Könnun MMR um mat almenn­ings á per­sónu­eig­in­leikum nokk­urra stjórn­mála­leið­toga vakti mikla athygli í vik­unni. Þar kom fram að afar fáir aðspurðra töldu Sig­mund Davíð Gunn­laugs­son for­sæt­is­ráð­herra (níu pró­sent) og Bjarna Bene­dikts­son, fjár­mála- og efna­hags­ráð­herra, (tíu pró­sent) vera heið­ar­lega. Þá töldu ein­ungis fimm pró­sent svar­enda að leið­togar sitj­andi rík­is­stjórnar væru í tengslum við almenn­ing.

Bjarni gagn­rýndi könn­un­ina í gær og setti spurn­ing­ar­merki við hvort hægt sé að mæla heið­ar­leika eða tengsl við almenn­ing í svona könn­un­un­um. „Erum við virki­lega í svo slæmum málum að það sé óþarfi að efast þegar „stjórn­mála­stétt­in“ fær fall­ein­kunn?,“ spurði Bjarni.

Allar kann­anir sýna gjá

Það er samt ekki eins og að nýjasta könnun MMR sé eina vís­bend­ing þess að lítið traust sé milli almenn­ings og þeirra stjórn­mála­manna sem stjórna land­inu. Traust á Alþingi Íslend­inga mælist 18 pró­sent. Það þýðir að rúm­lega fjórir af hverjum fimm Íslend­ingum treystir ekki lög­gjafa­sam­kund­unni. Enn færri, 17,4 pró­sent, bera frekar eða mjög mikið traust til rík­is­stjórn­ar­inn­ar. Stuðn­ingur við rík­is­stjórn­ina mælist síðan 35,9 pró­sent. Það þýðir að tæp­lega tveir að hverjum þremur lands­mönnum styður hana ekki.

Stuðn­ingur við flokk­inn sem leiðir rík­is­stjórn­ina, Fram­sókn­ar­flokk­inn, mælist tíu pró­sent. Níu af hverjum tíu lands­mönnum með kosn­inga­rétt myndi ekki kjósa flokk for­sæt­is­ráð­herr­ans. Ein­ungis tæp­lega einn af hverjum fjórum myndi kjósa sam­starfs­flokk hans, Sjálf­stæð­is­flokk­inn.

Van­traust líka til staðar á síð­asta kjör­tíma­bili

Van­traust á stjórn­málin er raunar ekk­ert nýtt. Traustið hvarf við hrunið og hefur ekki verið til staðar nema að litlu leyti og til skamms tíma í senn síðan þá. Árið 2011 töldu til að mynda ein­ungis 1,8 pró­sent aðspurðra í könnun Jóhönnu Sig­urð­ar­dótt­ur, þáver­andi for­sæt­is­ráð­herra, vera gædda per­sónu­töfrum og 5,4 pró­sent töldu hana ekki vera í tengslum við almenn­ing. Útkoma Stein­gríms J. Sig­fús­son­ar, hinu höfð­inu á síð­ustu rík­is­stjórn, var aðeins skárri, en ekki mik­ið. Sú könnun var reyndar tekin mán­uði fyrir síð­ari Ices­a­ve-­þjóð­ar­at­kvæða­greiðsl­una, einu erf­ið­asta máli sem íslensk sam­tíma­stjórn­mál hafa tek­ist á við þar sem ásak­anir um land­ráð gengu á víxl og vin­sældir vinstri stjórn­ar­innar voru meira að segja litlar sem engar innan eigin raða.

Árið 2011 töldu til að mynda ein­ungis 1,8 pró­sent aðspurðra í könnun Jóhönnu Sig­urð­ar­dótt­ur, þáver­andi for­sæt­is­ráð­herra, vera gædda per­sónu­töfrum og 5,4 pró­sent töldu hana ekki vera í tengslum við almenn­ing. Útkoma Stein­gríms J. Sig­fús­son­ar, hinu höfð­inu á síð­ustu rík­is­stjórn, var aðeins skárri, en ekki mik­ið.

Á þessum lág­punkti töldu samt sem áður 20,5-22,1 pró­sent þau Jóhönnu og Stein­grím vera heið­ar­legt fólk. Það eru marg­falt fleiri en telja Bjarna Bene­dikts­son og Sig­mund Davíð Gunn­laugssson vera heið­ar­lega nú. Það sýnir alvar­lega stöðu stjórn­mál­anna í dag.

Hegðun sem skapar tor­tryggni

Hvað veld­ur? Af hverju treysta Íslend­ingar ekki stjórn­mála­mönn­unum sín­um? Af hverju telja þeir þá ekki heið­ar­lega eða í tengslum við almenn­ing?

Ástæðan er ein­föld. Það er of margt í atferli og ákvörð­unum stjorn­mála­manna sem gefur til­efni til að tor­tryggja til­gang og mark­mið þeirra.

Bara í þess­ari viku er hægt að telja til fjöl­mörg dæmi. Til dæmis var upp­lýst að eig­in­kona þing­manns Fram­sókn­ar­flokks­ins myndi fá tug­millj­óna króna mak­ríl­kvóta gef­ins verði frum­varp um að gefa mak­ríl­kvót­ann að lög­um. Hanna Birna Krist­jáns­dótt­ir, vara­for­maður Sjálf­stæð­is­flokks­ins, snéri aftur á þing og fór í við­tal þar sem hún virt­ist líta meira á sig sem fórn­ar­lamb en ger­anda í því dæma­lausa vald­níðslu­máli sem kennt er við leka fyrrum aðstoð­ar­manns hennar á per­sónu­legum upp­lýs­ingum um hæl­is­leit­end­ur.

Eftir að hafa verið þrá­spurður um fjár­hags­leg tengsl sín við orku­út­rás­ar­fyr­ir­tæki í 20 daga upp­lýsti Ill­ugi Gunn­ars­son, mennta- og menn­ing­ar­mála­ráð­herra, loks að stjórn­ar­for­maður fyr­ir­tæk­is­ins, sem hann veitti stuðn­ing á erlendum vett­vangi, hefði keypt af honum íbúð og leigt aftur til að hjálpa sér í miklum fjár­hags­legum erf­ið­leik­um. En ekki fyrr en að blaða­maður hafði kom­ist að því og beint spurn­ingum til Ill­uga um mál­ið. Sem hann kaus síðan að svara á öðrum vett­vangi sem hafði aldrei spurt hann út í íbúð­ar­kaup­in.

Banka­bónusar og Borgun

Í vik­unni var líka upp­lýst um að fjár­mála- og efna­hags­ráðu­neyti Bjarna Bene­dikts­sonar telji ekk­ert athuga­vert við að starfs­menn í við­skipta­bönkum með rík­is­á­byrgð sem voru end­ur­reistir með inn­stæðum almenn­ings og völdum eignum eftir að fyr­ir­renn­arar þeirra settu Ísland á haus­inn fái allt að 50 pró­sent af árs­launum í bónusa.

Ráðu­neytið sendi frá sér minn­is­blað um þetta í sömu viku þús­undir eru að fara í verk­fall vegna þess að þeir vilja fá lág­marks­laun sem duga fyrir fram­færslu. Það er hins vegar ekki hægt að veita þessu fólki þau lág­marks­laun vegna þess að þá étur verð­bólga upp kaup­mátt. En hærri laun banka­manna, atvinnu­stjórn­ar­setu­manna eða ann­arra í efra lagi íslensks sam­fé­lags virð­ast ekki valda verð­bólgu. Þegar þau hækka er talað um leið­rétt­ingu, ekki launa­hækk­un.

Og loks var í vik­unni skýrt frá nýjasta kafl­anum í hinni ótrú­lega atburð­ar­rás í kringum eign­ar­haldið á Borg­un. Sú hófst í lok síð­asta árs þegar hóp­ur, sem inni­heldur meðal ann­ars skyld­menni fjár­mála- og efna­hags­ráð­herra, keypti tæpan þriðj­ung í Borgun af rík­is­bank­anum Lands­banka á bak­við luktar dyr, án aug­lýs­ingar og, að margra mati, á allt of lágu verði. Nokkrum mán­uðum síðar var borg­aður arður út úr Borgun upp á 800 millj­ónir króna. Þar af fóru 250 millj­ónir króna til hóps­ins sem var nýbú­inn að kaupa sig inn í Borg­un.

Ekki þjóð­inni að kenna að hún treystir ekki stjórn­mála­mönnum

Það er alveg rétt hjá Bjarna Bene­dikts­syni að könnun sem mælir heið­ar­leika eða tengsl stjórn­mála­manna við almenn­ing er alls ekki hafin yfir gagn­rýni. En hún, og allar hinar kann­an­irn­ar, sýna að við sem sam­fé­lag glímum við ótrú­lega djúpa stjórn­málakreppu. Einu stjórn­mála­leið­tog­arnir sem taldir eru sterkir eru for­set­inn, sem þjóðin annað hvort elskar eða hat­ar, og Katrín Jak­obs­dótt­ir, sem stýrir flokki sem mælist með minna fylgi en Fram­sókn í könn­un­um.

­Þjóðin treystir ekki stjórn­völdum og það leysir ekki vanda­málið að láta eins og að það sé þjóð­inni að kenna, ekki stjórn­mála­mönn­un­um. Að halda því bara fram að ástæðan sé sú að þjóðin hafi bara ekki náð því hversu góðir stjórn­mála­menn­irnir séu.

Þjóðin treystir ekki stjórn­völdum og það leysir ekki vanda­málið að láta eins og að það sé þjóð­inni að kenna, ekki stjórn­mála­mönn­un­um. Að halda því bara fram að ástæðan sé sú að þjóðin hafi bara ekki náð því hversu góðir stjórn­mála­menn­irnir séu. Eða að sökin liggi í nei­kvæðni fjöl­miðla og ill­mælgi sam­fé­lags­miðla­kóna.

Það skortir algjör­lega alla auð­mýkt gagn­vart því að almenn­ingur sé ekki heimsk hjörð sem fylgi múgæs­ingu í blindni. Almenn­ingur er nefni­lega ekki heimsk­ur. Þvert á móti er hann alltaf að verða upp­lýst­ari með betra aðgengi að upp­lýs­ing­um. Og þá upp­lýs­ingu notar hin vel gefna íslenska þjóð til að und­ir­byggja skoð­anir sínar betur og bet­ur.

Kann­an­irnar sem farið er yfir hér að ofan sýna að íslenskur almenn­ingur er ekki ánægður með það sem stjórn­mála­menn bera á borð fyrir hann. Þær eru að minnsta kosti skýr skila­boð til stjórn­mála­manna um að þeir þurfi að breyta því hvernig þeir vinna vinn­una sína. Sam­an­reikn­aðar sýna þær að stjórn­mál­unum hefur verið gefin fall­ein­kunn.

Ef stjórn­mála­menn­irnir sjá það ekki þá eru þeir ekki bara úr tengslum við almenn­ing, heldur úr tengslum við raun­veru­leik­ann.