Lands­bank­inn vissi að Visa Inc. átti val­rétt um kaup á Visa E­urope áður en bank­inn seldi hlut 31,2 pró­sent hlut í Borgun í nóv­em­ber 2014. ­Samið hafði verið um val­rétt­inn árið 2007 en hann var ótíma­bund­inn og óvíst var hvenær og hvort af honum yrði. Bank­inn vissi einnig af áformum Borg­unar um að auka umsvif sín erlendis á árinu 2015 en segir að það hafi ekki legið fyrir að hvaða marki þau áform yrðu í sam­starfi við Visa. Þá fékk Lands­bank­inn aðgang að ­upp­lýs­ingum um rekstur Borg­unar áður en bank­inn gekk frá sölu á hlut sín­um.

Ekki hafi þó legið fyr­ir, þegar Lands­bank­inn seldi hlut sinn til stjórn­enda Borg­unar og með­fjár­festa sinna seint í nóv­em­ber 2014, hversu háum fjár­hæðum sam­runi Visa Inc. og Visa Europe myndi skila Borg­un. Þetta kem­ur fram í svari Lands­bank­ans við fyr­ir­spurn Kjarn­ans um þá vit­neskju sem bank­inn hafði um val­rétt­inn fyrir söl­una á hlut hans í Borg­un.

Visa Inc ákvað seint á síð­asta ári að kaupa Visa Europe á um ­þrjú þús­und millj­arða króna. Kaupin munu gera það að verkum að íslensku greiðslu­korta­fyr­ir­tæk­in Va­litor og Borgun munu hagn­ast um á annan tug millj­arða króna. Lands­bank­inn ­tekur fram í svari sínu að bank­inn geri ráð fyrir því að hagn­ast um nokkra millj­arða króna vegna sölu hans á hlut sínum í Valitor á árinu 2015, en í þeirri ­sölu var gerður samn­ingur um hlut­deild í ágóða vegna sam­run­ans. Slík­ur ­samn­ingur var hins vegar ekki gerður þegar hlut­ur­inn í Borgun var seld­ur, og því rennur millj­arða króna ágóði Borg­unar vegna sam­run­ans ekki til­ ­rík­is­bank­ans, heldur stjórn­enda Borg­unar og með­fjár­festa þeirra auk Íslands­banka, ­sem er stærsti eig­andi Borg­un­ar.

Ljóst að kaup­verðið yrði hátt áður en Lands­bank­inn seldi

Til­kynnt var um sölu Lands­bank­ans á 31,2 pró­sent hlut í Borgun 25. nóv­em­ber 2014. Hlut­ur­inn var seldur á 2,2 millj­arða króna. Hann var ekki settur í opið sölu­ferli og öðrum áhuga­sömum fjár­festum gafst ekki kostur á að bjóða í hlut­inn. Í febr­úar 2015, tæpum þremur mán­uðum eftir að kaupin geng­u í gegn, ákváðu eig­endur Borg­unar að greiða sér út 800 millj­ónir króna í arð ­vegna frammi­stöðu fyr­ir­tæk­is­ins á árinu 2014. Stein­þór Páls­son, banka­stjóri Lands­bank­ans, og banka­ráð bank­ans hafa geng­ist við því að selja hefði átt hlut­inn í opnu sölu­ferli. Við­búið er að stjórn­endur Lands­bank­ans, sem er í 98 pró­sent eigu íslenska rík­is­ins, muni þurfa að mæta fyrir stjórn­skip­un­ar- og ­eft­ir­lits­nefnd til að skýra söl­una á Borgun á næst­unni.

Fjórum dögum áður en til­kynnt var um söl­una, 21. nóv­em­ber 2014, birt­ist frétt á heima­síðu Bloomberg-frétta­veit­unar, sem er ein stærsta við­skipta­f­rétta­veita í heimi, um að Visa Inc. gerði sér grein fyrir því að fyr­ir­tækið þyrfti að greiða meira en 1.300 millj­arða króna ef það ætl­aði að nýta sér val­rétt sinn á kaupum á Visa Europe.

Kom ekki til álita að ­gera samn­ing um við­bót­ar­greiðslur

Í svari Lands­bank­ans við fyr­ir­spurn Kjarn­ans segir að það hafi ekki komið til umræðu þegar hlut­ur­inn í Borgun var seldur til helst­u ­stjórn­enda fyr­ir­tæk­is­ins og með­fjár­festa þeirra á 2,2 millj­arða króna að val­rétt­ur­inn milli Visa Europe og Visa Inc. gæti mögu­lega skilað Borg­un veru­legum fjár­hæð­um. „Við vissum að Borgun stefndi á að auka við­skipti sín erlend­is. Það lá ekki fyrir hvort þau umsvif myndu byggj­ast á sam­starfi við Visa, Mastercard eða aðrar korta­sam­stæð­ur.“

Aldrei kom heldur til álita að hálfu Lands­bank­ans að ger­a ­samn­ing sam­hliða söl­unni á hlut í Borgun sem tryggði bank­anum við­bót­ar­greiðslu ef val­réttur Visa Inc. um kaup á Visa Europe yrði, en Lands­bank­inn gerði slík­ar ­samn­ing þegar hann seldi hlut sinn í öðru greiðslu­korta­fyr­ir­tæki, Valitor, til­ ­Arion banka í fyrra. Að sögn Lands­bank­ans er ástæðan fyrst og fremst sú að ­bank­inn hafði aðal­lega gefið úr Visa-kort og ein­göngu gert það í gegnum Valitor. „Lands­bank­inn hafði á hinn bóg­inn ekki gefið út Visa-kort í sam­vinnu við Borg­un. Því voru hags­munir Lands­bank­ans vegna val­rétt­ar­ins miklir í til­felli Valitor. Þegar Lands­bank­inn seldi hlut sinn í Va­litor til Arion banka voru þessir hags­munir tryggð­ir, þ.e. samið var um að við­bót­ar­greiðsla rynni til Lands­bank­ans ef val­rétt­ur­inn yrði virkj­að­ur­. ­Jafn­framt var samið um að Lands­bank­inn héldi áfram að gefa út Visa-kort. Hags­munir bank­ans voru þannig tryggðir hvað útgáfu á Visa-kortum varðar til­ næstu ára en einnig miðað við við­skipti fyrri ára. Lands­bank­inn gerir ráð fyr­ir­ að hagn­ast um nokkra millj­arða á þessum við­skipt­um. Lands­bank­inn hafði ekki rök eða for­sendur til greiðslna sam­kvæmt fyrr­nefndum val­rétti vegna sölu hluta­bréfa í Borg­un, líkt og í til­felli Valitor. Af þessum sökum kom ekki til álita að ­gera sam­bæri­legan samn­ing við kaup­endur af hlutum í Borgun um við­bót­ar­greiðsl­ur.“

Lands­bank­inn seg­ist heldur ekki hafa séð það fyrir sér að ­Borgun myndi fá háar við­bót­ar­greiðslur vegna sam­runa Visa Europe og Visa Inc., líkt og nú virð­ist stefna í. Sú upp­hæð byggi að mestu á auknum umsvif­um ­Borg­unar erlendis eftir að Lands­bank­inn seldi, sam­kvæmt þeim upp­lýs­ingum sem Lands­bank­inn hefur fengið um mál­ið.

Fékk aðgang að ­upp­lýs­ingum um rekstur Borg­unar

Kjarn­inn spurði stjórn­endur Lands­bank­ans hvort þeir hafi vitað af þeim áformum stjórn­enda Borg­unar að auka umsvif sín mjög erlendis á ár­inu 2015 áður en að salan á 31,2 pró­sent hlut bank­ans í fyr­ir­tæk­inu fór fram í nóv­em­ber 2014.

Í svari bank­ans segir að í tengslum við við­skiptin hafi Lands­bank­inn fengið aðgang að upp­lýs­ing­um um rekstur Borg­unar á grund­velli trún­að­ar­yf­ir­lýs­ing­ar. „Bank­inn fékk m.a. að­gang að fjár­hags­upp­gjörum  félags­ins og sögu­legum rekstr­ar­töl­u­m. Lands­bank­inn fékk einnig kynn­ingu á rekstr­ar­á­ætl­unum félags­ins og tæki­færi til­ að eiga sam­tal við stjórn­endur um starf­sem­ina og fram­tíð­ar­á­form félags­ins. ­Upp­lýs­ing­arnar sem bank­inn fékk voru þó tak­mark­aðar af sam­keppn­is­sjón­ar­mið­u­m, ­meðal ann­ars varð­andi umfang við­skipta við við­skipta­vini og sam­starfs­að­ila ­Borg­un­ar. Við söl­una lá ekki fyrir að hvaða marki áformin um aukin erlend við­skipti yrðu í sam­starfi við Visa, Mastercard eða aðrar korta­sam­stæð­ur.“

Lands­bank­inn segir einnig að hann hafi talið útrás­ar­á­form Borg­unar mjög áhættu­söm.