapp­irn­ar 

Þetta er áhuga­verð staða. Fyr­ir­tækin eru með bind­andi samn­ing allt til 2036. Og álfyr­ir­tækið óskar nú breyt­inga á þeim samn­ingi, en hótar lokun álvers­ins ella. Er ein­hver mögu­leiki að Lands­virkjun geti ein­fald­lega orðið við slíkri ósk Rio Tinto og þannig vikið frá gild­andi lang­tíma­samn­ingi fyr­ir­tækj­anna? Almenna svarið er nei; Lands­virkjun getur ekki fall­ist á slíka ósk Rio Tinto. Fyrir því eru ýmsar ástæð­ur.

Ef Lands­virkjun féllist á ósk Rio Tinto um að lækka raf­orku­verðið myndi það ekki aðeins minnka samn­ings­bundnar tekjur Lands­virkj­un­ar. Slíkt myndi t.a.m. aug­ljós­lega einnig skapa var­huga­vert for­dæmi og veikja samn­ings­stöðu orku­fyr­ir­tæk­is­ins gagn­vart annarri stór­iðju. Þá gæti það haft marg­vís­leg önnur nei­kvæð áhrif á rekstur Lands­virkj­un­ar. Þannig gæti lækkun raf­orku­verðs­ins komið niður á láns­hæf­is­mati Lands­virkj­unar og þar með kynni fjár­magns­kostn­aður þessa nokkuð svo skulduga fyr­ir­tækis okkar Íslend­inga að hækka með óæski­legum afleið­ingum fyrir arð­semi Lands­virkj­un­ar. 

Þarna er sem sagt ýmis­legt sem veldur því að Lands­virkjun verður að fara var­lega í að taka jákvætt í ósk Rio Tinto um lækkun raf­orku­verðs­ins. Og þarna þarf yfir­stjórn Lands­virkj­un­ar, stjórn fyr­ir­tæk­is­ins og sá ráð­herra sem fer með eign­ar­haldið að vera sam­stíga. Það er líka vert að hafa í huga að álverið í Straums­vík hefur verið til sölu í nokkur ár og lækkun á raf­orku­verð­inu myndi að sjálf­sögðu gera álverið sölu­væn­legra. Það er ekki hlut­verk Lands­virkj­unar að veita Rio Tinto fjár­muni til að hækka virði álvers­ins í Straums­vík.

En jafn­vel þó svo þarna þurfi Lands­virkjun að sýna festu vill fyr­ir­tækið eðli­lega halda áfram við­skiptum við álverið og selja því áfram raf­orku. Þess vegna þarf að kryfja stöð­una vand­lega og bregð­ast við með réttum hætti. En áður en við förum að spá í hvernig mögu­lega megi tryggja áfram­hald­andi við­skipti fyr­ir­tækj­anna er rétt að líta aðeins til baka og rifja upp for­sögu orku­samn­ings­ins. Kíkjum aðeins á sög­una.

Skuld­bind­andi samn­ingur um raf­orku­verðið 2010

Það er um hálf öld síðan álf­ram­leiðsla hófst í Straums­vík og smám saman var álverið stækk­að. Núver­andi raf­orku­samn­ingur Rio Tinto og Lands­virkj­unar er að uppi­stöðu frá árinu 2010. Sá samn­ingur var vel að merkja gerður fyrr en nauð­syn­legt var og það að ósk álfyr­ir­tæk­is­ins. Á þeim tíma var ennþá í gildi eldri samn­ingur fyr­ir­tækj­anna. Hann átti að renna út 2014 og sam­kvæmt honum mátti Rio Tinto fram­lengja samn­ing­inn um ára­tug og þá hefði hann gilt allt til 2024.

Gamli samn­ing­ur­inn var áhættu­lít­ill fyrir Rio Tinto. Þar var grunn­verð á raf­orkunni mjög lágt og þar að auki var verðið tengt við álverð. Þetta hefur verið stað­fest af Eft­ir­lits­stofnun EFTA (ES­A). En þrátt fyrir að álverið hefði getað haldið í þennan hag­stæða samn­ing enn um sinn, var end­ur­samið um raf­orku­við­skiptin strax árið 2010. Og það vel að merkja að ósk Rio Tin­to, eins og áður sagð­i. 

Þar kom til að álfyr­ir­tækið vildi auka álf­ram­leiðslu sína í Straums­vík. Og til að svo gæti orðið samdi álverið við Lands­virkjun um að útvega því meira raf­magn. Í þeim nýja samn­ingi var samið um breytta útreikn­inga á raf­magns­verð­inu og til að efna samn­ing­inn réðst Lands­virkjun í að byggja Búð­ar­háls­virkj­un. Sú virkjun kost­aði Lands­virkjun á bil­inu 25-30 millj­arða króna. Þetta er í hnot­skurn for­saga núgild­andi raf­orku­samn­ings og þess raf­orku­verðs sem er í gild­i. 

Rio Tinto var ánægt með samn­ing fyr­ir­tækj­anna 

Í til­efni af nýja orku­samn­ingnum 2010 lýstu for­svars­menn álvers­ins í Straums­vík samn­ingnum sem „mik­il­vægum áfanga“ fyrir álver­ið. Og Lands­virkjun hófst handa við að reisa Búð­ar­háls­virkj­un, sem hefði ekki verið byggð svo snemma nema vegna samn­ings­ins við álfyr­ir­tæk­ið. Virkj­unin var svo til­búin 2013. Vegna tækni­vand­ræða hjá álver­inu varð fram­leiðslu­aukn­ingin mun minni en fyr­ir­tækið hafði áform­að. Þess vegna óskaði álfyr­ir­tækið eftir því að að kaup­skylda álvers­ins á raf­orku yrði minnkuð frá því sem samið hafði verið um 2010. 

Eftir nokkrar við­ræður náðu álfyr­ir­tækið og orku­fyr­ir­tækið saman um breyt­ingar á kaup­skyld­unni. Það var árið 2014 að fyr­ir­tækin sömdu um að minnka kaup­skyldu álvers­ins gegn ákveð­inni bóta­greiðslu til Lands­virkj­un­ar. Þessar breyt­ingar voru sagðar báðum aðilum til hags­bóta. Engar breyt­ingar voru gerðar á raf­orku­verð­inu. Nú ein­ungis sex árum síðar vill Rio Tinto enn og aftur semja um breyt­ingu frá því sem samið var um árin 2010 og 2014. Og nú með þeim hætti að raf­orku­verðið verði lækk­að. 

Orku­verðið kemur til end­ur­skoð­unar 2024

Vert er að geta þess að í orku­samn­ingnum árið 2010 var samið um þann mögu­leika (option) að raf­orku­verðið komi til end­ur­skoð­unar árið 2024. Bæði Lands­virkjun og Rio Tinto hafa sem sagt verið sam­mála um að þá fyrst komi til greina að breyta orku­verð­inu. Á þeim tíma­punkti verður skoðað hvort sam­keppn­is­staða samn­ings­að­il­anna gefur til­efni til að breyta verð­inu. En fram að þeim tíma­punkti, þ.e. 2024, er samn­ings­verðið alveg skýrt og samn­ingar fyr­ir­tækj­anna frá 2010 og 2014 gera ekki ráð fyrir neinum breyt­ingum á raf­orku­verð­inu fyrr en í fyrsta lagi 2024. 

Þetta fyr­ir­komu­lag voru báðir samn­ings­að­ilar sam­mála um; bæði árið 2010 og aftur árið 2014. Með því að biðja um annað núna eru stjórn­endur Rio Tinto að biðja Lands­virkjun um breyt­ingar álfyr­ir­tæk­inu í hag, þ.e. að tekjur Lands­virkj­unar verði minnk­aðar til að auka arð­semi álvers­ins. Eðli­lega getur Lands­virkjun ekki orðið við því, .a.m.k. ekki nema mjög sterk og raun­veru­leg rök séu að baki þeirri beðni Rio Tinto. 

Það er líka aug­ljóst að Lands­virkjun hefur enga heim­ild til að hætta að afhenda raf­ork­una til álvers­ins, né myndi Lands­virkjun kom­ast áleiðis með hótun um að hætta að afhenda raf­ork­una fái orku­fyr­ir­tækið ekki hækkun á orku­verð­inu. Með sama hætti er aug­ljóst að Rio Tinto getur ekki gengið frá orku­samn­ingnum nema gegn hárri bóta­greiðslu til Lands­virkj­unar. 

Hver sú greiðsla nákvæm­lega er hefur ekki komið fram opin­ber­lega, en hún mun vera til­greind í samn­ingi fyr­ir­tækj­anna. Hver greiðslan er mun skýr­ast ef orku­samn­ingur fyr­ir­tækj­anna verður gerður opin­ber. Og þá myndi líka vafa­lítið koma í ljós að raf­orku­verðið sem álverið í Straums­vík greiðir er ekk­ert sér­stak­lega hátt i alþjóð­legu sam­hengi, en vissu­lega tölu­vert hærra en þau álver greiða sem eru að greiða lægsta raf­orku­verðið af öllum álverum heims­ins. En jafn­vel þó svo raf­orku­verðið í Straums­vík sé þokka­lega hóf­legt alþjóð­legu sam­hengi má vel vera að álverið sé ekki og sjái ekki fram á að verða arð­bært mið­vað við núver­andi verð á áli. Um það er þó ekki unnt að full­yrða nema álverið opni bók­hald sitt.

Lands­virkjun er til­búin í sam­tal

Aug­ljós­lega hlýtur vilji Lands­virkjun að vera sá að raf­orku­samn­ing­ur­inn verði efndur og það allt til árs­ins 2036 líkt og samið var um 2010 og stað­fest 2014. Orku­samn­ing­ur­inn er í gildi og honum verður ekki rift, hvorki af hálfu Lands­virkj­unar né af hálfu álvers­ins, nema gegn hárri bóta­greiðslu. Og ef breyta á samn­ingnum er eðli­legt að við­kom­andi samn­ings­að­ili byrji á því að setja fram slíka ósk við hinn samn­ings­að­il­ann og útskýri vand­lega og rök­styðji þá ósk með til­heyr­andi gögn­um. 

Þó svo Lands­virkjun vilji eðli­lega að orku­samn­ing­ur­inn sé efndur er að sjálf­sögðu ekki unnt að þvinga álverið til að halda uppi starf­semi. Ef álfyr­ir­tækið vill loka verk­smiðj­unni getur það ger­st, jafn­vel þó svo bóta­greiðslan til Lands­virkj­unar sé mjög há. Lokun verk­smiðj­unnar er þó varla góður kostur fyrir Lands­virkj­un, jafn­vel þó bóta­greiðslan kunni að vera mjög há upp­hæð. Æski­legra er að álverið haldi áfram starf­semi og því er til nokk­urs unnið að reyna að finna leið sem hentar báðum aðil­um.

Enda hefur Lands­virkjun þegar til­kynnt að sam­tal milli fyr­ir­tækj­anna sé byrjað. Það merkir vænt­an­lega að skoðað verður hvort til­efni sé til að Lands­virkjun og Rio Tinto fari í við­ræður um orku­samn­ing­inn. Sú skoðun eða athugun mun þá leiða í ljós hvort til­efni er fyrir Lands­virkjun að taka upp form­legri við­ræður við álfyr­ir­tækið um samn­ing­inn og eftir atvikum mæta óskum álfyr­ir­tæk­is­ins um breytta verð­skil­mála með ein­hverjum hætt­i. 

Ekki er nóg að full­yrða að orku­verðið sé ósam­keppn­is­hæft

Rio Tinto heldur því blákalt fram að verðið sem ISAL greiðir Lands­virkjun sé ekki sam­keppn­is­hæft miðað við núver­andi álverð. Í þess­ari full­yrð­ingu er óbeint verið að vísa til þess að mörg álver í heim­inum eru með orku­samn­inga þar sem raf­orku­verðið sveifl­ast í takti við verð­breyt­ingar á áli. Aftur á móti er ekki vitað til þess að Rio Tinto hafi birt gögn sem sýna svart á hvítu að álverið í Straums­vík geti ekki staðið undir raf­orku­verð­inu. Meðan það hefur ekki verið gert er úti­lokað að full­yrða að raf­orku­verðið sé ósam­keppn­is­hæft.

Ekki er nóg fyrir Rio Tinto að vísa til árs­reikn­inga ISAL um að tap sé á rekstri álvers­ins. Afkoma ein­stakra álvera bygg­ist mjög á við­skiptum þeirra við önnur fyr­ir­tæki í sömu sam­steypu, t.d. vegna kaupa á súráli og kaupa á raf­skaut­um. Og í mörgum til­vikum eru álverin í stór­skuld við e.k. inn­an­hús­banka sam­steypunnar og þar geta vaxta­kjörin ráðið mjög miklu um arð­semi við­kom­andi álvers. Til að Lands­virkjun geti fall­ist á að raf­orku­verðið sé ósam­keppn­is­hæft myndi orku­fyr­ir­tækið fyrst þurfa að sjá bók­hald ISAL og hina ýmsu samn­inga fyr­ir­tæk­is­ins og þá ekki síst við félög innan Rio Tinto sam­steypunn­ar.

Rio Tinto þarf að sýna Lands­virkjun fram á nauð­syn verð­breyt­inga

Fjár­hags­legir hags­munir Lands­virkj­unar verða ekki endi­lega best tryggðir með því einu að krefj­ast efnda á orku­samn­ingn­um. Mögu­lega sér Lands­virkjun meiri eða jákvæð­ari verð­mæta­myndun í þeirri leið að mæta óskum Rio Tinto með ein­hverjum hætti. Það gæti hugs­an­lega gerst með t.d. tíma­bundnum breyttum reikni­reglum raf­orku­verðs­ins gegn samn­ingi um fram­tíð­ar­á­vinn­ing Lands­virkj­unar af bættri afkomu álvers­ins. Ef það er stað­reynd að orku­verðið til Straums­víkur sé óeðli­lega hátt og nær úti­lokað sé að álverið ráði við óbreytt verð, hljóta fyr­ir­tækin að fara vel yfir mál­ið. Eðli­legt er að Rio Tinto byrji á því að sýna svart á hvítu af hverju fyr­ir­tækið telur sig ekki geta staðið við að borga það raf­orku­verð sem mælt er fyrir um í gild­andi orku­samn­ingi fyr­ir­tækj­anna. 

Fyr­ir­tækin geta mögu­lega náð lausn sem er jákvæð fyrir alla

Verði Lands­virkjun sam­mála Rio Tinto um að aðgerða sé þörf ættu fyr­ir­tækin að reyna að semja um hvaða aðgerða þarf að grípa til. M.ö.o. að finna sam­eig­in­lega lausn sem hjálpar álver­inu yfir erf­iðan hjalla og skapar Lands­virkjun um leið mögu­leika á auknum ávinn­ingi til fram­tíð­ar. Það er lausnin sem fyr­ir­tækin munu vafa­lítið vinna að ef sam­komu­lag er um að skyn­sam­legt sé að end­ur­meta gild­andi samn­ings­á­kvæði um orku­verðið eða reikni­regl­urnar þar.

Til að liðka fyrir slíkum samn­ingi hlýtur Rio Tinto að bjóða Lands­virkjun bæði til­teknar sér­greiðsl­ur, sem myndu byrja um leið og lægra raf­orku­verð byrjar að bæta arð­semi álvers­ins, og bjóða orku­fyr­ir­tæk­inu enn betri ábyrgðir fyrir fram­tíð­ar­greiðsl­um. Eðli­legt er að Rio Tinto stígi fram með til­boð á þessum nót­um. Það er að gegn svig­rúmi m.t.t. raf­orku­verðs­ins muni Lands­virkjun fá enn betri ábyrgð á greiðslum út samn­ings­tím­ann og einnig njóta þess á við­eig­andi hátt, með skýrum og afmörk­uðum við­mið­un­um, þegar arð­semi álvers­ins batn­ar.

Það yrði sjálf­sagt ekki sára­ein­falt að ná fram slíkum samn­ingi. En ef álverið í Straums­vík er ekki úrelt verk­smiðja með ósam­keppn­is­hæfan tækni­bún­að, ætti að vera unnt að finna lausn sem hentar báðum samn­ings­að­il­um. Nú reynir á hvort stjórn­endur Rio Tinto og Lands­virkj­unar séu sam­mála um að þarna sé raun­hæft tæki­færi til að skapa það sem gjarnan er kallað win-win-situ­ation.

Höf­undur er fram­kvæmda­stjóri vind­orku­fyr­ir­tæk­is­ins Zephyr Iceland og sem Íslend­ingur einn af óbeinum eig­endum Lands­virkj­un­ar, rétt eins og lang­flestir ef ekki allir les­endur grein­ar­inn­ar.