Bára Huld Beck

„Þegar dætrum mínum var ógnað, náðu þeir mér“

Þegar Guðrún Jónsdóttir gekk inn í Kvennaathvarfið árið 1988 til að taka sína fyrstu vakt mætti henni kasólétt kona með glóðarauga. Hún hafði gengið inn í heim sem hafði fram til þessa verið henni gjörsamlega hulinn. „Ég grét í heilan sólarhring,“ segir Guðrún. „Var heimurinn virkilega svona?“ Hún segist langt í frá hætt baráttunni gegn kynferðisofbeldi þó að hún hafi nú látið af störfum sem talskona Stígamóta. Enn sé verk að vinna.

Tím­inn fýk­ur. Ég rétt blikk­aði auga og liðnir voru þrír ára­tug­ir. Og nú skynj­aði ég minn vitj­un­ar­tíma,“ segir Guð­rún Jóns­dóttir sem nýverið til­kynnti um starfs­lok sín sem tals­kona Stíga­móta. „Þegar ég hafði tekið ákvörð­un­ina fannst mér þetta sjálf­sagð­asti hlutur í heimi. Ég sleppti glöð og ánægð.“



Guð­rún hefur svo oft komið fram fyrir hönd Stíga­móta í þeirra bar­áttu gegn kyn­ferð­is­of­beldi að það er erfitt að ímynda sér að hún hafi eitt sinn stefnt í allt aðra átt í líf­inu. En það er engu að síður stað­reynd. Og talandi um líf­ið: Guð­rún er upp­runa­lega mennt­aður líf­fræð­ing­ur. „Ég var ákaf­lega glöð yfir því að hafa fundið mína einu réttu hillu,“ rifjar hún upp. 



En þó að líf­fræðin hafi verið spenn­andi og skemmti­leg – og hún alltaf stefnt á fram­halds­nám í því fagi – ákvað hún, áður en að því kæmi, að leysa af eitt sumar sem starfs­kona Kvenna­list­ans. Þetta var árið 1985. En hið tíma­bundna sum­ar­starf varð að þremur árum. „Mér fannst stór­kost­legt að vinna fyrir Kvenna­list­ann á upp­gangs­árum hans enda hef ég alltaf verið mik­ill femínist­i.“



Gat aldrei sæst við þennan heim

Fáum árum fyrr hafði verið stofnað Kvenna­at­hvarf í Reykja­vík. Að stofn­un­inni stóð fjöldi kvenna úr kvenna­hreyf­ing­unni. Guð­rún hafði óljósar hug­myndir um starf­semi athvarfs­ins en hugs­aði með sér að fyrst hún væri búin að taka beygju í líf­inu gæti hún allt eins kynnt sér það starf nánar áður en hún snéri sér aftur að námi.



„Inn í Kvenna­at­hvarfið gekk ég árið 1988 og inn í heim sem hafði verið mér gjör­sam­lega hul­inn. Ég grét í heilan sól­ar­hring eftir mína fyrstu vakt. Ég mætti konu sem var kasól­étt og með glóð­ar­auga. Þetta var mér mikið áfall. Ég hugs­aði með mér: Er heim­ur­inn svona?



Ég gat aldrei sæst við þennan heim. Og ég gat ekki skilið hvaða kraftar þetta væru. Eig­in­lega skil ég það ekki ennþá meira en þrjá­tíu árum síð­ar.“



Auglýsing

Guð­rún starf­aði í Kvenna­at­hvarf­inu í tvö ár en þá lá leiðin til Nor­egs ásamt eig­in­mann­inum Tómasi Jóns­syni og dætr­unum þrem­ur, Sól­eyju, Þóru og Krist­ínu. Loks­ins var komið að því að hefja fram­halds­námið í líf­fræð­inni. „En ég kom mér ekki inn í það. Ofbeldið sem ég hafði séð var alltaf að brjót­ast um í hausnum á mér. Þannig að ég end­aði með því að læra félags­ráð­gjöf. Ég not­aði öll tæki­færi sem gáfust til að kynna mér þessi mál betur og loka­verk­efnið mitt var að stofna Nor­rænar konur gegn ofbeldi sem eru sam­tök nor­rænna kvenna­at­hvarfa, en þau voru um 230 á þessum tíma.“



Í fram­haldi af því var henni boðið að verða fram­kvæmda­stýra norsku kvenna­at­hvarfa­hreyf­ing­ar­inn­ar. Í tvö ár vann hún við að byggja þá hreyf­ingu upp. Verk­efnið var meðal ann­ars að samnýta kraft­ana og nýta þá í póli­tískum til­gangi.

Sakn­aði Esj­unnar



Árið 1997 fannst Guð­rúnu og fjöl­skyld­unni komið gott af Nor­egs­dvöl­inni. Þau vildu fara heim. „Þessi til­finn­ing kom yfir okkur einn dag­inn og var mjög sterk. Þrátt fyrir að ég væri þarna í mjög spenn­andi starfi. Ég sakn­aði for­eldra minna, Esj­unn­ar!“



Þegar heim kom bauðst henni starf hjá þing­flokki Kvenna­list­ans. „Þar var ég síð­ustu þrjú árin, þegar allt var að leys­ast upp. Þetta var erf­iður tími. Þegar síð­asta kjör­tíma­bili Kvenna­list­ans lauk var mér boðið að koma til starfa á Stíga­mót­u­m.“



Nöfnur. Guðrún Jónsdóttir (t.v.) var heilinn á bak við stofnun Stígamóta.
Stígamót

Stíga­mót þekkti Guð­rún ágæt­lega. Hún hafði verið með í stofnun sam­tak­anna árið 1990 ásamt alnöfnu sinni, Guð­rúnu Jóns­dótt­ur, og ýmsum fleir­um. Nafna hennar var „heil­inn á bak við þetta allt sam­an. Hún hafði þekk­ing­una og kraft­inn.“



Hjá Stíga­mótum var flatur strúktúr en fljót­lega eftir að Guð­rún hóf störf árið 1999 kom í ljós að ein­hver þyrfti að hafa skýrt umboð til að tjá sig fyrir hönd sam­tak­anna. „Þannig varð ég tals­kona Stíga­móta. Það gerði mig hvorki hærra né lægra setta en aðrar starfs­kon­ur.“



Og þar með var Guð­rún opin­ber­lega farin að vekja athygli á ýmsum hræði­legum hlutum sem voru að eiga sér stað í íslensku sam­fé­lagi. Segja frá sifja­spellum og nauðg­unum – síðar hóp- og lyfja­nauðg­unum sem hún segir „nýja vídd í ofbeld­i“. Hún leiddi bar­áttu gegn klám­væð­ingu; klám­búllum og klám­ráð­stefn­um. Barð­ist fyrir því að kaup á vændi yrðu gerð ólög­leg og að nálg­un­ar­bannsúr­ræðið yrði lög­fest. Svo barð­ist hún fyrir því að raddir kvenn­anna heyrð­ust og að kast­ljós­inu yrði beint að ofbeld­is­mönn­un­um. Þeim sem nauðga. Þeim sem níð­ast á börnum – oft sínum eig­in. 



Geð­illu kon­urnar á Stígó

Slagirnir gátu verið langir og erf­iðir og yfir hana og aðrar starfs­konur Stíga­móta rigndi fúk­yrð­um. Jafn­vel hót­un­um. „Boð­berar válegra tíð­inda eru aldrei vin­sæl­ir,“ segir Guð­rún og rifjar upp að þegar þær töl­uðu um sifja­spell fyrstu árin hafi þeim verið bent á að slíkt væri aðeins til í hausnum á þeim. „Við vorum geð­illu kon­urnar á Stí­gó.“



En Guð­rún seg­ist vel geta skilið við­brögð margra. Harka­leg við­brögð við því að hul­unni sé svipt af ofbeldi sem hafi við­geng­ist í þögn í ára­tugi. „Það má segja að ég sé for­rétt­inda­kona að því leyti að ég hafði aldrei kynnst ofbeldi per­sónu­lega. Ofbeldi gegn konum hafði farið fram hjá mér. En ekki bara fram hjá mér.“



Auglýsing

Árið 1986 skrif­uðu starfs­konur Kvenna­at­hvarfs­ins greinar í Veru, mál­gagn Kvenna­list­ans. Þema tölu­blaðs­ins var kyn­ferð­is­of­beldi gegn börn­um. „Þegar ég las þessar greinar var fyrsta frum­stæða til­finn­ingin sem kom upp í mér reiði. Og ég var reið við þær. Ég hugs­aði: Hér er ég og er nokkuð rót­tækur femínisti en þetta hljóta að vera bara öfgar og bull. Ég vildi ekki trúa þessu. Þetta voru varn­ar­við­brögð. Þess vegna skil ég vel að þetta mál­efni virki svona á alla aðra sem ekki hafa kynnst ofbeld­i.“



Með stofnun Kvenna­at­hvarfs­ins fengu konur í fyrsta skipti vett­vang til að tjá sig á eigin for­sendum og án þess að vera rit­stýrt á nokkurn hátt, segir Guð­rún. „Og þær fóru að segja frá miklu fleiru en nokkurn hafði órað fyrir og meðal ann­ars kyn­ferð­is­of­beldi í æsku. Á þessum tíma var sifja­spell algjört tabú og um það ríkti hið full­komna sam­særi þagn­ar­inn­ar. Innst inni vissi ég að þær voru ekki að búa þetta til. Þetta var ein­fald­lega að koma fram í dags­ljós­ið. Það gerð­ist ekki fyrr en hið per­sónu­lega varð póli­tískt. Þarna voru konur farnar að segja það sem aldrei hafði mátt segja.“



Fékk morð í sím­ann



Árið 1988 sýndi Stöð 2 norska heim­ild­ar­mynd um kyn­ferð­is­of­beldi gegn börn­um. Í kjöl­farið voru umræður um efni mynd­ar­innar í sjón­varps­sal en að auki voru opnar síma­línur fyrir fólk sem orðið hafði fyrir slíku ofbeldi og vildi ræða mál­in. Guð­rún var meðal þeirra sem höfðu verið fengnar til að svara í sím­ann.



„Ég man svo vel eftir því að ein konan hvítn­aði í and­lit­inu á meðan einu sím­tal­inu stóð. Þegar hún lagði á sagði hún: „Ég fékk morð í sím­ann.“ Þá hafði hún talað við mann sem sagði henni frá því að hann hefði verið beittur kyn­ferð­is­of­beldi í æsku og tekið sig til þegar hann var orð­inn nógu stór og látið mann­inn hverfa. Það var sú leið sem hann hafði fund­ið. Þetta kom svo við mig. Að hugsa til þeirra aðstæðna sem hann var í sem barn.“



Forsíða tímaritsins Veru árið 1986.

Á þessum árum var orðið ljóst að þörfin fyrir aðstoð handa þeim sem orðið hefðu fyrir kyn­ferð­is­of­beldi í æsku eða síðar á lífs­leið­inni var gríð­ar­leg. Vand­inn og van­líð­anin hafði safn­ast upp í fjölda ára. Engin fag­stétt var undir það búin að takast á við þennan veru­leika. „Það var eng­inn að hlusta eftir þessu. Ekki fag­fólk og ekki nokkur ann­ar. En þetta var þarna alltaf. Ef við skoðum bækur Hall­dórs Lax­ness þá er þar sifja­spell alls stað­ar. Ég átt­aði mig ekki á því fyrr en löngu seinna og fannst þá engu lík­ara en að hann hefði verið fluga á vegg í Stíga­mót­um. Af því hann skildi þetta. En þótt við læsum um þetta ofbeldi þá brugð­umst við ekki við. Þetta var alltaf þarna en við litum und­an.“



Þegar Stíga­mót opn­uðu dyrnar varð aðsóknin gríð­ar­leg. Neyð­ar­mót­taka vegna nauð­gana var ekki til. Ekki heldur Barna­hús og barna­vernd­ar­nefndir voru ekki að sinna þessum mál­um. Svo til Stíga­móta komu all­ir, líka börn. Næstu árin ein­kennd­ust af gíf­ur­legri vit­und­ar­vakn­ingu, bar­áttu fyrir laga­bótum og mik­illi fram­för í úrræðum og menntun fag­stétta.



Ekk­ert af þessu kom að sjálfu sér. Heldur var þetta upp­skera bar­áttu og sam­taka­máttar kvenna.



Guðrún: Ef við skoðum bækur Halldórs Laxness þá er þar sifjaspell alls staðar. Ég áttaði mig ekki á því fyrr en löngu seinna og fannst þá engu líkara en að hann hefði verið fluga á vegg í Stígamótum. Af því hann skildi þetta.
Bára Huld Beck

Eitt af því sem gerst hafði á Íslandi á meðan Guð­rún bjó í Nor­egi var að upp höfðu sprottið stripp­staðir sem Guð­rún kallar aldrei annað en klám­búll­ur. Þær voru 12-13 tals­ins þegar mest lét. „Þær höfðu komið umræðu­laust og til­vist þeirra naut þegj­andi sam­þykkis sam­fé­lags­ins. Það var látið líta þannig út að þarna væri aðeins um sak­leys­is­legan eró­tískan dans að ræða. Sem var auð­vitað fjarri sann­leik­an­um. Mínir fyrstu slagir eftir að ég byrj­aði á Stíga­mótum var að fletta ofan af því hvað þarna fór fram.“



Fljót­lega eftir að Guð­rún hóf þar störf fór hún á ráð­stefnu í Sví­þjóð. Hún var ekki með erindi en tók þátt í vinnu­hópum þátt­tak­enda sem störf­uðu í sama mála­flokki. „Ég var búin að reikna út að þessir klúbbar væru að flytja inn eina erlenda konu á ári fyrir hverja hund­rað karl­menn á Íslandi. Það voru að minnsta kosti þús­und konur fluttar inn á ári og karlar eldri en átján ára voru eitt hund­rað þús­und. Þær dvöldu þó ekki svo margar á land­inu í einu, þær fengu dval­ar­leyfi í mánuð í senn.“

Allt varð vit­laust



Í ályktun ráð­stefn­unnar var þetta svo rak­ið. „Og þegar ég kem heim þá varð allt vit­laust. Í heila viku var þetta á dag­skrá í hverjum ein­asta frétta­tíma og þá helst hvað ég væri að bera út um landið mitt og hvaða ýkjur þetta væru í mér um mögu­legt vændi og man­sal. Klám­búll­urnar voru komnar á póli­tíska dag­skrá.“



Hún segir að Páll Pét­urs­son, sem þá var félags­mála­ráð­herra, hafi orðið fjúk­andi reið­ur. „Svo hitti ég annan ráð­herra sem hund­skamm­aði mig og spurði hvort ég gæti aldrei verið til frið­s.“

Hrædd í fyrsta skipti á ævinni



En það fauk ekki bara í stjórn­mála­menn­ina heldur líka í klám­kóng­ana. „Heiftin var því­lík. Því það voru engir smá hags­munir í húfi. Gróð­inn sem þarna varð til var gríð­ar­leg­ur. Og þarna í eina skiptið á ævinni varð ég hrædd. Það hringdi í mig maður og sagð­ist vita hverjar dætur mínar væru og hvar við ættum heima. Þegar dætrum mínum var ógn­að, náðu þeir mér. Mað­ur­inn minn var í útlöndum og ég svaf að heiman þar til hann kom heim.“ 

Guð­rún og fleiri konur frá Stíga­mótum gáfu sig ekki heldur héldu áfram að vekja athygli á mál­inu. Þær fóru og heim­sóttu stað­ina. „Ég held að ég hafi aldrei truflað feðra­veldið eins ræki­lega og með því að stíga inn á þessa stað­i,“ segir hún og hlær. „Við töl­uðum við kon­urnar sem þarna unnu og fylgd­umst með því sem fór fram. Það var ómögu­legt annað en að tengja stað­ina við vændi og mögu­legt man­sal.“

Auglýsing

Stærsta fyr­ir­tækið í þessum bransa hét Baltic hf. „Þú getur rétt ímyndað þér hvað það þýð­ir. Það þýðir að þeir voru að flytja inn konur frá Eystra­salts­ríkj­un­um. Á þessum tíma voru aðstæður í þeim löndum skelfi­legar og auð­velt að ginna konur þaðan og hing­að.“



En þær náðu til kvenn­anna og fengu að sjá samn­inga sem þær höfðu gert við stað­ina. „Samn­ing­arnir báru skýr ein­kenni mansals,“ segir Guð­rún. „Úr varð ansi mikil bar­átta sem tók langan tíma. En síðan varð þessi skiln­ingur okkar almenn­ur. Við komumst á þann stað.“



Spurð hvort þetta hafi verið erf­ið­asti slag­ur­inn sem hún tók segir hún svo ekki vera, sér­stak­lega vegna þess að þetta fór vel. Stöð­unum var lok­að.

Klám­ráð­stefna stöðvuð



Fleiri stór verk­efni áttu að eftir að koma upp. Árið 2007 fengu Stíga­mót ábend­ingu um að hér ætti að halda stóra klám­ráð­stefnu á Hótel Sögu. Til hennar ætl­uðu að mæta um 150 eig­endur stærstu klám­síðna í heimi. „Til að byrja með höfðum við ekki hug­mynd um hvernig við gætum brugð­ist við þessu. En ég svo kíkti ég inn á þessar klám­síð­ur. Og þarna blasti við mikið barnaklám og fantasíur um barna­nauðg­anir og man­sal. Ég tók skjá­skot af efn­inu og við skrif­uðum bréf. Það sendum við svo á þing­menn, borg­ar­full­trúa, lög­reglu­stjóra, fjöl­miðla og fleiri og vöktum athygli á því að fram­leið­endur þessa efnis ætl­uðu að hitt­ast hér, fram­leiða klám­efni og ástunda við­skipt­i.“



Eru konur sölurvara? Vitundarátak á vegum Stígamóta sem vakti mikla athygli.
Stígamót

Þetta end­aði með því að Hótel Saga aft­ur­kall­aði bók­un­ina. Ráð­stefnan fór aldrei fram. Því hafði þrýst­ingur Stíga­móta og ann­arra skil­að.



En áður en að því kom bár­ust Stíga­mótum alvar­legar hót­an­ir. „Og karl­arnir sem ætl­uðu að hitt­ast hér buðu okkur að koma og ávarpa sam­kom­una. Þeir sögð­ust svo gjarnan vilja styrkja okkur með þeim arði sem feng­ist á ráð­stefn­unni, „and I mean a lot of money,“ skrif­uðu þeir. Þannig að það var allt próf­að. En það var ansi gott kampa­vínið sem við drukkum þegar Saga hafði ákveðið að taka ekki á móti þeim.“



Heldur þú að það yrði reynt að halda svona ráð­stefnu á Íslandi í dag?



„Kannski ekki akkúrat í dag. En mér dettur ekki í hug að neinn sá áfangi sem við höfum náð í mann­rétt­inda­bar­áttu sé kom­inn til að vera án þess að við stöndum vörð um hann. Þannig að ef við ekki stöndum vakt­ina þá skap­ast hættan á að þetta end­ur­taki sig. Klám­iðn­að­ur­inn veltir engum smá fjár­mun­um. Sama með inn­flutn­ing­inn á kon­un­um.“

Hangir allt saman



Á meðan á þessu stóð og Guð­rún stóð í miðri hríð harka­legra við­bragða, spurði eig­in­maður hennar hvort það væri ekki nóg að helga sig bar­átt­unni gegn sifja­spellum og nauðg­unum – hvort hún yrði að bæta á sig bar­áttu gegn klámi og vændi. „Og ég svar­aði: „Veistu, ég get bara ekki ann­að.“ Þetta hangir allt á sömu spýt­unn­i.“



Gjörningur á vegum Stígamóta fyrir nokkrum árum milli stjórnarráðsins og húss héraðsdóms Reykjavíkur. Þemað var hreinsun og kraftur.
Stígamót

Sér­staða Stíga­móta, mögu­lega á heims­vísu, fellst í því að sam­tökin „eru ann­ars vegar bull­andi póli­tísk og rót­tæk og hins vegar eru þau staður fyrir brota­þola til þess að vinna úr afleið­ingum ofbeld­is,“ bendir Guð­rún á. Gald­ur­inn felst í að gera hvoru tveggja. Við söfnum miklum töl­fræði­gögnum og setjum sögur fólks­ins okkar í póli­tískt sam­hengi. Við krefj­umst full­kom­inna úrræða, laga­bóta, fræðslu, vit­und­ar­vakn­ingar og afnáms kyn­ferð­is­of­beld­is.“



„Í starfi mínu hef ég haldið erindi í að minnsta kosti 85 borg­um. Þar hef ég sagt frá okkar póli­tísku bar­áttu og okkar aðferðum sem voru oft skraut­legar og um leið kveikt von í brjóstum margra.“

Sendu átta mál til Mann­rétt­inda­dóm­stóls­ins



En þetta er ekki búið. Það er enn gríð­ar­legt verk að vinna. Lítið hefur til að mynda þok­ast í rétta átt í rétt­ar­kerf­inu að mati Guð­rún­ar. Enn ratar aðeins brot af kærðum kyn­ferð­is­brota­málum til dóm­stóla og sak­fell­ing­ar­hlut­fall í nauðg­un­ar­málum er aðeins um 11 pró­sent. Mörg þeirra eru látin niður falla. „Að með­al­tali und­an­farin ár er ennþá hægt að telja dóma sem falla í nauðg­un­ar­málum á hverju ári á fingrum handar einnar konu. Á meðan stór­aukn­ing hefur orðið í fjölda þeirra sem leita til Stíga­móta vegna nauð­gana. Þetta eru tveir heim­ar.“



Og nú er komið að því að sjá hvort að Mann­rétt­inda­dóm­stóll­inn tekur undir með Guð­rúnu og Stíga­mótum um að kerf­is­villa verði þess vald­andi að ekki er ákært í fleiri málum en raun ber vitni. Lög­fræð­ingi var falið það verk­efni að fara í gegnum slík mál og senda svo átta þeirra áfram til dóm­stóls­ins. Allt eru þetta nýleg mál, „og allt eru þetta mál sem við teljum ekki hafa verið unnin nógu vel af yfir­völdum hérna heima.“



Mann­rétt­inda­dóm­stóll­inn tekur aðeins fyrir um tíu pró­sent þeirra mála sem honum ber­ast. Ákvörðun liggur ekki enn fyr­ir. „Við getum ekki sætt okkur við – og eigum ekki að sætta okkur við – að rann­sóknir á kyn­ferð­is­brota­málum séu ekki full­nægj­andi á Ísland­i.“



„Við getum ekki sætt okkur við – og eigum ekki að sætta okkur við – að rannsóknir á kynferðisbrotamálum séu ekki fullnægjandi á Íslandi.“
Bára Huld Beck

Eitt stærsta verk­efnið sem brýnt er að fara í að mati Guð­rúnar snýr að börn­um. 70 pró­sent þeirra sem leitað hafa til Stíga­móta segja að ofbeldið hafi byrjað fyrir átján ára ald­ur. „Ískyggi­lega stór hópur segir ofbeldið hafa byrjað fyrir tíu ára ald­ur. Og flest þetta fólk hefur ekki rætt þessi mál við fag­fólk og margir ekki við nokkurn mann. Það er gríð­ar­legt verk að vinna í því að fá alla til að átta sig á að það er verið að beita börn í íslensku sam­fé­lagi kyn­ferð­is­of­beldi í dag. Þetta eru síðan þau sem fara til Stíga­móta fram­tíð­ar­innar eftir ára­tug eða jafn­vel nokkra. Og það er auð­vitað óþol­and­i.“



Guð­rún seg­ist hafa glaðst mjög yfir þeirri vit­und­ar­vakn­ingu sem varð varð­andi heim­il­is­of­beldi í far­aldri COVID-19. „En það komst aldrei inn í umræð­una að þessi ein­angrun skap­aði líka full­komnar aðstæður fyrir kyn­ferð­is­of­beldi gagn­vart börn­um. Við megum ekki gleyma að slíkt ofbeldi á sér stað inni á heim­ilum barn­anna. Og nú voru þau lokuð þar inn­i.“

Börn verða að fá að segja frá án allra afleið­inga



Að mati Guð­rúnar er nauð­syn­legt að finna leiðir til að sjá til þess að börn geti fengið að segja frá í trún­aði og án allra afleið­inga. „Það þarf að fara í það af fullum krafti að búa til þannig vett­vang. Þau þurfa að geta talað án þess að koma fram undir nafni og í fullu trausti þess að ekk­ert annað verði aðhaf­st, í bili, nema að hlusta. Þau þurfa að geta talað við lands­ins besta fag­fólk þannig að þau geti létt á sér því sem þau burð­ast með. Við verðum að virða það við þau að þau telja sig ekki geta gengið lengra fyrst í stað.“



Guð­rún heldur áfram:



„Börn eru svo trygg og trú sínum nán­ustu. Börn sem eru svo meidd af þeim sem þau áttu að treysta og þeim sem þau elska líka. Og börn gera sér grein fyrir því hvað ger­ist ef þau segja frá. Þau vita hvaða afleið­ingar það getur haft fyrir þann sem brýtur á þeim. Þau taka því það sem þau telja skásta kost­inn sem er að bera þetta sjálf. Þess vegna verðum við að mæta þeim á þeirra for­send­um. Við verðum að setja þessi lög okkar full­orðnu, sem fela í sér að allt verði að kæra strax, til hlið­ar. Því ef við gerum það ekki segja þessi börn aldrei frá.“

Börn látin ganga á milli manna



Árið 2005 kom út bókin Myndin af pabba eftir Gerði Kristnýju. Í henni var sögð saga Thelmu Ásdís­ar­dótt­ur, sem beitt var grófu kyn­ferð­is­of­beldi af föður sínum og fleiri körlum er hún var á barns­aldri. Málið vakti mikil við­brögð en í umræð­unni var fjallað um það eins og þetta væri ein­stakt mál. „Svo var því miður ekki,“ segir Guð­rún. „Við hjá Stíga­mótum höfum fengið til okkar mál þar sem börn eru látin ganga á milli manna. Þar sem hrein­lega er um barna­vændi að ræða. Þetta er svo ljótt  að þetta kemst aldrei almenni­lega inn í umræð­una.



Ef við skoðum hvað er að ger­ast í klám­iðn­aði, þar sem barnaklám verður sífellt eft­ir­sótt­ara, þá getum við spurt okk­ur: Hvers vegna í ósköp­unum ættum við Íslend­ingar að hafa slopp­ið? Af hverju ættum við að hafa sloppið við barn­a­níð­inga­hringi sem skipt­ast á börn­um?



Nei, málið hennar Thelmu var ekki ein­stakt. Þegar fólk kemur til Stíga­móta og greinir frá svona ofbeldi þá er það orðið full­orð­ið. En við verðum að við­ur­kenna að þetta er að ger­ast hér og nú og við verðum að finna leið til að ná til barn­anna.“



Margt gleði­legt hefur gerst í bar­átt­unni síð­ustu ár. Eitt af því sem mest gleður Guð­rúnu eru sjálf­sprottin gras­rót­ar­verk­efni sem tengj­ast Stíga­mótum og henni sjálfri ekki neitt. „Ég sit heima í stofu og horfi á Druslu­göng­una og Free the Nipple í sjón­varp­inu og segi: Jess, stelp­ur! Þetta er dásam­leg­t!“



Metoo er annað dæmi um slíka hreyf­ingu. „Ég upp­lifði þetta sem stór­kost­lega tíma í okkar bar­áttu, hvernig konur náðu saman í gegnum lok­aða hópa á net­inu og gátu myndað þann trúnað að þær gátu skoðað innan sinna starfs­greina hvað væri í gangi. Þetta afhjúpaði stórt og kerf­is­lægt vanda­mál: Hvernig karlar í ljósi stöðu sinnar hafa mis­notað hana til að halda konum niðri.



Þetta kom mér ekk­ert á óvart, alls ekki. En það var ánægju­legt að sjá hvernig konur afhjúp­uðu þennan veru­leika og ég vona að þetta muni hafa fyr­ir­byggj­andi áhrif til fram­tíðar – að karlar taki þetta til sín og breyti sinni hegð­un. Það er enn þögg­un­ar­menn­ing í okkar sam­fé­lagi. Metoo var svar við henn­i.“

Barist með kald­hæðni og húmor



Þegar Guð­rún til­kynnti um starfs­lok sín hjá Stíga­mótum í færslu á Face­book skrif­aði hún m.a.: „Ég til­kynni jafn­framt að ég hef ekki sagt skilið við femín­is­mann. Ég mun áfram fuðra yfir órétt­læti og kúgun og vona inni­lega að ég eigi eftir að halda áfram að taka þátt í að gera heim­inn sann­gjarn­ari og frið­sam­ari.“



Ertu að fara í póli­tík?



„Ég hef alltaf verið í póli­tík. Þetta er mín póli­tík. Ég er ekki flokkspóli­tísk og er ekki að fara að ganga í neinn póli­tískan flokk. En ég mun halda áfram að berjast, ég er ekk­ert að fara að detta úr karakt­er.



Eitt af því sem okkur í kvenna­hreyf­ing­unni hefur lán­ast er að gera bar­átt­una skemmti­lega. Oft hefur okkur tek­ist að beita kald­hæðni og húmor í bar­átt­unni sem eru unaðs­leg vopn sem and­stæð­ing­arnir verj­ast mjög illa. Og eitt af því sem mér þykir vænst um í þessu öllu saman er þessi gras­rót­ar­vinna. Ég elska að vinna í gras­rót­inni með skemmti­legum kon­um. Það er hægt að treysta því að ég er ekki dauð úr öllum æðum og mun finna mínar leið­ir.“



Ráð­herr­anum sem hund­skamm­aði Guð­rúnu fyrir að bera út ýkjur um inn­flutn­ing á erlendum konum og vændi á klám­búll­unum verður lík­lega seint að ósk sinni: Guð­rún Jóns­dóttir ætlar aldrei að vera til friðs.



Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Meira eftir höfundinnSunna Ósk Logadóttir
Meira úr sama flokkiViðtal