Eins og staðan er í í dag er ómögu­legt að fá heild­stæða mynd af gjald­eyr­is­kaupum til­tek­ins erlends ein­stak­lings sem er án kenni­tölu ef hann kemur oft í sömu fjár­mála­stofn­un. Því er ávallt verið að meta við­skipti þess­ara aðila eins og þau séu ein­stök við­skipti.

Þetta er meðal þess sem fram kemur í nýbirtri aðgerð­ar­á­ætlun stjórn­valda gegn pen­inga­þvætti. Gjald­eyr­is­kaupin og vand­kvæðin sem þeim tengj­ast telj­ast til aðgerða vegna aflétt­ingu hafta sem áhættu­mat rík­is­lög­reglu­stjóra, sem birt var í apr­íl, sýndi að mikil hætta á pen­inga­þvætti stafi af.

Í áætl­un­inni segir að skrán­ingum vegna kaupa á erlendum gjald­eyri af af hálfu erlendra ein­stak­linga án kenni­tölu sé ábóta­vant hjá fjár­mála­stofn­un­um. Þessir aðilar séu ein­fald­lega allir skráðir á sömu kenni­töl­una, sem til­heyrir skrán­ing­unni „ótil­greindur útlend­ing­ur“, í kerfum fjár­mála­stofn­ana og því er ekki unnt að fylgj­ast með því hvort að sami aðili sé ítrekað að kaupa gjald­eyri. Þar af leið­andi er ómögu­legt að fá heild­stæða mydn af gjald­eyr­is­kaupum erlends aðila. 

Sami ein­stak­lingur getur því átt í umtals­verðum við­skiptum án þess að slíkt flagg­ist, sam­kvæmt því sem fram kemur í aðgerð­ar­á­ætl­un­inni. „Fjár­mála­stofn­unum hefur verið bent á þennan veik­leika og rætt hefur verið við þær um leiðir til að bæta úr þessu. Hefur verið mælst til þess að fjár­mála­stofn­anir leiti leiða til að skrá við­skiptin með þeim hætti að hægt verði að sjá hvaða ein­stak­lingur á í við­skipt­unum (t.d. í athuga­semd­areit) án til­lits til þess hvort allir séu skráðir á sömu kenni­tölu vegna við­skipt­anna.“

Einnig getur reynst erfitt fyrir fjár­mála­stofn­anir að leita eftir útlend­ingum vegna gjald­eyr­is­við­skipta þegar skrif­stofa fjár­mála­grein­inga lög­reglu, sem áður hét pen­inga­þvætt­is­skrif­stof­a,  leit­ast eftir því vegna þess hvernig skrán­ingu sé hátt­að.

Í aðgerð­ar­á­ætl­un­inni er það lagt til að fjár­mála­stofn­anir bæti skrán­ingar sínar þegar erlendur gjald­eyrir er keyptur af aðila án kenni­tölu og að Fjár­mála­eft­ir­litið kanni hvort laga­breyt­ing sé nauð­syn­leg. Ef svo reyn­ist er eft­ir­litið hvatt til þess að leggja fram slíka breyt­ing­ar­til­lögu til fjár­mála- og efna­hags­ráðu­neyt­is­ins. 

Í aðgerð­ar­á­ætl­un­inni er búist við að und­ir­bún­ingur að þeim aðgerðum hefj­ist í nóv­em­ber 2019 og ljúki í febr­úar næst­kom­and­i. 

Óljóst um fjölda til­kynn­inga

Óljóst er hversu margar til­kynn­ingar ber­ast til skrif­stofu fjár­mála­grein­inga lög­reglu sem varða gjald­eyr­is­við­skipti þar sem kerfi fjár­mála­stofn­ana og skrif­stof­unnar geta ekki kallað fram til­kynn­ingar eftir efni þeirra. 

Fjár­munir hafa verið settir í að kaupa upp­lýs­inga­kerfi til að taka á móti og halda utan um til­kynn­ingar um mögu­legt pen­inga­þvætti. Það kerfi heitir goAML og vinna við inn­leið­ingu þess er þegar haf­in. Henni á að ljúka í apríl 2020 og þá á skrif­stofan að geta tekið út töl­fræði eftir efni til­kynn­inga.

Í aðgerð­ar­á­ætl­un­inni segir að til­kynn­ingum til skrif­stofu fjár­mála­grein­inga lög­reglu hafi fjölgað mikið síðan að fjár­magns­höftum var aflétt, en þeirri aflétt­ingu var að mestu lokið í mars 2017. Raunar hafi fjöldi til­kynn­inga marg­fald­ast. 

Í áætl­un­inni er lagt til að skrif­stofan fram­kvæmi stefnu­mið­aða grein­ingu í tengslum við erlendan gjald­eyri og upp­lýsi við­eig­andi aðila um hættu­merki og aðferð­ir. Skrif­stofan kynni svo nið­ur­stöður sínar í stýri­hópi um aðgerðir gegn pen­inga­þvætti og fjár­mögnun hryðju­verka og komi með til­lögur um að draga úr áhættu sem stýri­hóp­ur­inn komi til fram­kvæmda.

Und­ir­bún­ingur þess­ara aðgerða hefur þegar haf­ist og er áætlað að þær verði komnar til fram­kvæmda í nóv­em­ber 2019.