Ármann Kr. Ólafsson, bæjarstjóri í Kópavogi, á hlutabréf í skráðum félögum í Kauphöllinni hér á landi fyrir rúmar 50 milljónir króna.
Kjarninn sendi Ármanni, sem hefur verið bæjarstjóri í Kópavogi frá árinu 2012, fyrirspurn um þessa eign 16. júní síðastliðinn þar sem hann hafði ekki birt yfirlit yfir fjárhagslega hagsmuni sína á þar til gerðu vefsvæði hjá bænum.
Ármann svaraði fyrirspurninni 25. júní og var þá búinn að fylla út hagsmunaskrána. Vert er að taka fram að bæjarstjórinn þarf ekki að geta þessara tilteknu fjárhagslegu hagsmuna, samkvæmt drögum að reglum um hagsmunaskráningu kjörinna fulltrúa sem bæjarstjórn Kópavogs samþykkti samhljóða fyrr á þessu ári.
Þær reglur ganga skemur en reglur um hagsmunaskráningu bæði þingmanna og borgarfulltrúa í Reykjavík, en bæði þingmenn og borgarfulltrúar þurfa að gefa upp hlutabréfaeign ef markaðsvirði hluta þeirra er yfir einni milljón króna.
Hlutabréfaeign Ármanns var á meðal þess sem kom í ljós við úttekt sem Kjarninn réðist í á hlutabréfaeign stjórnmálafólks á Íslandi, en í samstæðureikningum allra skráðra félaga í Kauphöllinni er hægt að sjá heildarhluthafalista og þar með nöfn allra einstaklinga og fyrirtækja sem áttu stöðu í félögunum um síðustu áramót, eða síðar, eftir atvikum.
Við úttektina setti Kjarninn saman nafnalista með öllum þingmönnum þjóðarinnar, auk kjörinna fulltrúa í fjölmennustu sveitarfélögum landsins. Þessi listi af fólki var síðan borinn saman við hluthafalista skráðra félaga. Ármann Kr. trónir rækilega á toppnum, þegar kemur að fjárhagslegum hagsmunum íslenskra stjórnmálamanna, sem bundnir eru við gengi skráðra félaga á markaði.
Bæjarstjórinn átti nokkuð stóran hlut í Kviku banka um síðustu áramót, eða rösklega 1,8 milljón hluta sem voru rúmlega 32 milljóna króna virði þegar Kjarninn réðist í úttektina. Einnig er hann hluthafi í fimm skráðum félögum til viðbótar, Arion banka, Icelandair Group, Síldarvinnslunni og Marel. Í síðastnefnda fyrirtækinu var Ármann skráður fyrir hlut sem var metinn á rúmar 12 milljónir króna í upphafi þessa mánaðar.
Aðspurður hvort hann horfi þannig á að hlutabréfaeignin geti leitt til þess að Ármann verði að einhverju leyti vanhæfur til þess að fjalla um mál sem snert geta hagsmuni þeirra félaga sem þú átt hlut í segir hann ekki svo vera. „Hlutabréfaeign mín í skráðum félögum er mjög óveruleg í hlutfalli við stærð félaganna og leiðir ekki til vanhæfis og slíkt hefur ekki gerst.“
Ármann segist ekki hafa greint samstarfsmönnum sínum í bæjarstjórn frá eign sinni á hlutum í skráðum félögum, enda líti hann ekki svo á að hún hafi áhrif á hæfi hans sem kjörins fulltrúa. „Aukinheldur er hún langt undir viðmiðunarmörkum bæjarstjórnar,“ segir í svari bæjarstjórans.
Kjarninn spurði Ármann einnig hvort honum fyndist að hlutabréfaeign kjörinna fulltrúa í hans sveitarfélagi ætti almennt að vera uppi á borðum gagnvart kjósendum eins og bæjarstjórn hefur samþykkt að sumir aðrir fjárhagslegir hagsmunir ættu að vera. Í svari hans sagði að bæjarstjórn Kópavogs hafi tekið afstöðu til þessa efnis og samþykkt að kjörnir fulltrúar geri opinbera hluti sína í félagi, fjármála- eða sjálfseignarstofnun í atvinnurekstri sem kjörinn fulltrúi á að minnsta kosti fjórðungs hlut í.
Gunnar Einarsson, bæjarstjóri í Garðabæ, var um síðustu áramót skráður fyrir hlutabréfum sem höfðu rúmlega 2,5 milljóna króna markaðsvirði þegar Kjarninn réðist í úttekt sína. Í Garðabæ eru engar reglur í gildi um hagsmunaskráningu kjörinna fulltrúa.
Enginn borgarfulltrúi í Reykjavík átti um síðustu áramót hlutabréf í skráðum félögum sem voru með markaðsvirði yfir einni milljón, hið minnsta ekki í eigin nafni, en úttekt Kjarnans einskorðaðist við að skoða hlutabréfaeign einstaklinga. Tveir borgarfulltrúar eiga litla hluti í Icelandair.
Gunnar Þórarinsson, bæjarfulltrúi Sjálfstæðisflokks í Reykjanesbæ, var skráður hluthafi í sjö mismunandi skráðum félögum í lok síðasta árs, en vert er að halda því til haga að hann er ekki atvinnustjórnarmálamaður, en færa má rök fyrir því að önnur viðmið gildi um þá sem eru á fullum launum hjá almenningi og þeim sem eru í sveitarstjórnarstörfum í hlutastarfi með öðrum verkefnum. Alls var virði hlutabréfa í hans eigu rúmar 8 milljónir króna í upphafi mánaðar og hlutur hans í Icelandair, sem er með þungamiðju rekstrar síns á Keflavíkurflugvelli, var rúmlega þriggja milljóna króna virði. Engar reglur eru til staðar um opinbera hagsmunaskráningu kjörinna fulltrúa í Reykjanesbæ.
Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir, ferðamála-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra, lagði fram frumvarp um breytingar á lögum um ársreikninga í fyrra sem átti að stuðla að auknu gagnsæi stærri kerfislega mikilvægra félaga. Frumvarpið var samþykkt á Alþingi og tóku lögin svo gildi í upphafi árs 2021.
Á meðal þess sem lögin leiddu af sér var að öll skráð félög á hlutabréfamarkaði þurftu, í fyrsta sinn, að birta heildarhluthafalista sína opinberlega í samstæðureikningum sem þau skiluðu inn til ársreikningaskrár. Áður hafði einungis verið hægt að sjá hverjir 20 stærstu eigendur hvers félags voru. Því var um mikla breytingu að ræða.
Önnur breyting sem varð þegar lögin tóku gildi er sú að aðgangur að ársreikningum er gjaldfrjáls á vef Ríkisskattstjóra. Því var, allt í einu, hægt að nálgast upplýsingar um fjárhagslega hagsmuni þúsunda einstaklinga, þar án greiðslu.
Á undanförnum árum hafa verið stigin skref í sem skylda ákveðna hópa til að skrá skilgreinda hagsmuni sína og gera þá skráningu opinbera. Tilgangur þess er að auka traust í samfélaginu. Þannig þurfa þingmenn, sumir sveitarstjórnarmenn og embættismenn til dæmis að gera grein fyrir ákveðnum eignum sínum í hagsmunaskráningu. Þar á meðal er hlutafjáreign. Til viðbótar liggur fyrir að aðrir, til dæmis blaða- og fréttamenn, geta skapað hagsmunaárekstra með því að eiga hlut í skráðum félögum sem þeir svo fjalla um í starfi sínu.
Kjarninn hefur undanfarnar vikur greint þá hluthafalista sem birti voru í samstæðureikningum skráðra félaga með það fyrir augum að ganga úr skugga hvort settum reglum um hagsmunaskráningu sé fylgt, og hvort mögulegir hagsmunaárekstrar séu til staðar.
Ekki er víst hvort heildarhluthafalistarnir sem notaðir voru til að finna hlutabréfaeign sveitarstjórnarmanna verði aðgengilegir í langan tíma, en líkt og Kjarninn fjallaði um á dögunum telur Persónuvernd birtingu þeirra fara gegn lögum.
Í áliti sem stofnunin birti í þarsíðustu viku segir að orðalag lagabreytinganna feli að óbreyttu ekki í sér nægilega skýra heimild til birtingarlista yfir alla hluthafa félaga sem undir lögin falla með ársreikningum þeirra. Þess má geta að árið 2018 fetti stofnunin fingur út í það að Kauphöllin sjálf birti reglulega uppfærðar upplýsingar um 20 stærstu hluthafa skráðra félaga á vef sínum.
Persónuvernd lagði fyrir ríkisskattstjóra að láta af slíkri birtingu upplýsinga innan mánaðar frá ákvörðuninni, það er að segja fyrir 18. júlí næstkomandi.
