Eftir mörg góð ár í röð, frá 2012 og fram til árs­ins 2018, þá hefur mót­vind­ur­inn auk­ist veru­lega hjá Icelanda­ir. Það átti þó ágætis sjóði til að takast á við þá stöðu, en eigið fé þess var 64 millj­arðar króna um mitt ár 2017. 

Nokkrar ástæður eru fyrir þess­ari breyt­ingu. Sum vanda­málin voru heima­til­búin en önnur komu til vegna ytri aðstæðna sem Icelandair gat lít­ið, eða ekk­ert, gert við. 

Á árinu 2018 hóf Icelandair að birta afkomu­við­var­anir nokkuð reglu­lega. Í einni slíkri, sem birt var í ágúst á því ári, voru áætl­anir um væntan rekstr­ar­hagnað félags­ins teknar niður enn og aft­ur. Ástæðan var sögð sú að „inn­leið­ing breyt­inga sem gerðar voru í byrjun sum­ars 2017 á sölu- og mark­aðs­starfi félags­ins ekki gengið nægi­lega vel fyrir sig auk þess sem gerðar voru breyt­ingar á leiða­kerfi félags­ins í byrjun þessa árs sem hafa valdið misvægi á milli fram­boðs fluga til Evr­ópu ann­ars vegar og Norð­ur­-Am­er­íku hins veg­ar.“ 

Í kjöl­far þessa sagði Björgólfur Jóhanns­son, sem hafði verið for­stjóri Icelandair í rúm tíu ár, af sér og vildi með því axla ábyrgð á ákvörð­unum sem teknar höfðu verið á hans vakt.

Breyt­ing­arnar sem höfðu þessar afleið­ingar voru nokkr­ar. Ein þeirra var sú að í lok maí 2017 bár­ust Icelandair upp­lýs­ingar um lyk­il­stjórn­andi hjá félag­inu, sem hafði í um ára­tug verið for­stöðu­maður leið­ar­kerf­is­stjórn­unar Icelanda­ir, hefði stöðu grun­aðs manns í rann­sókn hér­aðs­sak­sókn­ara á meintum brotum í við­skiptum með bréf í félag­inu. Hann var sendur í leyfi í kjöl­farið og loks sagt upp störf­um. Mað­ur­inn, sem var skráður inn­herji hjá Icelanda­ir, átti að hafa veitt manni inn­herj­a­upp­lýs­ingar sem lík­legar voru til að hafa áhrif á hluta­bréf í Icelanda­ir. Mað­ur­inn not­aði svo þær upp­lýs­ingar til að stunda við­skipti með bréf í félag­inu auk þess sem hann deildi þeim með öðrum manni. Með þessu áttu menn­irnir að hafa átt að hagn­ast um 61 milljón króna með því að veðja m.a. á að verð í Icelandair myndu falla skömmu áður en til­kynnt var um að afkomu­spá félags­ins yrði lækkuð veru­lega. Menn­irnir þrír voru ákærðir og loks dæmdir til í fyrra­vor. 

Næstu miss­eri var ráð­ist í breyt­ingar á leiða­kerfi Icelandair sem kynntar voru í upp­hafi árs 2018 heppn­uð­ust illa, með til­heyr­andi áhrifum á tekjur Icelanda­ir. Meðal breyt­inga sem gerðar voru á leiða­kerf­inu var að fella burt næt­ur­flug til Evr­ópu og morg­un­flug til Banda­ríkj­anna.

Fleiri stór­tækar breyt­ingar fylgdu á stjórn­un­arteymi Icelandair næstu miss­eri sem end­aði með því að nýtt skipu­lag var kynnt hjá Icelandair í byrjun árs 2018. Menn sem höfðu starfað hjá félag­inu lengi voru látnir fara og nýju fólki fengin stór umbreyt­ing­ar­verk­efni. Stór ástæða fyrir þessu var mik­ill vöxtur WOW air, sem fór þá með him­in­skaut­un­um. Breyt­ing­arnar mið­uðu allar að því að færa Icelandair nær lág­far­gjalda­mód­el­inu sem WOW air var keyrt á. Það var hins vegar flókið umbreyt­ing­ar­ferli, sér­stak­lega vegna þess að launa­kostn­aður hjá Icelandair var afar hár. 

Á meðal þeirra breyt­inga sem ráð­ist var í var að gera ráða inn­an­hús­mann í stöðu fram­kvæmda­stjóra sölu- og mark­aðs­sviðs. Sá tók við starf­inu vorið 2017 og skömmu síðar var greint frá stefnu­breyt­ingu sem í fólst að færa sölu- og mark­aðs­­starf fé­lags­ins heim til Íslands, og setji auk­inn kraft í mark­aðs­­setn­ingu á net­inu. Sett hafði verið saman teymi 25-30 sér­fræð­inga í höf­uð­stöðvum Icelandair sem þekkti vel ýmsar hliðar nets­ins. Eft­ir­stand­andi erlendum sölu­skrif­stofum átti sam­hliða að loka og þeir starfs­menn þeirra sem ynnu áfram hjá félag­inu var boðið að vinna heiman frá sér. Icelandair sagð­ist vera að aðlaga sig að breyttri heims­mynd.

Í júlí 2018 var til­kynnt um enn eina breyt­ingu á skipu­lagi Icelandair Group. Í henni fólst að fram­kvæmda­stjóri sölu- og mark­aðs­sviðs var færður í annað starf hjá félag­inu, rúmu ári eftir að hann tók við fram­kvæmda­stjóra­stöð­unni. Undir hefur verið ofan af mörgum þeirra breyt­inga sem ráð­ist var í. 

Önnur ástæða: Erf­ið­ari rekstr­ar­skil­yrði og kyrr­setn­ing 737 Max

Þegar leið á árið 2018 fór hækk­andi olíu­verð að bíta flest flug­fé­lög í heim­in­um, þótt Icelandair hafi verið mun betur varið fyrir slíkum hækk­unum en WOW air, sem var það alls ekki. Vanda­mál WOW air, sem voru nær dag­legt frétta­efni frá ágúst 2018 og þangað til að félagið fór á haus­inn í lok mars 2019, smit­uð­ust líka yfir á Icelanda­ir. 

Ofan á þetta bætt­ist að 12. mars 2019 voru allar Boeing 737 Max vélar heims­ins kyrr­sett­ar. Þar á meðal þrjár sem voru í rekstri hjá Icelanda­ir. Alls hafði íslenska félagið þó pantað 16 slíkar vélar og áttu þær meðal ann­ars að leysa af hólmi margar gamlar 757 200 vélar sem eyða mun meiru en Max vél­in, en 757-­vél­arnar eru uppi­staðan í flota Icelanda­ir. 

Ástæðan fyrir kyrr­­­­setn­ing­unni voru flug­­­­slys í Indónesíu 29. októ­ber 2018 og í Eþíópíu 13. mars 2019, en í þeim lét­ust allir um borð, sam­tals 346. Frum­n­ið­­­­ur­­­­stöður rann­­­­sókna í lönd­unum fyrr­­­­nefndu benda til þess að vél­­­­arnar hafi verið með gallað MCAS-­­­­kerfi, sem á að sporna gegn ofrisi, og því hafi þær tog­­­­ast til jarðar með fyrr­­­­nefndu afleið­ing­­­um.

Fyrst sagði Icelandair í til­kynn­ingum að kyrr­setn­ingin myndi ekki hafa veru­leg áhrif á rekstur félags­ins og jafn­vel var búist við því að vél­arnar yrðu til taks á ný yfir háanna­tím­ann sum­arið 2019. 

Þær hafa enn ekki hafið sig á loft og nú liggur fyrir að þær munu ekki fljúga í sum­ar, en Icelandair hafði gert ráð fyrir að níu 737 Max vélar yrðu í notkun í leiða­kerfi félags­ins á þessu ári. Áhrif kyrr­­setn­ing­ar Boeing 737 MAX-­véla Icelandair á rekst­ur fé­lags­ins á síð­asta ári voru 100 millj­­ón­ir Banda­­ríkja­dala, eða um 12,8 millj­­arðar króna þegar tekið hef­ur verið til­­lit til bóta sem Boeing hef­ur þegar greitt Icelanda­ir. Kyrr­setn­ingin var lyk­il­breyta í rúm­lega sjö millj­arða króna tapi félags­ins á árinu 2019. 

Þriðja ástæða: Útbreiðsla veirunnar sem veldur COVID-19

Í ár hafði Icelandair und­ir­búið sig betur fyrir afleið­ingar á kyrr­setn­ing­unni. Vélar voru teknar á leigu til að geta staðið undir eft­ir­spurn yfir háanna­tím­ann og þótt flot­inn væri mun dýr­ari í rekstri en hann yrði ef Max vél­arnar væru að leysa ára­tugagamlar vélar af hólmi þá ríkti bjart­sýn­i. 

Þegar Icelandair kynnti upp­gjör sitt fyrir síð­asta ár, og afkomu­spá fyrir 2020, voru skila­boðin þau að félagið myndi snúa vörn í sókn í ár.  Fé­lagið gerði meðal ann­ars ráð fyrir að flytja að lág­­marki jafn­­marga far­þega til Íslands á árinu 2020 og árið 2019.

Nú er sú staðan gjör­breytt. Hrun verður í komu ferða­manna til Íslands. Ástæðan er útbreiðsla veirunnar sem veldur COVID-19 sjúk­dómn­um.

Starf­semi Icelandair er nú í lama­sessi og flota félags­ins hefur verið lagt tíma­bundið að mestu. Fyr­ir­tækið sagði upp 240 manns fyrir skemmstu og 92 pró­sent eft­ir­stand­andi starfs­manna þess voru fluttir í hluta­bóta­úr­ræði stjórn­valda, þar sem allt að 75 pró­sent af greiddum launum koma úr rík­is­sjóði.

Í vik­unni var greint frá því að stjórn­endur Icelandair væru nú að leita leiða til að ­styrkja fjár­­hag félags­­ins með því að styrkja hann til lengri tíma. Félagið hefur ráðið Kviku banka, Íslands­­­banka og Lands­­bank­ann sem ráð­gjafa til að hefja skoðun á mög­u­­legum leiðum til að ná því mark­miði. Þá munu stjórn­­endur Icelandair einnig vinna náið með íslenskum stjórn­­völdum í því ferli. 

Í frétta­til­kynn­ingu vegna þessa sagð­i: „Á síð­­­ustu dögum og vikum hefur áhersla verið lögð á það hjá Icelandair að halda uppi lág­­marks flug­­­sam­­göngum til og frá land­inu, bæði fyrir far­þega og vöru­­flutn­inga þrátt fyrir að flug­­á­ætlun félags­­ins hafi dreg­ist veru­­lega saman á und­an­­förnum vik­­um. Flug­­á­ætlun félags­­ins nemur nú minna en 10 pró­sent af þeirri áætlun sem gefin hafði verið út fyrir þetta tíma­bil árs­ins. Enn ríkir mikil óvissa um hvenær ferða­tak­­mörk­unum verði aflétt og eft­ir­­spurn eftir flugi og ferða­lögum muni aukast á ný og gera stjórn­­endur Icelandair Group ráð fyrir því að flug­­á­ætlun félags­­ins muni drag­­ast saman um að minnsta kosti 25 pró­sent yfir sum­­­ar­­tím­ann.“

Lausa­fjár­staða Icelanda­ir, að með­­­töldum óádregnum lána­lín­um, er þó enn vel yfir því við­miði sem félagið starfar eft­ir, sam­kvæmt til­kynn­ingu, en stefna þess hefur verið sú að þessi staða fari ekki undir 29 millj­­arða króna á núver­andi gengi, eða 200 millj­­ónir Banda­­ríkja­dala, á hverjum tíma. „Eins og til­­kynnt hefur verið um, hefur félagið gripið til ýmissa aðgerða til þess að verja lausa­­fjár­­­stöðu sína á und­an­­förnum vik­­um. Hins veg­­ar, ef miðað er við lág­­marks­­tekju­flæði hjá félag­inu í apríl og maí, er ljóst að lausa­­fjár­­­staða félags­­ins muni skerð­­ast og fara undir ofan­­greint við­mið.“

Bogi Nils Boga­­son, for­­stjóri Icelandair Group, sagði í til­kynn­ing­unni að Icelandair viti að á ein­hverjum tíma­­punkti mun flug kom­­ast aftur í eðli­­legt horf og því vilji félagið vera vel í stakk búin til að sækja fram og nýta þau tæki­­færi sem þá verða fyrir hendi. „Til að ná þeirri stöðu er nauð­­syn­­legt að gera við­eig­andi breyt­ingar á kostn­að­­ar­­upp­­­bygg­ingu félags­­ins, styrkja fjár­­hags­­stöðu þess og leita allra leiða til að styrkja sam­keppn­is­hæfi þess til fram­­búð­­ar.“