Fyrirtækjanafnið Bestseller hljómar kannski ekki sérlega kunnuglega. Það gera hinsvegar búðaheitin Vero Moda, Jack & Jones, Only, Name It, Selected Homme og að minnsta kosti 15 til viðbótar. Þessar verslanir eiga það sameiginlegt að vera í eigu Bestseller fyrirtækisins.
Bestseller var stofnað árið 1975. Stofnendur voru hjónin Merete Bech Povlsen og Troels Holch Povlsen. Fyrst í stað einbeitti fyrirtækið sér að framleiðslu og sölu á kvenfatnaði. Reksturinn gekk frá upphafi vel og árið 1986 hófst framleiðsla á barnafötum og karlmannafatnaði tveimur árum síðar.
Þúsundir verslana
Fyrirtækið stækkaði jafnt og þétt og verslanir Bestseller skipta nú þúsundum, Vero Moda verslanirnar eru rúmlega 8 hundruð og Jack & Jones 12 hundruð talsins. Talsverður hluti þessara verslana er undir stjórn móðurfyrirtækisins Bestseller en aðrar reknar með sérleyfi. Starfsfólk Bestseller er um það bil 17 þúsund og þar við bætist að minnsta kosti álíka fjöldi undirverktaka hjá fyrirtækinu. Bestseller á auk þess hlut í nokkrum stórum fyrirtækjasamsteypum, þar á meðal Bestseller Fashion Group China. Það fyrirtæki hannar og framleiðir fatnað sem seldur er í 5 þúsund verslunum í Kína.
Misstu þrjú börn
Um páskana 2019 voru þau hjónin Anders Holch Povlsen og Anne Storm Pedersen, ásamt fjórum börnum sínum, í fríi á Sri Lanka. Að morgni páskadags réðust hryðjuverkamenn til atlögu á nokkrum stöðum í landinu, þar á meðal á hótelinu þar sem fjölskyldan bjó.
Hátt í 300 létust í þessum tilræðum og að minnsta kosti 500 særðust. Meðal þeirra sem létust voru þrjú börn Anders og Anne, dæturnar Alma og Agnes og sonurinn Alfred. Ári síðar eignuðust hjónin tvíbura.
Fyrst til Suður- Evrópu og þaðan til Asíu
Í upphafi sjöunda áratugar síðustu aldar fluttist megnið af vestur- evrópskri fataframleiðslu til Suður- Evrópu. Þar var framleiðslukostnaðurinn, þar með talin launin, lægri. Síðar fluttist framleiðslan að stórum hluta til Asíu. Til Kína, Indlands, Pakistan, Bangladess, Tælands, Sri Lanka, og fleiri landa.
Myanmar
Myanmar, sem líka gengur undir nafninu Búrma, hefur lengi verið mjög lokað land, áratugum saman undir stjórn herforingja. Um miðjan síðasta áratug varð nokkur breyting á, stjórnvöld í Myanmar vildu opna landið, eins og það var orðað. Til að skapa störf og afla gjaldeyristekna. Fjölmörg erlend fyrirtæki sáu sér hag í samstarfi við stjórnvöld, meðal þeirra var hið danska Bestseller. Í ársbyrjun 2019 var Bestseller með samninga um fataframleiðslu við 36 fataverksmiðjur og saumastofur, með samtals um 50 þúsund starfsmenn, mikill meirihluti konur.
Aung San Suu Kyi
Eins og áður var nefnt hefur herinn ráðið lögum og lofum í Myanmar áratugum saman. Kosningar hafa þar engu breytt.
Í þessu sambandi má geta þess að fyrir kosningar í landinu árið 1990 var leiðtogi Lýðræðisfylkingarinnar, Aung San Suu Kyi, handtekin og sett í stofufangelsi. Lýðræðisfylkingin vann stórsigur í kosningunum, en herinn virti þau úrslit að vettungi og Aung San Suu Kyi mátti dúsa í stofufangelsi, í samtals 15 ár. Í árslok 2015 fóru fram kosningar í landinu og þar fékk Lýðræðisfylkingin mikinn meirihluta atkvæða. Herinn hélt eftir sem áður völdunum í landinu, að mestu leyti. Aung San Suu Kyi gat ekki orðið forseti eða forsætisráðherra vegna ákvæða í lögum, sem heimila ekki að einstaklingur sem á börn með erlent ríkisfang gegni slíku embætti. Tveir synir Aung San Suu Kyi sem hún eignaðist með breskum eiginmanni sínum, sem er látinn, eru breskir ríkisborgarar. Hún fékk því starfsheitið ríkisráðgjafi. Áfram var það þó herinn sem öllu réði.
Enn var kosið til þings árið 2020 og þar vann Lýðræðisfylkingin öruggan sigur, fékk 396 þingsæti af 476 sætum á þinginu. Leppflokkur herforingjastjórnarinnar sakaði Lýðræðisfylkinguna um kosningasvindl og fyrsta febrúar síðastliðinn hrifsaði herinn völdin og Aung San Suu Kyi var enn á ný sett í stofufangelsi.
Skýrsla Mannréttindaráðsins
Árið 2019 sendi Mannréttindaráð Sameinuðu Þjóðanna frá sér skýrslu. Tildrög hennar voru ofsóknir herstjórnarinnar i Myanmar gegn þjóðarbroti Rohingja. Talið er að fleiri en 700 hafi fallið í aðgerðum hersins og meira en hálf milljón flúið land, einkum til Bangladess. Mannréttindaráð Sameinuðu þjóðanna hefur lýst Rohingjum, sem eru samtals innan við tvær milljónir, einum mest ofsótta minnihlutahópi í heiminum.
Bestseller og verksmiðjurnar
Í skýrslunni áðurnefndu koma fram nöfn að minnsta kosti tveggja mjög stórra fataverksmiðja sem framleiða mikið fyrir Bestseller. Þessar verksmiðjur, Guotai Guohua Garment og Saung Oo Shwe Nay, greiða háar fjárhæðir til MEHL, og þeir peningar eru að verulegu leyti tilkomnir vegna tekna frá Bestseller. MEHL á ennfremur landsvæðið sem áðurnefndar verksmiðjur standa á og verksmiðjurnar borga háa leigu fyrir afnot landsins.
Efnahagsþvinganir, utanríkisráðherra og Bestseller
Síðastliðinn mánudag, 19. apríl, samþykkti Evrópusambandið hertar efnahagsþvinganir gegn Myanmar á grundvelli mannréttindabrota í landinu. Þetta er ekki í fyrsta sinn sem slíkar ákvarðanir eru teknar en þvinganirnar nú ganga lengra en áður. Eitt ákvæði í þessum þvingunaraðgerðum er að fyrirtæki innan ESB hætti viðskiptum við Myanmar. Jeppe Kofod utanríkisráðherra Dana gagnrýndi í liðinni viku Bestseller harðlega fyrir að hafa látið niðurstöður skýrslu Mannréttindaráðs Sameinuðu þjóðanna frá 2019 sem vind um eyru þjóta. Það er fremur óvenjulegt að danskur utanríkisráðherra sé svo harðorður í garð eins fyrirtækis. Danska atvinnu- og eftirlitsstofnunin (Erhvervsstyrelsen) tekur sömuleiðis djúpt í árinni og hefur beinlínis í hótunum við Bestseller ef það hætti ekki samvinnu við fyrirtæki í Myanmar. Prófessor við Hafnarháskóla sagðist, í blaðaviðtali, ekki minnast þess að hafa séð jafn sterkt til orða tekið eins og í yfirlýsingu atvinnu- og eftirlitsstofnunarinnar. Hlutverk stofnunarinnar er meðal annars að fylgjast með að samþykktum ESB varðandi efnahagsþvinganir sé framfylgt. Prófessorinn sagði að svo virtist sem Bestseller hefði talið hótanir og efnahagsþvinganir goluþyt sem liði hjá. „Nú ætti stjórnendum Bestseller að vera ljóst að hér verður kné látið fylgja kviði.“
Segjast hafa látið athuga málið
Talsmaður Bestseller sagði í viðtali við dagblaðið Politiken að eftir útkomu skýrslu Mannréttindastofnunarinnar árið 2019 hafi fyrirtækið látið kanna hvort tengsl væru milli hersins í Myanmar og verksmiðjanna sem Bestseller skiptir við. Talsmaðurinn sagði að sú könnun hefði ekki leitt í ljós að fataverksmiðjurnar greiddu stórfé til hersins. Í bréfi til Politiken frá Bestseller, fyrir nokkrum dögum, kom fram að fyrirtækið hafi nú ákveðið að ekki verði um frekari viðskipti við fataverksmiðjurnar í Myanmar að ræða fyrr en slíkt verði forsvaranlegt, etisk forsvarligt, eins og það var orðað.
Nánari útfærsla á þeim efnahagsþvingunum sem ESB hefur ákveðið verður væntanlega kynnt innan tíðar.
