Rúmur þriðjungur dauðsfalla eða 36 prósent í ríkjum OECD er af völdum hjarta- og æðasjúkdóma og um fjórðungur af völdum krabbameina. Dánartíðni vegna sjúkdóma í heilaæðum lækkaði um 65 prósent í ríkjum OECD tímabilið 1990 til 2015 en 52 prósent á Íslandi.
Dánartíðni vegna krabbameina lækkaði á þessu tímabili um 22 prósent hér á landi en 18 prósent að meðaltali í ríkjum OECD.
Þetta kemur fram í frétt Hagstofunnar. Efnahags- og framfarastofnunin í París (OECD) hefur gefið út ritið „Health at Glance 2017, OECD Indicators“. Í ritinu má finna margvíslegar upplýsingar um heilbrigðismál í aðildarríkjum stofnunarinnar sem nú eru 35 talsins auk fleiri landa. Hagstofan tók saman helstu niðurstöður ritsins.
Ritið skiptist í ellefu kafla sem fjalla um heilbrigðisástand, áhrifaþætti heilbrigðis aðra en læknisfræðilega, aðgengi, gæði, heilbrigðisútgjöld, mannafla, starfsemi heilbrigðisþjónustunnar, lyfjamál og öldrun og langtíma umönnun. Sérstakur kafli er um ástæður ávinnings síðustu áratuga í auknum lífslíkum. Í ritinu er einnig svonefnt mælaborð þar sem löndin eru borin saman við meðaltal OECD út frá nokkrum þáttum.
Meðalævilengd jókst um 8,5 ár hér á landi
Að mati OECD hafa heilbrigðari lífshættir, hærri tekjur og betri menntun, ásamt betri heilbrigðisþjónustu, stuðlað að aukinni meðalævilengd á síðustu áratugum. Frá 1970 til 2015 jókst meðalævilengd um rúm tíu ár að meðaltali í aðildarlöndum OECD og er nú 80,6 ár. Hér á landi jókst hún heldur minna eða um 8,5 ár.
Í frétt Hagstofunnar segir jafnframt að lífslíkur íslenskra karla við fæðingu hafi verið 81,2 ár, hæstar OECD-ríkja en lífslíkur kvenna 83,8 ár eða í 15. sæti OECD ríkja árið 2015 og sé bilið milli kynjanna einna minnst hér á landi. Í ritinu er fjallað um samband menntunar og ævilengdar. Fram kemur að meðalævilengd þeirra sem eru með háskólamenntun um þrítugt sé að jafnaði sex árum lengri en þeirra sem minnsta menntun hafa.
Ungbarnadauði einna fátíðastur á Íslandi
Af OECD ríkjunum var ungbarnadauði einna fátíðastur á Íslandi eða sem svarar tveimur látnum á fyrsta ári af 1000 lifandi fæddum. Þetta er meðaltal á árunum 2013 til 2015. Meðaltalið fyrir OECD lönd var 3,9. Börn með lága fæðingarþyngd voru hlutfallslega fæst hér á landi.
Þrír af hverjum fjórum fullorðinna eða 76 prósent á Íslandi töldu sig við góða eða mjög góða heilsu árið 2015 samanborið við 68,2 prósent fullorðinna í OECD löndum að meðaltali. Var þetta hlutfall almennt lægra meðal tekjulágra en tekjuhærri.
Dregur úr reykingum og áfengisneyslu hjá ungmennum
Meðal lífsstílsþátta sem áhrif hafa á heilsufar eru reykingar, áfengisneysla, offita og hreyfing. Dregið hefur úr reykingum í flestum löndum frá árinu 2000 og er Ísland í hópi landa þar sem samdrátturinn var hvað mestur. Árið 2015 reyktu um 18 prósent fullorðinna, 14 prósent kvenna og 23 prósent karla, daglega í ríkjum OECD að meðaltali en 10 prósent Íslendinga árið 2016. Aðeins í Mexíkó var þetta hlutfall lægra.
Almennt reykja hlutfallslega fleiri karlar en konur en því var öfugt farið hér og í Danmörku en munur milli kynja var lítill. Á Íslandi reyktu 3 prósent 15 ára ungmenna að minnsta kosti einu sinni í viku ár árunum 2013 til 2014 en 12 prósent að meðaltali í ríkjum OECD og var hlutfallið lægst hér á landi. Hefur almennt dregið úr reykingum og áfengisneyslu meðal 15 ára ungmenna.
Skráð áfengisneysla minnkaði úr 9,5 lítrum af hreinum vínanda á íbúa 15 ára og eldri árið 2000 í 9 lítra árið 2015 að meðaltali í OECD-ríkjum. Ísland er meðal þrettán ríkja þar sem áfengisneysla jókst á þessu tímabili, úr 6,2 lítrum í 7,5 lítra.
Ofþyngd fer vaxandi
Hlutfall fullorðinna sem neyttu ávaxta daglega var 52 prósent hér á landi árið 2015 eða undir meðaltali OECD-ríkja eða 57 prósent, en grænmetisneysla landsmanna var jöfn OECD meðtaltalinu eða 60 prósent. Fleiri konur en karlar neyttu ávaxta og grænmetis daglega. Dagleg neysla bæði ávaxta og grænmetis meðal 15 ára ungmenna var hér hlutfallslega meiri en að meðaltali í OECD-ríkjum 2013 til 14.
Rúmlega helmingur fullorðinna telst of þungur í ríkjum OECD að meðaltali þar á meðal á Íslandi. Árið 2015 var hlutur of þungra 19 prósent hér á landi 18,8 prósent kvenna og 19,2 prósent karla eða svipað og meðaltal OECD-ríkja. Hæst var hlutfallið í Bandaríkjunum eða 38 prósent en lægst í Japan og Kóreu eða 4 til 5 prósent.
Ofþyngd hefur farið mjög vaxandi, ekki bara hjá fullorðnum heldur einnig meðal ungmenna, segir í fréttinni. Árin 2013 til 14 voru 18 prósent 15 ára ungmenna hér á landi of þung eða 20 prósent drengja og 16 prósent stúlkna og aðeins í þremur af 28 OECD löndum var hlutfallið hærra, í Grikklandi, Kanada og Bandaríkjunum á árunum 2009 til 2010. Lægst var hlutfallið í Danmörku eða 9,5 prósent. Meðaltal OECD-ríkja var 15,6 prósent.
Heilbrigðisútgjöld jukust minna á Íslandi
Heilbrigðisútgjöld á mann jukust í flestum ríkjum OECD samkvæmt bráðabirgðatölum fyrir árið 2016. Er það áframhaldandi vöxtur í kjölfar stöðnunar eða samdráttar í heilbrigðisútgjöldum á árunum 2009 til 2011. Árlegur meðalvöxtur heilbrigðisútgjalda á mann á árunum 2009 til 2016 var 1,4 prósent að meðaltali í ríkjum OECD en 1 prósent á Íslandi. Á árunum 2003 til 2009 var árlegur meðalvöxtur heilbrigðisútgjalda á mann að meðaltali 3,6 prósent í ríkjum OECD en 0,4 prósent á Íslandi.
Heildarútgjöld til heilbrigðismála á Íslandi árið 2016 námu samkvæmt bráðabirgðatölum 8,6 prósent af vergri landsframleiðslu ársins. Voru heildarútgjöld til heilbrigðismála að meðaltali 9,0 prósent af vergri landsframleiðslu ársins í ríkjum OECD.
37% lækna á Íslandi konur
Árið 2015 var fjöldi starfandi lækna á þúsund íbúa 3,8 hér á landi en 3,4 að meðaltali fyrir OECD-ríkin. Á hinum Norðurlöndunum var hlutfallið lægst í Finnlandi eða 3,2 prósent og hæst í Noregi eða 4,4 prósent. Hlutfall kvenna af starfandi læknum hefur hækkað en er mjög breytilegt eftir löndum eða frá 20 prósent í Japan til 74 prósnet í Lettlandi.
Hér á landi er hlutfall kvenna af starfandi læknum rúm 37 prósent. Fjöldi hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða var 15,5 á þúsund íbúa hér á landi árið 2015, en 9,0 að meðaltali fyrir OECD lönd. Á hinum Norðurlöndunum var fjöldi þeirra á bilinu 11 til 17 á þúsund íbúa.
Færri keisaraskurðir hér á landi en annars staðar
Fjöldi sjúkrahúsarýma á Íslandi var 3,1 á þúsund íbúa árið 2015 en 4,7 að meðaltali fyrir OECD lönd. Fjöldi útskrifta af sjúkrahúsi var 114 á þúsund íbúa hérlendis árið 2015 en 156 að meðaltali í ríkjum OECD. Meðallegutími á sjúkrahúsum var 6,3 dagar á Íslandi eða svipaður og í Noregi eða 6,7 dagar og Svíþjóð eða 5,9 dagar en 7,8 dagar að meðaltali í OECD.
Árið 2015 voru 16 keisaraskurðir framkvæmdir hér á landi á hundrað lifandi fædda og aðeins í Hollandi og Finnlandi var hlutfallið örlítið lægra. Hæst var hlutfallið í Tyrklandi eða 53 en meðaltal OECD-ríkja var 28.
Notkun þunglyndislyfja mikil á Íslandi
Hér á landi fjármagnaði hið opinbera 38 prósent af lyfjaútgjöldum í smásölu en heimilin 58 prósent árið 2015. Aðeins í Lettlandi og Póllandi var hlutur heimilanna hærri. Á hinum Norðurlöndunum var hlutfallið 42 til 51 prósent. Í þeim 30 OECD-ríkjum sem upplýsingar náðu til var hlutur hins opinbera og skyldutryggingar 57 prósent að meðaltali en hlutur heimilanna 39 prósent.
Lyfjanotkun hefur farið ört vaxandi og er notkunin breytileg milli landa. Árið 2015 var notkun sykursýkislyfja á Íslandi þriðja minnst miðað við önnur OECD-ríki en notkun þunglyndislyfja langmest hér á landi, 130 dagskammtar á hverja þúsund íbúa á dag eða meira en tvöfalt meiri en að meðaltali í OECD-ríkjum sem var 60 dagskammtar. Notkun lyfja við háþrýstingi og blóðfitulækkandi lyfja var hér undir meðaltali OECD.
Lífslíkur fólks með þeim bestu
Lífslíkur fólks við 65 ára aldur hafa aukist um 5,4 ár frá 1970 að meðaltali í löndum OECD en 4,6 ár hér á landi. Lífslíkur án verulegrar heilsufarsskerðingar við 65 ára aldur voru 9,4 ár að meðaltali í OECD-ríkjum Evrópu árið 2015 en bestar voru þær í Svíþjóð, eða 16,3 ár og því næst á Íslandi og í Noregi, eða 15,3 ár.
Fjöldi hjúkrunarrýma á stofnunum og sjúkrahúsum árið 2015 var 60,6 á þúsund íbúa 65 ára og eldri á Íslandi. Var hlutfallið heldur hærra meðal annars í Finnlandi eða 65,3 og Svíþjóð eða 66,4 en það var 49,7 að meðaltali í ríkjum OECD. Hæst var hlutfallið í Hollandi 87,4 en lægst í Tyrklandi 8,0.
Rit OECD byggir á gagnagrunni stofnunarinnar um heilbrigðismál en einnig ýmsum öðrum gögnum. Samkvæmt Hagstofunni er mikilvægt að hafa í huga að samanburður milli landa á þann hátt sem kemur fram í riti OECD er aðeins mögulegur í þeim tilvikum þar sem upplýsingar eru aðgengilegar. Að auki þurfi alltaf að hafa í huga að óvissa kann að ríkja um samanburðarhæfi gagna frá mismunandi löndum, til dæmis vegna ólíkra skilgreininga eða aðferða við útreikning.
Hægt er að nálgast upplýsingar um ritið á vefsíðu OECD.
