Grænkerum á Íslandi hefur fjölgað töluvert síðustu misseri og þá sérstaklega meðal ungs fólks. Sífellt fleiri börn alast upp á grænkerafæði heima við en þrátt fyrir það hafa skólar ekki mætt þörfum þessara barna. Margir skólar fara fram á læknisvottorð um að börnin þoli ekki dýraafurðir, nema í tilfellum þar sem um trúarlegar ástæður er að ræða.
Skoðanafrelsi nýtur hins vegar verndar í stjórnarskrá til jafns við trúfrelsi. Því skýtur skökku við að skólar krefji foreldra um læknisvottorð þegar um lífsskoðun er að ræða. Foreldrar vegan barna teljast heppnir ef þeir fá að nesta börnin og að nesti barnanna sé geymt við viðeigandi aðstæður, í kæli, fram að hádegismat.
Er ekki sjálfsagt að veita börnum valkost um grænkerafæði? Er ekki sjálfsagt að þau hafi raunverulegt val?
Auk stjórnarskrárinnar kveður barnasáttmálinn á um að réttmætt tillit sé tekið til skoðana barna. Börn hafa meira að segja sjálf kallað eftir því að grænkerafæði sé á boðstólum í skólum landsins. Þá hefur Embætti landlæknis einnig kallað eftir því. Í nýrri handbók frá embættinu fyrir mötuneyti grunnskóla er fjallað um vegan börn og stendur að „skólinn ætti að koma til móts við þarfir barna þannig að þau geti fylgt sömu áherslum í sínu fæði og heima við eins og kostur er.“ Vel samsett grænkerafæði uppfyllir allar næringarlegar þarfir einstaklinga á öllum aldri.
Ef þið eruð að velta því fyrir ykkur hve mörg börn myndu kjósa grænkerafæði, þá get ég sagt ykkur að hjá Skólamat, fyrirtæki sem framleiðir mat fyrir marga leik- og grunnskóla, hefur fjöldinn sem velur grænkeramat nær þrefaldast síðan byrjað var að bjóða upp á vegan valkost samhliða kjötrétti árið 2017 og í dag velur einn af hverjum sjö nemendum vegan skólamat.
Haldið þið að þetta sé of flókið fyrir skólana? Val um grænkerafæði myndi einnig nýtast öllum þeim sem eru með ofnæmi eða óþol fyrir mjólk, laktósa, eggjum eða öðrum dýraafurðum, þeim sem borða ekki vissar dýrategundir af trúarlegum ástæðum, nemendum sem vilja minnka kolefnisspor sitt með loftslagsvænna fæði, nemendum sem eru viðkvæmir fyrir kólesteróli og áfram mætti telja. Það kann að virðast flókið verkefni að bjóða upp á grænkerafæði en staðreyndin er sú að það þarf ekki að vera það. Þannig er auðvelt að gera grænkeraútgáfur af flestum klassískum réttum, svo sem bolognese, lasagna og grjónagraut, en einnig er hægt að gera rétti sem eru örlítið meira spennandi.
Ég hvet ykkur til þess að styðja við rétt barna til þess að hafa þennan valkost. Það gerið þið t.d. með því að skrifa undir áskorunina okkar til skólanna hér.
Við köllum eftir því að frá og með hausti 2021 verði hægt að velja grænkerafæði í öllum leik- og grunnskólum landsins. Þetta er ekki einu sinni róttæk áskorun, bara spurning um vilja til að veita börnum raunverulegt val og virða lífsskoðanir þeirra.
Höfundur er varaformaður í stjórn Samtaka grænkera á Íslandi
