Síðasta fimmtudagskvöld steig Luigi Di Maio, formaður ítölsku Fimmstjörnuhreyfingarinnar (M5S), út á svalir Chigi-hallarinnar í Róm með samflokksmönnum sínum og veifaði til ljósmyndara, sigri hrósandi.
Ástæða fagnaðarlátanna var sú að ríkisstjórnin, sem samanstendur af popúlistaflokkunum M5S og Lega Nord, hefur náð samkomulagi um fjárlagafrumvarp til næsta árs. Hins vegar, þrátt fyrir fagnaðarlæti Di Maio og félaga, er mögulegt að frumvarpið gæti leitt til alvarlegra langtímaafleiðinga fyrir Ítalíu og jafnvel Evrópusambandið í heild sinni.
Fátæktinni útrýmt
„Við munum, með þessum aðgerðum og þessum fjárlögum, útrýma fátæktinni með ákveðnum hætti,“ sagði Di Maio þegar hann var spurður út í fjárlagafrumvarpið í ítölskum spjallþætti fyrr í vikunni.
Yfirlýsingar hans eru í takt við kosningaloforð M5S, en flokkurinn lofaði mikilli útgjaldaaukningu úr ríkissjóði, meðal annars til að tryggja fátækum fjölskyldum borgaralaun og hækka ellilífeyri. Samhliða þessu lofaði flokkurinn einnig stórfelldri skattalækkunum á fyrirtæki, auk afnáms 400 „tilgangslausra“ reglugerða sem áttu að hægja á efnahagslífinu.
Samið við Lega
Áherslur M5S í efnahagsmálum voru einnig samþykktar af hinum ríkisstjórnarflokknum, Lega Nord, þótt báðir flokkarnir komi úr ólíkum áttum. Sá fyrrnefndi varð til sem grasrótarhreyfing gegn spillingu í ríkjandi valdaflokkum, en Lega á rætur sínar að rekja til fasismans og beinir jafnan spjótum sínum að innflytjendum og rómafólki. Svo virðist sem Lega hafi ákveðið að samþykkja efnahagsstefnu M5S svo lengi sem ríkisstjórnin sýni aukna hörku gagnvart flóttamönnum, samkvæmt sameiginlegri stefnuyfirlýsingu flokkanna.
Gegn áformum fjármálaráðherra
Álitsgjafar og aðrir sérfræðingar voru þó margir hverjir fullvissir um að lítið yrði úr loforðum beggja flokkanna, þar sem ríkisskuldir væru háar og mikill þrýstingur væri frá Evrópusambandinu um að ná þeim niður. Þvert á væntingar kynnti nýja ríkisstjórnin mikla útgjaldaaukningu í nýju frumvarpi, en gert er ráð fyrir að halli á fjárlögum ríkissjóðs muni aukast úr 1,6 prósentum af landsframleiðslu upp í 2,4 prósent.
Slíkur halli gæti gjörbreytt efnahagshorfur landsins til langs tíma og eru langt umfram það sem fjármálaráðherra landsins taldi leyfilegt. Ráðherrann, sem er óflokksbundinn hagfræðiprófessor, hafði reiknað að halli ríkissjóðs mætti mesta lagi fara upp í 1,6 prósent ef skuldir hins opinbera ættu ekki að aukast. Líklegt er því að opinberar skuldir muni aukast ef frumvarpið nær í gegn, en þær standa nú í 131 prósenti af landsframleiðslu Ítalíu og eru þær næsthæstu í allri Evrópu, á eftir Grikklandi.
Virðir ekki reglurnar
Þrátt fyrir að tillögurnar boði meiri þenslu en fjármálaráðherrann mældi með hefur hann samt sem áður ákveðið að sitja enn sem ráðherra og mun því að öllum líkindum skrifa undir frumvarpið. Viðbrögðin voru harðari í Brussel, en efnahagsfulltrúi Evrópusambandsins Pierre Moscovici gaf ítölsku ríkisstjórninni tóninn á föstudaginn. „Við höfum engan áhuga á krísu milli framkvæmdastjórn Evrópusambandsins og Ítalíu, þar sem landið er mikilvægt á evrusvæðinu. Hins vegar höfum við heldur engan áhuga á að Ítalía virði ekki reglurnar og lækki ekki skuldir sínar, sem eru hættulega háar,“ sagði Moscovici í frönskum spjallþætti nú á föstudaginn. Einnig bætti hann við að niðurgreiðsla slíkrar skulda myndi þýða minni fjárfestingu í vegakerfinu, menntun og félagsmál á Ítalíu í framtíðinni.
Vandræði í stjórnarskránni
Auk þess sem tillögur Di Maio og félaga brjóta í bága við stefnu Evrópusambandsins er einnig óljóst hvort þær séu leyfilegar samkvæmt stjórnarskrá landsins. Í nýrri grein stjórnarskrárinnar, sem bætt var við í kjölfar evrukreppunnar árið 2012, er þess krafist af ríkinu að reka fjárlög með sem minnstum halla ef efnahagur landsins er ekki í niðursveiflu. Di Maio hefur áður sagst vilja eyða umræddri grein úr stjórnarskránni, en forsætisráðherra landsins, sem er óflokksbundinn, hefur þvertekið fyrir það.
Markaðir óhressir
Fjármálamarkaðir brugðust ekki vel við fagnaðarlátunum á svölunum í Róm síðasta fimmtudag, en vextir til tíu ára ítalskra ríkisskuldabréfa hækkuðu ört eftir opnun markaða á föstudaginn auk þess sem vísitala Kauphallarinnar í Mílanó lækkaði um fjögur prósent. Munur á vöxtum ítalskra og þýskra ríkisskuldabréfa hefur farið ört vaxandi frá myndun ríkisstjórnar M5S og Lega, en hann endurspeglar þverrandi traust fjárfesta á Ítalíu.
Kosið verður um frumvarpið á næstu vikum, en skiptar skoðanir eru á því hver langtímaáhrif þess verða á ítalskt efnahagslíf, nái það í gegn. Evrópusambandið, fjárfestar og óflokksbundnir ráðherrar eru þó ekki enn sannfærðir um að Di Maio muni takast ætlunarverk sitt að „útrýma fátækt“ fyrir fullt og allt. Þess í stað trúa margir þeirra að þenslan gæti leitt til enn meiri fátæktar á Ítalíu á næstu árum, þegar tími er kominn til þess að borga loks skuldirnar.
