Nið­ur­staða Chilcot-­rann­sókn­ar­innar á þætti Breta í Íraks­s­tíð­inu er ljós. Tony Blair gerði mis­tök, hann leiddi Breta í stríð án þess að það væri orðið nauð­syn­legt og hann ýkti ógn­ina sem staf­aði af Saddam Hussein, þáver­andi ein­ræð­is­herra Íraks. 

John Chilcot, sem leiddi rann­sókn­ina, sagði í morgun að ljóst væri að þeirra mati að Bret­land hafi ákveðið að taka þátt í inn­rásinni í Írak áður en aðrar leiðir til lausnar máls­ins höfðu verið full­reynd­ar. Það var ekki síð­asta úrræðið að fara í stríð á þeim tíma­punkti sem það var gert. Chilcot segir einnig að Blair hafi vilj­andi gert meira úr ógn­inni sem staf­aði af ein­ræð­is­herr­anum þegar hann reyndi að afla stuðn­ings þing­manna við hern­að­ar­að­gerð­ir. Hann treysti um of á sjálfan sig og eigin sann­fær­ingu, frekar en að hlusta á sér­fræð­inga leyni­þjón­ust­unn­ar. Hann hafi hunsað við­var­anir um afleið­ing­arn­ar. 

Bush huns­aði ráð Breta 

George Bush, for­seti Banda­ríkj­anna, og stjórn­völd í Banda­ríkj­unum almennt huns­uðu ítrekað ráð­legg­ingar Breta um það hvernig ætti að með­höndla Írak eftir inn­rás­ina, þar með talið hvaða hlut­verk Sam­ein­uðu þjóð­irnar áttu að hafa og hvernig ætti að stjórna olíu­pen­ingum Íraka. Allri inn­rásinni er lýst í skýrsl­unni sem mis­heppn­aðri. Bret­land hafði að auki engin áhrif í Írak eftir inn­rás­ina. Banda­ríkja­menn skip­uðu sendi­herr­ann Paul Bremer til að leiða stjórn lands­ins eftir inn­rás­ina og Bret­land hafði eftir það nán­ast ekk­ert að segja, þrátt fyrir náið sam­band Blair og Bus­h. 

Lof­aði að vera með Bush „sama hvað“

Minn­is­blöð sem Blair sendi Bush varpa ­ljósi á náið sam­band þeirra, en minn­is­blöðin voru birt ásam­t ­skýrsl­unni í morg­un. Þau sýna meðal ann­ars að Blair og Bush rædd­u op­in­skátt sín á milli um það að koma Saddam Hussein frá völd­um allt frá árinu 2001, aðeins mán­uði eftir árás­irnar 11. sept­em­ber.

„Ég efast ekki um að við þurf­um að takast á við Saddam. En ef við förum í Írak núna mynd­um við missa araba­heim­inn, Rúss­land, lík­lega hálft Evr­ópu­sam­band­ið og ég ótt­ast áhrifin af öllu þessu á Pakist­an. Engu að síð­ur­ er ég viss um að við getum búið til áætlun fyrir Saddam sem hægt er að fylgja eftir síð­ar,“ skrif­aði Blair í októ­ber 2001. Skömmu síð­ar, í des­em­ber 2001, skrifar hann að Írak sé vissu­lega ógn vegna þess að það hafi mögu­leika á að koma sér­ ­upp gjör­eyð­ing­ar­vopn­um. „En ein­hver tengsl við 11. sept­em­ber og AQ (Al-Kaída) eru í besta falli mjög hæp­in.“ Almenn­ings­á­lit­ið á alþjóða­vísu væri lík­lega ekki með þeim, utan Bret­lands og ­Banda­ríkj­anna, þar sem ekki væri stuðn­ingur við hernað þótt ­fólk vildi án efa losna við Saddam.

Blair lagði til að málið yrð­i ­byggt upp á lengri tíma, og í milli­tíð­inni ætti að grafa und­an­ Saddam.  

Í minn­is­blaði í júlí 2002 seg­ist Blair svo vera með Bush, sama hvað, og leggur áherslu á að það að koma Saddam frá sé það rétta í stöð­unn­i. 

Hann sagð­ist ekki geta verið viss um stuðn­ing þings­ins, flokks­ins síns, almenn­ings eða einu sinni allrar rík­is­stjórn­ar­inn­ar. Hann leggur til að þeir end­ur­flytji sönn­un­ar­gögnin um að Írak hafi gjör­eyð­ing­ar­vopn, og bæti við til­raunum Sadd­ams til að koma sér upp kjarn­orku­vopnum og bæti við tengslum við Al-Kaída. Tengslin við Al-Kaída séu mögu­leg, og þau myndu hafa mikil og sann­fær­andi áhrif í Bret­land­i. 

Her­inn var illa búinn 

Þá segir í skýrsl­unni að breski her­inn hafi verið illa búinn og illa hafi verið staðið að allri skipu­lagn­ingu. Varn­ar­mála­ráðu­neyti Bret­lands hafi skipu­lagt inn­rás­ina í flýti og hafi svo verið lengi að bregð­ast við ógnum í Írak, eins og notkun betri sprengja, sem urðu mjög mörgum her­mönnum að bana. 

Að auki er leyni­þjón­usta Bret­lands harð­lega gagn­rýnd og sögð hafa gert mörg mis­tök. Upp­lýs­ingar um ætluð ger­eyð­ing­ar­vopn Sadd­ams Hussein hafi verið gall­að­ar, en þær voru not­aðar til grund­vallar ákvörð­un­inni um að fara í stríð­ið. Gengið var út frá því alla tíð að ger­eyð­ing­ar­vopnin væru til staðar en aldrei skoðað hvort Saddam hefði losað sig við þau, sem var svo raun­in. 

Engu að síður var það mat leyni­þjón­ust­unnar að Írak væri ekki mikil eða yfir­vof­andi ógn. Íran, Norð­ur­-Kórea og Líbýa voru öll talin stærri öryggisógnir bæði þegar kom að kjarn­orku­vopnum og efna­vopn­um. Leyni­þjón­ustan taldi að það myndi taka Írak fimm ár að búa til vopn af þessu tag­i. 

Blair biðst afsök­unar en samt ekki 

Tony Blair hélt blaða­manna­fund í dag þar sem hann útskýrði sína hlið á mál­inu. Hann sagði að skýrslan sýndi að hann hafi tekið allar ákvarð­anir í góðri trú, og það yrði líka að horfa til þess hvort heim­ur­inn væri betri í dag ef Saddam hefði ekki verið komið frá völd­um. Hann sjálfur væri þeirrar skoð­unar að svo væri ekki. Hann myndi ekki biðj­ast afsök­unar á því að Saddam Hussein hafi verið komið frá völd­um. Hann myndi heldur aldrei við­ur­kenna að þeir fjöl­mörgu her­menn sem lét­ust í stríð­inu hafi dáið án til­gangs. 

Þetta var „erf­iðasta, eft­ir­minni­leg­asta og kvala­fyllsta ákvörðun sem ég tók á mínum tíu árum sem for­sæt­is­ráð­herra Bret­lands.“ Hann sagði að mat á ýmsu hafi reynst vera rangt eftir á, eft­ir­leik­ur­inn af inn­rásinni hafi verið erf­ið­ari en búist var við, og bæði blóð­ugri og lengri. Hann lýsti yfir sorg, eft­ir­sjá og baðst afsök­un­ar. „Ákvarð­an­irnar sem ég tók hef ég borið með mér í 13 ár og mun gera það áfram svo lengi sem ég lifi. Það verður ekki dagur í lífi mínu sem ég end­ur­upp­lifi ekki og hugsi aftur um það sem gerð­is­t.“