Umhverfisstofnun birti nýlega bráðabirgðatölur yfir losun gróðurhúsalofttegunda á ábyrgð Íslands á árinu 2019. Tölurnar benda til þess að í fyrsta sinn síðan árið 2014 hafi losun frá vegasamgöngum dregist saman en ekki aukist. Samdrátturinn er 2% milli 2018 og 2019 og vonandi höfum við því náð toppi í losun frá vegasamgöngum árið 2018. Þetta eru auðvitað afar góð tíðindi.
Orkuskipti í samgöngum
Bráðabirgðagreining Umhverfisstofnunar og Hagstofunnar bendir til þess að um 2/3 af þessum samdrætti séu vegna færri ferðamanna árið 2019 en um 1/3 vegna breytinga hjá okkur sjálfum hérlendis. Hið síðarnefnda kann að benda til þess að við séum að byrja að sjá árangurinn af orkuskiptum í samgöngum. Hlutfall hreinorkubíla hefur farið ört vaxandi í innflutningi á undanförnum misserum sem við munum sjá árangur af á þessu ári og þeim næstu. Sem dæmi má nefna að um síðustu mánaðamót var hlutfall þeirra 7,1% af fólksbílum í umferð. Í lok ársins 2017 var hlutfallið 3%.
Minni losun frá urðuðum úrgangi
Annað sem bráðabirgðaniðurstöðurnar leiða í ljós er að losun vegna urðunar hafi dregist saman um 10% milli ára. Í úrgangsmálum gildir að draga úr urðun eins og nokkur kostur er því þá dregur úr losun gróðurhúsalofttegunda og við nýtum auðlindir okkar betur. Í umhverfis- og auðlindaráðuneytinu er lagafrumvarp í smíðum sem mun skylda flokkun og sérstaka söfnun mismunandi úrgangsflokka. Þá verður bannað að urða lífrænan úrgangs sem samkvæmt aðgerðaáætlun í loftslagsmálum mun skipta langmestu máli varðandi minni losun frá úrgangi.
Þurfum árangur á öllum sviðum
Þegar við skoðum heildarbreytinguna milli áranna 2018 og 2019 í bráðabirgðatölum Umhverfisstofnunar nemur samdráttur í losun þó ekki meira en 0,3% á milli þessara ára. Það hefur t.d. orðið aukning í losun frá jarðvarmavirkjunum vegna breyttra skilyrða við framleiðslu og losun vegna kælimiðla jókst umtalsvert. Hið síðarnefnda á sér þó þá skýringu að árið 2012 var óvenjulega mikið flutt inn af kælimiðlum sem m.a. eru notaðir á fiskiskipum. Þar sem búnaðurinn hefur 7 ára líftíma þá kemur losun vegna þessa mikla innflutnings árið 2012 fram á árinu 2019. Strax árið 2013 var innflutningurinn minni og því útlit fyrir minni losun í þessum flokki á árinu 2020. Það er gríðarlega mikilvægt að ná árangri í öllum losunarflokkum, en það er sérlega ánægjulegt að þeir losunarflokkar sem stjórnvöld hafa lagt mikla áherslu á séu farnir að skila árangri. Hinir eiga samkvæmt aðgerðaáætlun okkar að skila sér betur á næstu árum.
Við megum hvergi hvika
Með Parísarsáttmálanum og samkomulagi við Evrópusambandið og Noreg höfum við skuldbundið okkur til að ná 29% samdrætti í losun á beinni ábyrgð Íslands árið 2030, miðað við losun ársins 2005. Bráðabirgðaniðurstöðurnar benda sem sagt til þess að við höfum nú náð 6,7 prósentustigum af þessum 29%. Við erum á réttri leið, en það er líka ljóst að við megum hvergi hvika.
Í nýrri útgáfu aðgerðaáætlunar stjórnvalda í loftslagsmálum, sem kom út í lok júní sl., settum við fram aðgerðir sem líkön sýna að muni skila 35% samdrætti fram til ársins 2030, sem er meiri árangur en Ísland hefur skuldbundið sig til að ná samkvæmt Parísarsáttmálanum. Til viðbótar við þetta eru aðgerðir sem enn eru í mótun taldar geta skilað 5-11% samdrætti, eða samtals 40-46%. Ljóst er að auknar kröfur í alþjóðasamfélaginu og hér heima, og aukinn metnaður stjórnvalda í loftslagsmálum mun setja markið enn hærra á komandi árum. Það dugir ekkert minna.
Mikilvægar vísbendingar
Bráðabirgðatölur fyrir losunarbókhaldið hafa ekki áður komið svo snemma fram, en þær gefa vísbendingar um á hvaða leið við erum og það er mikilvægt. Tölurnar benda til þess að viðsnúningur sé hafinn í losun frá umferð og úrgangi, en áhersla hefur meðal annars verið á þessa þætti í aðgerðum stjórnvalda.
Höfundur er umhverfis- og auðlindaráðherra.
