Stundum er haft á orði að margt sé líkt með Íslendingum og Finnum. Fremur þumbaralegir og þögulir við fyrstu kynni, muldri eitthvað lítt skiljanlegt þegar þeir eru ávarpaðir og engu líkara en að neðri kjálkinn sé frosinn fastur. Að þessu leyti séu þjóðirnar tvær ólíkar frændþjóðunum, Dönum, Norðmönnum og Svíum, að ekki sé minnst á þær þjóðir sem sunnar búa í álfunni. Þetta er þó huglægt mat enda hafa ekki verið gerðar margar samanburðarrannsóknir á þessu sviði. Fas og framkoma þjóða heims eru nú orðin viðfangs- og rannsóknarefni sérfræðinga.
Fyrir mörgum árum var pistlahöfundur á samkundu þar sem tveir menn fluttu ræður um tilgang lífsins. Annar þeirra stóð nánast grafkyrr í pontunni meðan hann flutti mál sitt, hélt fast um ræðupúltið og leit annað veifið yfir áheyrendahópinn. Hinn ræðumaðurinn hélt sig sjaldnast við pontuna, gekk fram og aftur á sviði samkomuhússins meðan hann talaði og notaði hendur og búk til að leggja áherslu á mál sitt. Þegar leið á ræðuna gekk hann svo niður af sviðinu og gekk meðfram áheyrendasætunum og áður en ræðunni var lokið hafði hann farið nokkra hringi í salnum og endaði svo á sviðinu. Þetta var Þórbergur Þórðarson rithöfundur. Ekki man pistlahöfundur, sem var kornungur, margt af því sem sagt var en þeim mun betur eftir látbragði og áhersluhreyfingum rithöfundarins frá Hala í Suðursveit. Man líka að fullorðna fólkið talaði um að Þórbergur væri „bara eins og leikari“.
Mikilvægi tjáningarinnar
Í dag þykir það sjálfsagður hluti almennrar skólagöngu að nemendur fái þjálfun í að tjá sig fyrir framan aðra, nokkuð sem mjög fáir skólar, að minnsta kosti á Íslandi, lögðu rækt við fyrir tiltölulega fáum árum. Að tala ekki tilbreytingarlaust í belg og biðu er mikilvægt og sömuleiðis að nota líkamstjáningu til að leggja áherslu á orð sín og halda athygli viðstaddra.
Fasráðstefnan
Í liðinni viku var haldin í Kaupmannahöfn tveggja daga ráðstefna um líkamstjáningu og fas. Þátttakendur frá fjölmörgum Evrópulöndum sóttu ráðstefnuna sem Hafnarháskóli skipulagði. Við skólann starfa fjórir málvísindasérfræðingar sem rannsaka líkamstjáningu. Að sögn þeirra eru rannsóknir af þessu tagi nýjar af nálinni, ekki séu nema tveir til þrír áratugir síðan þær hófust þótt Grikkir og Rómverjar til forna hafi verið mjög meðvitaðir um gildi handahreyfinga og líkamstjáningar.
Ráðstefnunni í Kaupmannahöfn var ekki ætlað að komast að einhverri tiltekinni niðurstöðu, tilgangurinn var að „bera saman bækur“.
Ólíkar venjur
Eins og áður sagði vinna fjórir sérfræðingar við Hafnarháskóla að rannsóknum og skráningu á því sem þeir kalla tjáningarmynstur þjóða. Þótt rannsóknir þeirra séu, að eigin sögn, einungis komnar skammt á veg er þar margt forvitnilegt. Danir og Svíar hreyfa höfuðið einu sinni á sekúndu þegar þeir tala en Finnarnir aðra hverja sekúndu. Danir og Finnar kinka kolli (hökuna niður), stundum margoft, þegar þeir hlusta og eru sammála en Svíarnir láta duga að nikka einu sinni (hökuna upp) til að samsinna þeim sem talar. Íbúar Skandinavíu nota færri og minni líkamshreyfingar en til dæmis Ítalir. Dönsku sérfræðingarnir segja að ítalska tungumálið geri beinlínis ráð fyrir handa- og höfuðhreyfingum. Danirnir hafa fylgst með sölumönnum á götumarkaði í Napólí og hliðstæðum markaði í Danmörku og segja þar ólíku saman að jafna. Ítalirnir séu tilþrifamiklir við sölumennskuna, það sama verði ekki sagt um Danina, það gildi jafnt um líkamstjáningu og raddbeitingu.
Líkami og rödd eru verkfæri kennarans og stjórnmálamannsins
Sérfræðingarnir við Hafnarháskóla telja sig geta sýnt fram á að nemendur nái bæði betri og skjótari árangri við nám í erlendum tungumálum ef kennarinn notar látbragð, handahreyfingar ásamt blæbrigðaríkri raddbeitingu. Reyndar gildi þetta um flestar námsgreinar. Sömu sögu sé að segja um stjórnmálamenn, þar skipti ofangreind atriði mjög miklu máli. Sumir stjórnmálamenn koma sér upp ákveðnum hreyfingum og töktum til að leggja áherslu á mál sitt. Dæmi um þetta er Barack Obama. Hann notar krepptan hnefa, þar sem þumalfingurinn hvílir á efri lið vísifingurs, til að leggja áherslu á mál sitt, notar hann sem einskonar tónsprota, til áhersluauka og sem bendiprik. Dönsku sérfræðingarnir lýsa Bandaríkjaforseta sem hinum fullkomna ræðumanni þar sem rödd, látbragð og líkami vinni saman. Þeir segja það líka skipta mjög miklu máli fyrir þá sem hafi mikil samskipti við íbúa annarra ríkja að þekkja siði og venjur, sem oft geti verið ólíkar þeirra eigin. Þar er nefnt sem dæmi hvernig Taílendingar heilsa og kveðja með því að leggja saman lófana þannig að fingur vísi upp og hneigi höfuðið um leið. Því nær sem fingurbroddarnir eru hökunni því meiri virðing er gestinum sýnd.
Sumt alþjóðlegt, annað ekki
Flestir vita hvað það merkir þegar hnefa er lyft og þumalfingur vísar upp og eins þegar þumallinn vísar niður. Þessi tákn segja dönsku sérfræðingarnir upphaflega komin frá Bandaríkjunum en séu nánast orðin alþjóðleg. Mörg fleiri handatákn má segja að séu alþjóðleg. Bros, undrun og angistarsvipur sömuleiðis.
Danirnir nefna líka dæmi um ýmislegt sem er öðruvísi en við eigum að venjast. Þegar íbúar Laos benda nota þeir ekki hendurnar heldur setja stút á varirnar sem þeir beina svo í áttina. Og þegar Búlgarar hrista höfuðið þýðir það já en kinki þeir kolli merkir það nei. Til er gömul saga af hjónum sem fóru til Búlgaríu og skyldu ekkert í því fyrsta daginn að þjónn á veitingastað, og ekki talaði annað en sitt móðurmál, hristi höfuðið þegar þau bentu á eitthvað á matseðlinum. Þegar þau höfðu bent á hvern réttinn á fætur öðrum setti þjónninn upp (alþjóðlegan) undrunarsvip en áttaði sig svo og gat komið hjónunum í skilning um að allt á seðlinum væri í boði.
