Tíu staðreyndir um stöðu kvenna á Íslandi

Jafnrétti kynjanna er meira á Íslandi en í flestum öllum löndum. En þýðir það að staða kynjanna hérlendis sé ásættanleg? Hér koma tíu staðreyndir sem byggja á hagtölum og öðrum gögnum um stöðu kvenna á Íslandi.

Konur hafa risið upp að undanförnu til að krefjast úrbóta á kynjuðu starfsumhverfi þar sem þær sæta kynferðisofbeldi, áreitni og mismunun að hálfu karla.
Konur hafa risið upp að undanförnu til að krefjast úrbóta á kynjuðu starfsumhverfi þar sem þær sæta kynferðisofbeldi, áreitni og mismunun að hálfu karla.
Auglýsing

  1. Konur sem búa á Íslandi voru 170.160 í lok sept­em­ber síð­ast­lið­ins. Þær eru 49,2 pró­sent þjóð­ar­inn­ar. Atvinnu­þátt­taka kvenna er 78,3 pró­sent en atvinnu­þátt­taka karla er 85,5 pró­sent.

  2. Óleið­réttur launa­munur kynj­anna var 16,1 pró­sent í fyrra. Launa­mun­ur­inn var rúm­lega 16 pró­sent bæði á almennum vinnu­mark­aði og hjá rík­is­starfs­mönnum en rúm átta pró­sent hjá starfs­mönnum sveit­ar­fé­laga þar sem launa­dreif­ing er almennt minn­i. 

  3. Konur eru 39 pró­­­sent for­­­stöð­u­­­manna hjá stofn­unum rík­­­is­ins. Hlut­­­fallið hefur hækkað úr 37 pró­­­sentum í fyrra og 29 pró­­­sentum árið 2009. For­­­stöð­u­­­menn hjá rík­­­inu voru 154 í jan­úar á þessu ári, og hafði fækkað um tvo á einu ári. Konur eru nú sam­tals 60 tals­ins meðal 154 for­­­stöð­u­­­manna hjá rík­­­inu. Allar stofn­­­anir rík­­­is­ins eru með­­­taldar í kynja­­­bók­hald­inu, að und­an­­­skildum stofn­unum utan fram­­­kvæmda­­­valds­ins, Alþingi, stofn­unum þess og dóm­stól­u­m.
  4. Nýlegar  tölur frá Hag­­stof­unni sýna að hlut­­­fall kvenna í stjórnum fyr­ir­tækja á Íslandi stendur í stað milli ára. Konur eru 25,9 pró­­­sent stjórn­­­­­ar­­­manna í fyr­ir­tækjum á Íslandi. Frá árinu 1999 hefur hlut­­­fall kvenna í stjórnum fyr­ir­tækja hækkað úr 21,3 pró­­­sentum í 25,9 pró­­­sent.  Þegar litið er til fyr­ir­tækja með 50 eða fleiri starfs­­­menn voru konur 32,3 pró­­­sent stjórn­­­­­ar­­­manna í lok síð­­­asta árs.
    Auglýsing
  5. Konum fjölg­aði lít­il­­­lega í stöðum fram­­­kvæmda­­­stjóra í fyrra, en hlut­­­fall þeirra fór úr 21,9 pró­­­senti í 22,1 pró­­­sent. Sam­­­kvæmt því voru 2.932 konur í stöðu fram­­­kvæmda­­­stjóra hér á landi í lok árs­ins 2016. Hag­­­stofan greinir töl­­­urnar einnig eftir grein­um, og í aðeins einni þeirra eru konur í meiri­hluta fram­­­kvæmda­­­stjóra. Það er í félaga­­­sam­tök­unum og annarri þjón­ust­u­­­starf­­­semi, þar sem konur eru 64 pró­­­sent fram­­­kvæmda­­­stjóra. Í fræðslu­­­starf­­­semi eru konur 45,6 pró­­­sent fram­­­kvæmda­­­stjóra og 39,6 pró­­­sent í heil­brigð­is- og félags­­­­­þjón­ust­u.
  6. Lög um kynja­kvóta í stjórnum fyr­ir­tækja tóku að fullu gildi hér á landi í sept­­­em­ber 2013 og sam­­­kvæmt þeim ber fyr­ir­tækjum með 50 eða fleiri starfs­­­menn að tryggja að hlut­­­fall hvors kyns í stjórn sé ekki undir 40 pró­­­sent­­­um. Árið eftir það náði hlut­­­fall kvenna í stjórnum fyr­ir­tækja af þess­­­ari stærð hámarki, fór upp í 33,2 pró­­­sent, en hefur síðan farið lækk­­­andi aft­­­ur.

  7. Í lok síð­­­asta árs voru konur 23,9 pró­­­sent stjórn­­­­­ar­­­for­­­manna lands­ins. Það gera 3.691 konu sem gegndi slíku starfi. Aftur eru konur ein­­­göngu í meiri­hluta stjórn­­­ar­­for­­mennsku­­starfa í félaga­­­sam­­­tökum og annarri þjón­ust­u­­­starf­­­semi, þar sem þær eru 58 pró­­­sent stjórn­­­­­ar­­­for­­­manna. Sömu sögu er svo að segja af stjórn­­­­­ar­­­mennsku kvenna, þær eru í meiri­hluta stjórna félaga­­­sam­­­taka og ann­­­arrar þjón­ust­u­­­starf­­­semi, en hvergi ann­­­ars stað­­­ar.

  8. Kjarn­inn hefur síð­­ast­liðin fjögur ár gert úttekt á stöðu kvenna á meðal æðstu stjórn­­enda við­­skipta­­banka, spari­­­sjóða, líf­eyr­is­­sjóða, skráðra félaga, félaga á leið á mark­að, óskráðra trygg­inga­­fé­laga, lána­­fyr­ir­tækja, verð­bréfa­­fyr­ir­tækja og –mið­l­ana, fram­taks­­sjóða, orku­­fyr­ir­tækja, greiðslu­­stofn­ana, Kaup­hallar og lána­­sjóða. Úttektin nær til æðsta stjórn­­anda hvers fyr­ir­tækis eða sjóðs. Nið­­ur­­staðan í ár, sam­­kvæmt úttekt sem fram­­kvæmd var í febr­­úar 2017, er sú að æðstu stjórn­­endur í ofan­­greindum fyr­ir­tækjum séu 88 tals­ins. Af þeim eru 80 karlar en átta kon­­ur. Það þýðir að 91 pró­­sent þeirra sem stýra pen­ingum á Íslandi eru karlar en níu pró­­sent kon­­ur.

  9. Nýr for­sæt­is­ráð­herra þjóð­ar­innar er kona. Hún er önnur konan í lýð­veld­is­sög­unni til að gegna því emb­ætti. Ein kona hefur setið sem for­seti en eng­inn hefur sest í stól seðla­banka­stjóra. Í síð­­­ustu kosn­­ingum fór hlut­­fall kvenna á þingi úr 47,6 pró­­sent í 38 pró­­sent. Af 17 stjórn­endur líf­eyr­is­sjóða er 15 karl­ar. Öllum skráðum félögum á Íslandi er nú stýrt af kör­l­­um. Auk þess er for­­stjóri Kaup­hall­­ar­innar karl­.

  10. Síð­ustu vikur hafa þús­undir kvenna sem starfa í ýmsum geirum opin­berað að hér á landi hefur ríkt kerf­is­læg þöggun og umburð­ar­lyndi gagn­vart kyn­ferð­is­of­beldi og -áreiti. Stjórn­mála­konur riðu á vað­ið. Þær mynd­uðu Face­book-hóp sem hét „Í skugga valds­ins“, ræddu saman og deildu reynslu­sögum um kynjað starfs­um­hverfi stjórn­mála. Rúm­lega 800 konur voru virkar í hópnum og 306 þeirra sendu síðar frá sér til­kynn­ingu með 136 sögum sem drógu upp slá­andi mynd af þeim karllæga heimi sem stjórn­­­málin eru – sögur um kyn­bundið ofbeldi, áreitni, vald­beit­ingu og þögg­un. Fleiri hópar fylgdu í kjöl­far­ið. Tæp­lega 600 konur úr sviðs­listum og kvik­mynda­gerð skrif­uðu undir áskorun þar sem þær kröfð­ust aðgerða gegn kyn­ferð­is­legu ofbeldi og áreitni. með fylgdu 62 sögur af kyn­ferð­is­of­beldi, áreitni og mis­mun­un. Nokkrum dögum síðar skrif­uðu 330 konur innan vís­inda­sam­fé­lags­ins undir sam­bæri­lega áskorun og sendu 106 sögur með. Konur innan íþrótta­hreyf­ing­ar­inn­ar, fjöl­miðla, heil­brigð­is- og flug­geirans hafa fylgt í kjöl­far­ið.

Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Þorbjörn Guðmundsson
Er íslenska velferðarkerfið ekki lengur griðarstaður þeirra sem minnst hafa?
Kjarninn 11. janúar 2023
Takk fyrir og sjáumst á nýjum miðli á föstudag
Bréf frá ritstjóra Kjarnans vegna sameiningar við Stundina og þess að nýr framsækinn fréttamiðill verður til í lok viku.
Kjarninn 11. janúar 2023
Sverrir Albertsson
Vatn á myllu kölska
Kjarninn 11. janúar 2023
Lögreglumenn standa vörð um gröfurnar í námunni.
Berjast fyrir þorpi á barmi hengiflugs
Lítið þorp í Rínarlöndum Þýskalands er allt komið í eigu kolarisa. Fyrirtækið ætlar sér að mylja niður húsin og stækka kolanámu sína sem þegar þekur um 80 ferkílómetra. Þetta þykir mörgum skjóta skökku við í heimi sem berst við loftslagsbreytingar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Arnþrúður Karlsdóttir, útvarpsstjóri Útvarps Sögu.
Útvarp Saga telur fjölmiðlastyrki skapa tortryggni og bjóða upp á frændhygli
Fjögur fjölmiðlafyrirtæki hafa til þessa skilað inn umsögnum um frumvarp Lilju Alfreðsdóttur menningar- og viðskiptaráðherra, sem mun að óbreyttu framlengja núverandi styrkjakerfi til fjölmiðla.
Kjarninn 10. janúar 2023
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður Eflingar.
Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
Samtök atvinnulífsins hafa hafnað gagntilboði Eflingar um skammtímakjarasamning, sem kvað á um meiri launahækkanir en SA hefur samið um við aðra hópa á almennum vinnumarkaði til þessa. Efling undirbýr nú verkfallsaðgerðir.
Kjarninn 10. janúar 2023
Palestínski fáninn á lofti í mótmælum í Reykjavík. Ísraelskri lögreglu hefur nú verið fyrirskipað að rífa fánann niður á almannafæri.
Fánabann og refsiaðgerðir í Palestínu í kjölfar niðurstöðu Sameinuðu þjóðanna
Degi eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum í Ísrael samþykkti allsherjarþing Sþ að fela Alþjóðadómstólnum í Haag að meta lögmæti hernáms Ísraelsríkis á Vesturbakkanum. Síðan þá hefur stjórnin gripið til refsiaðgerða og nú síðast fánabanns.
Kjarninn 10. janúar 2023
Gríðarlega mikil dæling á sandi á sér stað í Landeyjahöfn á hverju ári. Markarfljótið ber hundruð þúsunda tonna af jarðefnum út í sjó og það á til að safnast upp í mynni hafnarinnar.
Vilja sjúga sand af hafsbotni í stórum stíl og flytja út
Eftirspurn eftir íslenskum jarðefnum er gríðarleg ef marka má framkomin áform erlendra stórfyrirtækja um nýtingu þeirra. Vinsældir hafnarinnar í Þorlákshöfn eru samhliða mjög miklar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Meira eftir höfundinnÞórður Snær Júlíusson
Meira úr sama flokkiFréttaskýringar