Á aðventu gerð­ist tvennt sem getur haft gríð­ar­mikil jákvæð á­hrif fyrir afganska efna­hag­inn, sem þarfn­ast sár­lega góðra frétta. Viku fyr­ir­ að­fanga­dag gerð­ist Afganistan með­limur í Alþjóða­við­skipta­stofn­un­inni WTO. Fjórum dögum áður höfðu afgönsk stjórn­völd und­ir­ritað vilja­yf­ir­lýs­ingu um gríð­ar­miklar gasleiðslur sem eiga að liggja þvert yfir landið og flytja gas frá­ T­úrk­menistan til Ind­lands.

En kálið er ekki sopið þó í aus­una sé kom­ið. Aðgangur að ­mörk­uðum og háar fjár­hæðir í samn­ingum gefa fögur fyr­ir­heit, en leiðin er löng þaðan og að tak­mark­inu um traustan efna­hag. Það traust sem vinnst við góða ­samn­inga, hverfur á ný við tíðar fréttir um land­vinn­inga tali­bana und­an­farið ár.

Afganska ríkið er að miklu leyti rekið með fjár­gjöf­um al­þjóða­sam­fé­lags­ins. Alþjóða­bank­inn stýrir gríð­ar­miklu­m ­sjóði sem borgar m.a. laun kenn­ara og emb­ætt­is­manna og heldur uppi miklu af dag­legum rekstri. Um þrír fjórðu af vergri þjóð­ar­fram­leiðslu er gjafa­fé frá erlendum ríkjum og eit­ur­lyfja­fram­leiðsla stendur fyrir helm­ingnum af rest­inni. Ríkið græðir vita­skuld lítið á þeim iðn­aði, nema síður sé. Því er ­nauð­syn­legt að byggja upp aðrar tekju­lind­ir, sem núver­andi for­seti vinn­ur hörðum höndum að.

Hæfur for­seti í kvik­syndi erf­iðra stjórn­mála

Alþjóða­sam­fé­lagið gladd­ist inni­lega þegar Ashraf  Ghani mæld­ist með for­ystu í könn­unum fyr­ir­ af­gönsku for­seta­kosn­ing­arnar 2014. Hann er með dokt­ors­gráðu í mann­fræði en hefur skrifað mikið um það hvernig eigi að byggja upp brot­hætt ríki eft­ir ­stríðs­á­tök. Hann hefur m.a. unnið fyrir Alþjóða­bank­ann og kennt við banda­rísku há­skól­ana Berkeley og John Hop­k­ins. Hann var fjár­mála­ráð­herra í fyrst­u ­rík­is­stjórn­inni eftir fall tali­bana 2002-2004. Þá kom hann miklu í verk á stuttum tíma; vann hratt og ákveðið að því að koma hlut­unum í rétt horf.

Ghani hlaut flest atkvæði í annarri umferð en að­al­keppi­naut­ur­inn neit­aði að sætta sig við úrslitin vegna umfangs­mik­ils ­kosn­inga­svindls. Það stefndi í óefni. John Kerry, utan­rík­is­ráð­herra ­Banda­ríkj­anna, flaug til Afganist­ans til að miðla mál­um. Keppi­naut­arnir end­uð­u nauð­ugir í sam­steypu­stjórn, en sam­starfið hefur verið stirt. Ghani er í raun ­með stjórn­ar­and­stöð­una inni á gafli og þarf að gera mála­miðl­anir um hverja minnstu ákvörð­un. Stjórnin hefur fyrir vikið verið frekar mátt­laus.

Ghani hefur þrátt fyrir það gert ýmis­legt gott, sér­stak­lega þegar kemur að sam­starfi við nágranna­ríkin og alþjóða­sam­fé­lag­ið, sbr gasleiðsl­una og WTO-að­ild­ina. Hann hefur sett upp tíu ára plan, um að land­ið skuli vera óháð erlendum fjár­gjöfum árið 2024. Stóru sókn­ar­færin í áætl­un­inn­i eru ann­ars vegar auð­æfin sem eru fólgin í stein­dum og málmum í afgönskum ­fjöll­um, hins vegar að örygg­is­á­standið leyfi vöru­flutn­inga og versl­un­ar­leiðir í gegnum land­ið. Það blæs hins vegar ekki byr­lega fyrir áætl­anir for­set­ans. ­Byrjum á gasleiðsl­unni.

Gasleiðsla upp á náð og mis­kunn tali­bana

TAPI-gasleiðslan, sem Túrk­menistan, Afganistan, Pakistan og Ind­land komu sér saman um á dög­un­um, hefur lengi verið á teikni­borð­in­u. Hug­myndin er að flytja gas í stórum stíl frá fram­leið­and­anum Túrk­menistan til­ stórra mark­aða í Pakistan og Ind­landi. Stysta leiðin liggur þvert yfir­ Afganist­an. 

Ef af verð­ur, getur þetta verið mikil lyfti­stöng fyrir afganskan efna­hag: miklar inn­viða­fram­kvæmdir og tekjur af sam­starf­inu. Án efa myndi land­ið líka fá dável af gasi í sinn hlut, sem yrði kær­komin búbót og hluti af ­lausn­inni á við­var­and­i orku­skorti.

Verk­efn­inu myndu fylgja miklar vega­fram­kvæmd­ir og –við­gerð­ir, sem einar og sér myndu gera það auð­sótt­ara að koma afgönskum vörum, aðal­lega land­bún­að­ar­af­urð­um, á mark­að. Afganski for­set­inn hefur kall­að ­leiðsl­una “nýja silki­veg­inn”, sem vísar til þess tíma þegar Afganistan lá í al­fara­leið alþjóð­legra við­skipta, þ.e.a.s. á mið­öld­um.