Útvarpið, öflugasti fréttamiðill Danmerkur í meira en 90 ár

Danska útvarpið er enn leiðandi fréttamiðill þrátt fyrir nýja tækni og breyttar áherslur í fjölmiðlun. Aðeins einu sinni hafa stjórnmálamenn haft afskipti af fréttastofu danska útvarpsins.

Channel_Master_14.Transistor_Two.Band_.AM_.FM_._Radio._Model_6518A._Made_in_Japan._Black_Plastic_._Chrome._Circa_1960._.8505886224.jpg
Auglýsing

15. júní 1923 átti ungur blaða­mað­ur, Svend Carsten­sen, að kynna tón­leika sem Danski útvarps­klúbb­ur­inn ætl­aði að senda út frá klúbb­hús­inu í Lyng­by. Blaða­mað­ur­inn hafði á leið­inni í klúbb­inn fengið svo­kall­aðan fregn­miða frá dag­blað­inu Politi­ken, þar var sagt frá rétt­ar­höldum vegna danska Bún­að­ar­bank­ans. Blaða­mann­inum þótti upp­lagt að lesa fregn­mið­ann fyrir áheyr­end­ur, áður en tón­leik­arnir hæfust en vissi ekki hvernig hann ætti að byrja lest­ur­inn. Honum þótti nauð­syn­legt að kynna þetta frá­vik frá tón­list­ar­kynn­ing­unni og sagði „Hallo, hallo, hér er Lyngby Radio, hermed beg­ynder oplæsn­inger af Politi­kens förste radi­oa­v­is.“ Radi­oa­vis, útvarps­blað. Síðar sagði Svend Carsten­sen að sér hefði ein­fald­lega ekki dottið neitt betra orð í hug, „ég var jú blaða­mað­ur­.“ 

Þessi stutti frétta­upp­lest­ur, ein frétt, mælt­ist vel fyrir og hlust­end­ur, sem voru á þessum tíma ekki mjög margir skrif­uðu til klúbbs­ins og Politi­ken og hvöttu til þess að frétta­lestur yrði fram­vegis fastur liður í útsend­ingum Danska útvarps­klúbbs­ins. Klúbb­ur­inn og Politi­ken ákváðu að verða við þessum áskor­unum og sendu út stuttar fréttir einu sinni á dag.

Auglýsing

Stats­radi­of­on­ien

Dan­marks Radio, danska rík­is­út­varpið var stofnað 1925, undir nafn­inu Stats­radi­of­on­ien. Danska þing­ið, Fol­ket­in­get, hafði þá sam­þykkt að ríkið hefði einka­leyfi á útvarps­send­ingum en einnig skuld­bundið sig til að búa svo um að allir lands­menn gætu náð útvarps­end­ing­un­um. Jafn­framt var stofnuð sér­stök útvarps­hljóm­sveit, Radi­oor­kestret. Í upp­hafi setti sígild tón­list ásamt fyr­ir­lestrum af ýmsu tagi og guðs­þjón­ustum sterkan svip á útsend­ing­arn­ar. Og Radi­oa­visen. Þótt rík­is­út­varpið sendi út frétt­irnar (kl. 19.00 og 22.00 dag­lega) sáu sam­tök blaða­manna um frétt­irn­ar, frétta­stofan var eins­konar sér­stofnun innan útvarps­ins. 

DR höfuðstöðvarnar

Fast skipu­lag komst á þessar frétta­út­send­ingar í byrjun ágúst 1926, fyrir réttum 90 árum. Hádeg­is­frétt­irnar bætt­ust við snemma árs 1939, sendar út klukkan tólf á hádegi. Árið 1940, þegar Þjóð­verjar höfðu hernumið Dan­mörku, byrj­uðu einnig frétta­út­send­ingar á morgn­ana, klukkan 8.30. Þeim útsend­ingum var hætt þegar stríð­inu lauk, meg­in­á­stæðan var sú að rit­stjórar blað­anna töldu að fólk myndi ekki kaupa blöðin eftir að hafa heyrt fréttir í útvarp­inu. Frétta­út­send­ingar á morgn­ana byrj­uðu aftur árið 1947, fyrsti frétta­tími dags­ins klukkan 6.15 og svo annar klukkan 8.00. Á sjötta ára­tugnum bætt­ist svo við frétta­tími á mið­nætti, þar var farið yfir helstu frétta­mál dags­ins. 

Fyrsti kven­frétta­þul­ur­inn árið 1962

Þeir sem hlust­uðu á frétt­irnar á mið­nætti 3. nóv­em­ber 1962 heyrðu, sér til nokk­urrar undr­un­ar, kven­rödd kynna og lesa frétt­irn­ar. Les­ar­inn var Alice Vestergaard, þraut­reyndur frétta­mað­ur. Það að kona skyldi lesa frétt­irnar var aldeilis óheyrt og þessi „djarfa ákvörð­un“ eins og eitt blað­anna orð­aði það vakti mikla athygli og umtal. Les­endur blað­anna voru mjög ósam­mála um ákvörðun frétta­stjór­ans, mörgum fannst þetta svo sjálf­sagt að ekki þyrfti að ræða það frekar, öðrum fannst ekki við­eig­andi að kona væri að lesa um allt það sem yfir dyndi í henni ver­öld. „Það er bara ekki trú­verð­ugt að heyra konu lesa um Kúbu­deil­una, ég verð að segja það“ skrif­aði karl einn í bréfi til Politi­ken. 

En fljót­lega þótti það sjálf­sagt og ekki frétt­næmt að kona læsi frétt­irn­ar. Alice Vestergaard var jafn­framt fyrsti frétta­þulur danska sjón­varps­ins þegar TVavisen (annað nafn kom ekki til greina) hóf göngu sína árið 1965. Hún er í hópi þekkt­ustu frétta­manna í Dan­mörku, gift Uffe Ellem­ann-J­en­sen fyrr­ver­andi utan­rík­is­ráð­herra og for­manni Ven­stre flokks­ins. 



Danska útvarpið stofnar eigin frétta­stofu 

Árið 1964 lauk sam­starfi danska útvarps­ins og blað­anna um rekstur frétta­stofu. Sjón­varps­fréttir fóru að hefja inn­reið sína í Dan­mörku (sjón­varps­út­send­ingar löngu byrj­að­ar) og stór­aukin fjöl­miðla­sam­keppni framund­an. Margir útvarps­menn ótt­uð­ust að sjón­varps­fréttir myndu ganga af útvarps­frétt­unum dauðum og bjugg­ust við hinu versta. Sá ótti reynd­ist ástæðu­laus. Þótt Danir tækju sjón­varps­frétt­unum vel héldu útvarps­frétt­irnar velli. Styrk­leiki útvarps­frétt­anna hefur alla tíð verið sá að þar ganga hlut­irnir hratt fyrir sig, nán­ast hægt að segja frá frétt­næmum atburðum um leið og þeir ger­ast. Þannig er það ekki í sjón­varp­in­u.   

Útvarpið hefur fylgt þró­un­inni

Síðan danska útvarpið (frá árinu 1996 kallað DR) stofn­aði eigin frétta­stofu hafa orðið miklar breyt­ingar í allri fjöl­miðl­un. Ótal útvarps­rásir eru nú í boði, fjöl­margar sjón­varps­rásir og ótelj­andi net­miðlar standa almenn­ingi til boða. 

Frétta­stofa DR hefur ekki setið með hendur í skauti og látið aðra um nýj­ung­arn­ar. DR rekur nú átta útvarps­rásir og á fjórum þeirra eru fréttir allan sól­ar­hring­inn, á klukku­stundar fresti. Frétta­tím­arnir hafa frá árinu 1975 verið fimm mín­útna langir hverju sinni, nema í hádeg­inu, þá er frétta­tím­inn fimmtán mín­útna langur og iðu­lega fylgt eftir með umræðum um það sem hæst ber. Hádeg­is­frétta­tím­inn hefst með slætti ráð­hús­klukk­unnar í Kaup­manna­höfn. Lengi vel var slátt­ur­inn, sem tekur tvær mín­út­ur, í beinni útsend­ingu (hljóð­nemi í snúru hékk rétt hjá klukk­unni) en klukkan gengur ekki nægi­lega rétt til að hægt sé að nota hana þar sem fréttir eru nú sendar út staf­rænt á mörgum rásum sam­tímis og er því not­ast við upp­tökur af slætt­in­um. 

Hart var um það deilt á sínum tíma þegar yfir­maður frétta­stof­unnar ákvað að fram­vegis skyldi aðeins spil­aður hluti klukku­slátt­ar­ins og umræð­urnar röt­uðu alla leið inn í sal danska þings­ins. Þessi sami yfir­maður sagði að á tutt­ugu árum í yfir­manns­starf­inu hefðu þetta verið einu afskipti stjórn­mála­manna af starf­semi frétta­stof­unn­ar.    

Helm­ingur þjóð­ar­innar hlustar dag­lega á fréttir DR 

Í nýlegri könnun kom í ljós að af dönskum fjöl­miðlum njóta frétta­stofur DR, bæði útvarps og sjón­varps, lang­mests trausts dönsku þjóð­ar­inn­ar. Í þess­ari könnun kom líka í ljós að helm­ingur dönsku þjóð­ar­innar hlustar dag­lega á fréttir danska útvarps­ins. Mest er hlust­unin á frétt­irnar klukkan tólf á hádegi, þá leggja 800 þús­und Danir eyrun við. Fæstir hlusta á frétta­tím­ana klukkan 3 og 4 á nótt­unni, þá eru hlust­endur um 9 þús­und. Rétt er að taka fram að töl­urnar mið­ast við þá sem hlusta á frétt­irnar í beinni útsend­ingu, fyrir utan alla þá sem hlusta á frétta­tím­ana á net­inu en DR heldur úti öfl­ugri og vand­aðri net­síðu sem, hvað notkun varð­ar, ber höfuð og herðar yfir aðrar danskar net­síð­ur.  

Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Þorbjörn Guðmundsson
Er íslenska velferðarkerfið ekki lengur griðarstaður þeirra sem minnst hafa?
Kjarninn 11. janúar 2023
Takk fyrir og sjáumst á nýjum miðli á föstudag
Bréf frá ritstjóra Kjarnans vegna sameiningar við Stundina og þess að nýr framsækinn fréttamiðill verður til í lok viku.
Kjarninn 11. janúar 2023
Sverrir Albertsson
Vatn á myllu kölska
Kjarninn 11. janúar 2023
Lögreglumenn standa vörð um gröfurnar í námunni.
Berjast fyrir þorpi á barmi hengiflugs
Lítið þorp í Rínarlöndum Þýskalands er allt komið í eigu kolarisa. Fyrirtækið ætlar sér að mylja niður húsin og stækka kolanámu sína sem þegar þekur um 80 ferkílómetra. Þetta þykir mörgum skjóta skökku við í heimi sem berst við loftslagsbreytingar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Arnþrúður Karlsdóttir, útvarpsstjóri Útvarps Sögu.
Útvarp Saga telur fjölmiðlastyrki skapa tortryggni og bjóða upp á frændhygli
Fjögur fjölmiðlafyrirtæki hafa til þessa skilað inn umsögnum um frumvarp Lilju Alfreðsdóttur menningar- og viðskiptaráðherra, sem mun að óbreyttu framlengja núverandi styrkjakerfi til fjölmiðla.
Kjarninn 10. janúar 2023
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður Eflingar.
Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
Samtök atvinnulífsins hafa hafnað gagntilboði Eflingar um skammtímakjarasamning, sem kvað á um meiri launahækkanir en SA hefur samið um við aðra hópa á almennum vinnumarkaði til þessa. Efling undirbýr nú verkfallsaðgerðir.
Kjarninn 10. janúar 2023
Palestínski fáninn á lofti í mótmælum í Reykjavík. Ísraelskri lögreglu hefur nú verið fyrirskipað að rífa fánann niður á almannafæri.
Fánabann og refsiaðgerðir í Palestínu í kjölfar niðurstöðu Sameinuðu þjóðanna
Degi eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum í Ísrael samþykkti allsherjarþing Sþ að fela Alþjóðadómstólnum í Haag að meta lögmæti hernáms Ísraelsríkis á Vesturbakkanum. Síðan þá hefur stjórnin gripið til refsiaðgerða og nú síðast fánabanns.
Kjarninn 10. janúar 2023
Gríðarlega mikil dæling á sandi á sér stað í Landeyjahöfn á hverju ári. Markarfljótið ber hundruð þúsunda tonna af jarðefnum út í sjó og það á til að safnast upp í mynni hafnarinnar.
Vilja sjúga sand af hafsbotni í stórum stíl og flytja út
Eftirspurn eftir íslenskum jarðefnum er gríðarleg ef marka má framkomin áform erlendra stórfyrirtækja um nýtingu þeirra. Vinsældir hafnarinnar í Þorlákshöfn eru samhliða mjög miklar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Meira eftir höfundinnBorgþór Arngrímsson
Meira úr sama flokkiFréttaskýringar
None