Þar sem ég sat í gær­kvöldi og horfði á mynd­band og reyndi að læra hand­tök meist­ar­anna við að koma súr­deigi í eitt­hvað sem líkt­ist pizzu, datt mér í hug setn­ing sem einn ömmu-­strák­ur­inn sagði einu sinni við mig þegar ég rengdi ýkju­sögur hans: Jú amma, það er víst satt, ég hef séð það á YouTu­be. Hann er einn þeirra sem getur legið tímunum saman með Ipa­d­inn og horft á YouTube mynd­bönd. Þegar ég spyr hann hvort hann sé að horfa á ein­hvern þvætt­ing þá segir hann mér oft­ast að hann sé að læra að spila Minecraft betur eða sé að skoða nýjar Legó-­sam­setn­ing­ar. Og auð­vitað trúi ég drengn­um, alltaf.

Hann er ekki einn um það innan fjöl­skyld­unnar að fylgj­ast með nýj­ungum á YouTu­be. Langamma hans sendir mér reglu­lega hlekki á mynd­bönd sem hún hefur notað til að þróa nýjar aðferðir í hekli, prjóni, búta­saum, bakstri eða elda­mennsku. Hún er líka í nokkrum hópum á Face­book um áhuga­mál sín og flettir Pinterrest reglu­lega til skoða aðferðir ann­arra eða upp­skriftir ásamt því að miðla myndum af eigin afurð­um. Ég hef reynt að fara eftir sumu af því sem hún sendir mér og tekst það ekki alltaf, því þetta lær­dóms­ferli eins og önn­ur, þarf að byggja á fyrri reynslu og færni ásamt ákveðnu læsi á mynd­bönd, myndir og upp­skrift­ir. Ég hef ekki jafn langa reynslu og hún í þessum bransa. 

Í þessu sam­bandi fór ég að velta fyrir mér að nú á tímum heima­veru og heima­skóla getur það komið til og ætti eig­in­lega alltaf að vera sjálf­sagt að nem­endur þrói með sér leiðir til að nýta alla þá miðla sem þeir velja sér sjálfir til að læra eitt­hvað nýtt og þjálfa eigin færni til að auka hæfni sína við að nota umhverfi sitt til náms; jafnt raf­rænt sem í gegnum aðra miðla. Þannig æfist þeir í að læra allt líf­ið. 

Í bók sinni Learn­ing with ‘e’s: Educational the­ory and pract­ice in the digi­tal age (2015) kynnir Steve Wheeler PLE líkanið (e. Per­sonal Learn­ing Environ­ment). 

Með PLE-lík­an­inu hefur námsum­hverfið verið stækkað og við­ur­kennt að nám sem styður við ævi­langa menntun getur víðar farið fram en innan fjög­urra veggja skóla­stofn­unar þar sem nýttar eru áður þekktar og hefð­bundnar leið­ir. Það sem mér finnst áhuga­vert að skoða í þessu sam­hengi er þrennt. Í fyrsta lagi við­ur­kenn­ingin á því að nám getur farið fram á marga vegu, hvar sem er og á hvaða tíma sem er. Í öðru lagi að skoða hvernig Wheeler gengur út frá því að nem­and­inn setur saman sitt eigið námsum­hverfi. Og í þriðja lagi og sér­stak­lega á þeim áhuga­verðu tímum sem nú eru, hvernig sam­skipti við eigið tengsla­net,

í gegnum raf­ræna miðla, er hluti af námsum­hverf­inu sem styður við ævi­langa mennt­un. 

Óvænt hefur hefur COVID-19 veiran neytt kenn­ara, nem­endur og for­eldra til að þróa enn fleiri leiðir en áður til náms og sam­skipta. Þetta er tæki­færi sem reynir á fag­mennsku kenn­ar­ana við að hanna námsum­hverfi sem nýtir fleiri miðla og leiðir en þeir ef til vill hafa áður nýtt með nem­endum sín­um. Við höfum til­hneig­ingu til að flokka nám í form­legt og óform­legt nám. Við vitum að börn og ung­menni læra fleira en það sem hin form­lega skóla­ganga velur að gefa þeim færi á. Við vitum líka að með eigin snjall­tækjum hafa nem­endur færi á að velja sér bæði leiðir og við­fangs­efni til að læra, það sem við höfum kall­að, á óform­legan hátt. Náms­að­stæð­urnar sem hafa skap­ast í kjöl­far COVID-19 veirunn­ar, gefa okkur kenn­urum mögu­leika á að horfa á nám í víð­ara sam­hengi en áður. Við erum ekki lengur bundin af þeim aðstæðum og á stundum hömlum sem veggir skóla­stof­unnar og oft á tíðum stunda­skráin skapa okkur. 

Af umræðu­þráðum kenn­ara á sam­fé­lags­miðlum og þátt­töku þeirra í vefnámskeiðum og raf­mennta­búðum má ætla þeir hafi sjálfir tekið ný, mörg og stór stökk inn í breytta og raf­ræna kennslu­hætti. Þar hafa þeir bæði nýtt sér eigið tengsla­net og valið sér raf­ræn verk­færi. Ef horft er á það eitt og sér má segja sem svo að eigið per­sónu­lega námsum­hverfi þeirra hafi á und­an­förnum vikum stækkað og orðið fjöl­breytt­ara en fyrir tíma COVID-19 veirunn­ar. 

Það sem mér mun svo finn­ast fróð­legt að fylgj­ast með til fram­tíðar er að minnsta kosti tvennt. Ann­ars vegar hvort þessi far­aldur hafi orðið til þess að „afnörda" raf­ræna kennslu­hætti; þ.e.a.s. að ekki verði lengur litið á raf­ræna kennslu­hætti sem eitt­hvert gælu­verk­efni eða áhuga­mál vina­hóps „nör­da­kenn­ara", ein­stakra skóla eða sveit­ar­fé­laga heldur sem sjálf­sagðan hluta af námsum­hverfi nem­enda. Hins vegar hvort notkun nem­enda á eigin snjall­tækjum og leið­anna sem þeir velja sér til náms verði líka sjálf­sagður hluti af "form­legu" námi; með öðrum orð­um, munu þessar form­dæm­a­lausu aðstæður verða til þess að má betur út skilin á milli form­legs og óform­legs náms? Mun lær­dómur þess­ara tíma verða til þess að skóla­starfið þró­ist örar í þá átt að taka til­lit til breyt­inga í sam­tím­anum og áhuga­sviðs nem­enda þannig að nám þeirra upp­fylli hæfni­við­mið aðal­námskrár?

Því ef ég læri í form­lega nám­inu hvaða leiðum og verk­færum ég geti treyst til náms, þá get ég sjálf valið hvað er ýkju­saga og hvað er ekki ýkju­saga á YouTu­be. 

Heim­ild: Wheel­er, S. (2015). ­Learn­ing wit­h ‘e’s: Ed­ucationa­l t­he­or­y and pract­ice in t­he digital a­ge. Carmarthen: Crown Hou­se Pu­bl­is­hing.

Höf­undur er aðjúnkt við Mennta­vís­inda­svið Háskóla Íslands og ráð­gjafi í skóla­þróun hjá ráð­gjafa­þjón­ust­unni Bjarkir.