Sum­ar­mótin í yngstu flokkum eru dýr­gripir íslenskrar knatt­spyrnu. Þar fá ungir krakkar að klæða sig í bún­ing félags­ins síns, vera með vinum sínum og spila við aðra, kynn­ast öðrum krökk­um, borða og gista saman og upp­lifa drauma sína í gegnum íþrótt­ina. Þeirra eigið EM. Mótin skipta félögin sem halda þau ekki ein­ungis máli upp á fjár­hag­inn, heldur einnig upp á stemn­ing­una sem mynd­ast í kringum þau.

Und­ir­rit­aður hefur farið á nær öll mót sem þjálf­ari og er að hefja ferða­lagið sem for­eldri. Það er ekki síður spenn­andi hlut­verk. Þó að við heyrum oft­ast sög­urnar af for­eldr­inu sem tognar í skap­inu, er reynsla mín sú að 99,96% for­eldra taki þátt á við­eig­andi for­sendum og eru ómissandi þáttur í íslenskum barna­fót­bolta.

Ýmis­legt hefur þró­ast á betri veg á sum­ar­mót­unum und­an­farin ár. Mörg mót leggja sig fram um að fá fram góða styrk­leika­röðun í byrjun til að fækka ójöfnum leikj­um. Áður fyrr var það ávísun á erf­iða helgi og mikið for­eldra og þjálf­ara­inn­grip ef B liða keppnin reynd­ist of hörð. Í stað­inn er nú víð­ast hvar raðað inn í styrk­leika eftir úrslitum síð­asta dags. Þannig geta lið sem tapa öllum leikjum í A keppn­inni og lið sem vinna alla leik­ina í C keppn­inni á fimmtu­degi mæst í B keppn­inni á föstu­degi. Lík­urnar á að sem flestir krakkar eigi mögu­leika á að upp­lifa að skora mark, verja dauða­færi og vinna leik aukast til muna.

Það er mik­il­vægt því það skiptir mjög miklu máli fyrir áhuga­hvöt ungra krakka (og í raun og veru allra) að fá jákvæða end­ur­gjöf úr leikn­um. Ef upp­lifunin er nei­kvæð er lík­legra að krakkar gef­ist upp, hætti og snúi sér að öðru. Eitt mark getur gert gæfumun­inn, einn sigur sóttur með félög­un­um. Vegna lík­am­legs og and­legs mis­þroska barna segja úrslit aðeins hluta sög­unnar um hvað býr innra með þeim. Þessi breyt­ing á keppn­is­fyr­ir­komu­lagi ber því íslenskri barnaknatt­spyrnu góða sög­una, því hún miðar að því að gera upp­lifun­ina betri fyrir fleiri. Fyrir utan for­eldrið eða þjálf­ar­ann sem varð sér til skammar er ýmis­legt sem kemur upp í umræð­unni í kringum keppni barna. Þar á meðal hvernig sé best að ná fram úrslitum í jöfnum leikj­um.

Þegar Rósa Hugos sigr­aði Svein­dísi Jane

Svein­dís Jane Jóns­dóttir er ein af okkar allra bestu knatt­spyrnu­kon­um. Hún hefur alltaf verið góð, líka þegar hún mætti á Síma­mótin í Kópa­vogi. Eitt sinn mættum við henni og félögum hennar úr Kefla­vík í úrslita­leik móts­ins. Það var hörku­leikur sem end­aði 0:0 eftir tvær fram­leng­ing­ar. En við unnum mót­ið. Rósa Hugos­dóttir með­þjálf­ari minn var slyng í spila­göldrum og dróg spaða­fjarka sem var hærra spil en full­trúi Kefl­vík­inga. Okkar leik­menn fögn­uðu ákaft meðan Kefl­vík­ingar urðu að lúta í gras. Öll þessi upp­lifun var súr­r­eal­ísk.

Á Síma­móts­fundi skömmu seinna lagði ég fram til­lögu um að ef úrslita­leikir færu 0:0 eftir tvær fram­leng­ingar yrðu bæði lið krýnd meist­ar­ar. Bæði lið áttu sig­ur­inn skil­ið. Bæði voru skipuð skemmti­legum leik­mönnum sem lögðu sig allar fram. Hvor­ugu lið­inu hefði þótt minna til sig­urs­ins koma þótt honum hefði verið deilt á tvo. Þarna voru börn send heim svekkt að óþörfu.

Rokreglan

En hvað með „rok­regl­una“ úr Vest­manna­eyj­um? Þar vinnur liðið sem skorar mark fyrr í öðrum hvorum hálf­leik. Þannig að ef leikur ÍBV og HK endar 1:1 vinnur HK því þeir skor­uðu sitt mark eftir 1:30 mín í seinni hálf­leik en ÍBV skor­aði eftir 1:45 mín í fyrri hálf­leik. Þessi regla var sett á fyrir löngu þar sem lognið á það til að fara hratt yfir Eyjar og því stundum mun betra að sækja á annað mark­ið. Í úrslita­leik eitt árið gegn Val fengum við á okkur mark þegar þrjár mín­útur voru eftir í gull­fal­legu veðri. Leik­menn mínir voru óhugg­andi, vissu að það þyrfti tvö mörk til að sigra. Leik­ur­inn fjar­aði út.

Rokreglan er ekk­ert sann­gjarn­ari en að draga spil? En hvað með víta­keppni eins og á N1 mót­inu? Það er gert á EM og HM og er frá­bær leið til að skera úr um sig­ur­veg­ara. Það sem meira er, þá er vító sam­kvæmt mörgum frá­bær and­legur und­ir­bún­ingur fyrir unga leik­menn.

Allt er undir

Fyrir skömmu átt­ust við Frakk­land og Sviss í 16 liða úrslitum Evr­ópu­móts­ins í knatt­spyrnu. Sviss­lend­ingar unnu Heims­meist­ar­ana í víta­keppni eftir hörku­leik. Einn allra besti leik­maður heims Kylian M‘Bappe skor­aði ekki úr sinni spyrnu. Í kjöl­farið lét móðir ann­ars leik­manns sví­virð­ingum rigna yfir fjöl­skyldu hans í stúkunni. Ein­hverjir stuðn­ings­menn voru með dólg. M‘Bappe sjálfur baðst opin­ber­lega afsök­unar og sagð­ist ekki myndu eiga auð­velt með svefn.

Geir Jor­det, norskur fræði­maður sem hefur rýnt í vís­indin bak við víta­keppnir talar um að þeim fylgi mikið til­finn­inga­legt álag og í mörgum til­fellum van­líð­an. Og hann er að skoða bestu leik­menn í heimi. Það þarf sterk bein í að bera ábyrgð á draumum og vonum allra í kringum sig með einni spyrnu. Hvað þá ef þú ert tólf ára fyrir framan fullan völl, í beinni útsend­ingu í sjón­varpi. Fyrir barni er ekk­ert stærra en þetta augna­blik. Öll gerum við mis­tök, en þetta ung og í þessum aðstæð­um?

For­eldrar nokk­urra leik­manna sem hafa klúðrað á sum­ar­mótum hafa lýst svefn­lausum nótt­um, eins og hjá M‘Bappe. Í víta­keppni á ReyCup hef ég lent í að verð­andi A lands­liðs­menn og konur bjóði sig ekki fram. Full­orðnir leik­menn í Pepsi deild karla hafa lýst því fyrir mér hvað það var mikið áfall að klúðra mik­il­vægu víti 12 ára. Marg­reynd lands­liðs­kona sem ég vann með klúðr­aði ung víti í úrslita­leik Evr­ópu­keppn­innar fyrir Lyon og var hrædd við að taka aftur víti út fer­il­inn. Geir Jor­det hefur bent á að þeir sem væru bestir í hverju liði væru einmitt undir mun meiri innri og utan­að­kom­andi pressu en aðrir félagar þeirra í þessum aðstæð­um. Hann tók einnig við­töl við 10 leik­menn sem tóku þátt í víta­keppni í úrslita­keppni EM 2004 og þeir áttu það sam­eig­in­legt að hafa upp­lifað miklar og fjöl­breyttar til­finn­inga­sveifl­ur, jákvæðar og nei­kvæð­ar. Allir voru sam­mála um að hafa fundið fyrir miklum kvíða.

Und­ir­rit­aður er ekki á móti því að krakkar prófi víta­spyrnu­keppn­ir. Þær eru skemmti­legar og spenn­andi. En það skiptir miklu máli að ramma þær vel inn fyrir óhörðn­uðum börn­um. Fólk skyldi ávallt fara var­lega þegar það ætlar að setja börn í erf­iðar aðstæður til að „herða þau“. Sum barna­mót erlendis eru til að mynda með sér­staka velli þar sem víta­spyrnu­keppnir fara fram, án þess að áhorf­endur séu ofan í leik­mönn­un­um. Eins og í kletta­klifri, ef ekki er tryggt að umhverfið sé öruggt er hætta á að illa fari. Hegðun og við­brögð for­eldra, dóm­ara, þjálf­ara, sam­herja, móts­hald­ara og áhorf­enda þarf að tryggja mjúka lend­ingu fyrir þann sem skrikar fót­ur. Það skiptir meira máli en að frændi þinn sem spil­aði einu sinni lands­leik telji börn vera ofvernduð í dag.

Eftir að hafa reynt flest allt í þessu sem þjálf­ari hef ég ekki fundið betri nið­ur­stöðu en að í síð­asta leik í keppni barna 12 ára og yngri standi bæði lið upp sem sig­ur­veg­arar eftir tvær fram­leng­ing­ar. Þá verð­launum við áreynslu og dugnað eins og hjá öll­um. Það hefur margt breyst til hins betra í barna­bolt­anum und­an­farin ár. Von­andi finnum við ein­hvern tím­ann full­komna leið til að skera úr um úrslit því krökkum þykir gaman að keppa.

Höf­undur er fag­stjóri Afreks­sviðs Mennta­skól­ans í Kópa­vogi, yfir­maður knatt­spyrnu­þró­unnar í HK og dokt­or­snemi í sál­fræði í Háskól­anum í Reykja­vík.