24. sept­em­ber í fyrra var opnuð í lista­safn­inu Kunsten í Ála­borg sýn­ingin Work it Out. Und­ir­bún­ingur hófst fyrir fimm árum en komst á skrið árið 2018 eftir að Kunsten fékk hug­mynda­verð­laun Biku­ben­fonden, sem er menn­ing­ar­sjóður Spari­sjóðs­ins Biku­ben. Biku­ben var stofn­aður 1857 en menn­ing­ar­sjóð­ur­inn árið 1989. Til­gangur sjóðs­ins hefur frá upp­hafi verið að styrkja ýmis konar menn­ing­ar­starf­semi. Hug­mynda­verð­laun­unum fylgir styrkur til sýn­inga­halds, styrk­ur­inn er mis­hár og fer eftir umfangi sýn­ing­ar, eins og henni er lýst í umsókn.

Work it out

Work it Out er umfangs­mesta sér­sýn­ing sem Kunsten hefur staðið fyrir frá upp­hafi en safnið var opnað árið 1972.

Safnið bauð 19 lista­mönn­um, frá nokkrum lönd­um, eða sam­starfs­hópum lista­manna að taka þátt í Work it Out sýn­ing­unni. Þar skyldi athyglin bein­ast að vinn­unni: hvað er vinna og hvers vegna vinnum við? Hvert er hlut­verk ein­stak­lings­ins í vinnu­sam­fé­lagi sam­tím­ans? Kór­óna­veiran hefur valdið ákveð­inni við­horfs­breyt­ingu til vinn­unn­ar, er sú breyt­ing tíma­bund­in? Þessum og fleiri spurn­ingum var varpað fram í boði safns­ins til lista­mann­anna. Þeir máttu ráða hvort verkin væru ný eða hefðu verið sýnd áður. Lista­mönn­unum var jafn­framt ráð­lagt að koma með, eða senda verkin tím­an­lega til safns­ins þannig að nægur tími gæf­ist til að koma þeim fyr­ir. Vitað var að mörg verk­anna yrðu stór og þess vegna nauð­syn­legt að hafa tím­ann fyrir sér, eins og sagði í bréfi safn­stjór­ans til lista­mann­anna.

Umsamið var að lista­menn­irnir myndu, hver um sig, fá greiddar 40 þús­und krónur danskar (jafn­gildir 800 þús­undum íslenskum) fyrir þátt­töku í sýn­ing­unni. Ekki skipti máli hvort verkið hefði verið gert sér­stak­lega fyrir sýn­ing­una eða verið sýnt áður. Jafn­framt var umsamið að safnið myndi borga send­ing­ar­kostnað og umbúðir utan um verk­in. Eins og oft vill verða voru lista­menn­irnir mis­fljótir að bregð­ast við, sumir voru búnir að að koma verk­unum til safns­ins, löngu áður en til stóð að setja sýn­ing­una upp, aðrir á seinni skip­un­um.

Sagð­ist verða seinn fyrir

Einn seinni­skipa­manna var Jens Haan­ing. Hann hafði til­kynnt safn­inu að sitt verk, í tveimur hlut­um, myndi ber­ast safn­inu þegar skammt yrði í að sýn­ingin yrði opn­uð. Hann hafði sent safn­inu málin á tveimur römmum sem verkið yrði í, upp­heng­ing yrði ein­föld ,,bara að smella römm­unum á fest­ing­arnar (naglana) á veggn­um“ sagði Jens Safn­stjórn Kunsten tók þetta gott og gilt, lista­menn hafa iðu­lega í mörg horn að líta og Jens Haan­ing með margt í gangi þessa sept­em­ber­daga í fyrra.

Með­al­árs­laun í Aust­ur­ríki og Dan­mörku

Verkið sem Jens Haan­ing ætl­aði að sýna í Ála­borg var eins konar upp­færsla á verki sem hann hafði sýnt í Hern­ing árið 2010 og vakti þar tals­verða athygli. Eins og áður sagði var verkið í tveimur hlut­um, tveimur mis­stórum römm­um. Upp­setn­ingin var sú sama í báðum til­vik­um, pen­inga­seðlar þöktu allan flöt­inn inni í ramm­an­um, danskir seðlar í öðrum en evrur í hin­um.

Tit­ill­inn var ein­fald­lega Með­al­árs­laun í Aust­ur­ríki 2007 og Með­al­árs­laun í Dan­mörku 2010. Á sýn­ing­unni í Kunsten átti að vera búið að upp­færa launa­töl­urn­ar, að öðru leyti yrði verkið eins.

Þurfti að fá pen­ing­ana að láni hjá safn­inu

Sam­kvæmt upp­lýs­ingum sem Jens Haan­ing hafði aflað sér voru sam­an­lögð með­al­árs­laun ein­stak­lings í Dan­mörku og Aust­ur­ríki 532.549 danskar krónar (10.5 millj­ónir íslenskar). Jens Haan­ing átti þessa pen­inga ekki í hand­rað­anum og samdi við Kunsten um að fá pen­ing­ana að láni og að þeim yrði skilað þegar sýn­ing­unni lyki. Um þetta atriði, eins og annað varð­andi verkin á sýn­ing­unni, var skrif­legur samn­ing­ur.

Á síð­ustu stundu

Tveimur dögum áður en sýn­ingin skyldi opnuð var safn­stjóri Kunsten orð­inn óró­leg­ur, verkið frá Jens Haan­ing var ekki komið til Ála­borg­ar. Safn­stjór­inn hringdi í Jens sem sagði honum að hafa engar áhyggjur verkið kæmi á til­settum tíma. „Það kemur sendi­bíll með þetta og svo er bara að skella þessu upp, ég kem ekki sjálf­ur“ sagði Jens Haan­ing.

Take the money and run

Kunsten hafði aug­lýst sýn­ing­una Work it Out vel og vand­lega. Allt safnið notað undir þessa stærstu sér­sýn­ingu í sögu þess. Um hádeg­is­bil föstu­dag­inn 24. sept­em­ber renndi sendi­ferða­bíll í hlað, með tvö verk, safn­stjór­inn and­aði létt­ar. Verkin voru drifin inn og umbúð­irnar fjar­lægðar í skyndi. Mikil var undrun starfs­fólks­ins þegar inni­haldið kom í ljós. Ramm­arnir voru þarna, með gler­inu, en seðl­arnir ekki. Við­staddir göptu af undrun og sam­tímis varð ljóst af hverju lista­mað­ur­inn hafði ekki sent verkið fyrr en á síð­ustu stundu, þá yrði of seint að bregð­ast við. Í sama mund barst safn­inu tölvu­póstur frá Jens Haan­ing. Þar skýrði hann frá því að pen­ing­arnir sem hann hefði fengið frá safn­inu væru hjá sér og að hann hefði skírt verk­ið, auðu rammana, uppá nýtt. Það héti nú „Take the money and run“. Safn­stjór­inn sagði að lista­mað­ur­inn myndi vænt­an­lega skila pen­ing­unum enda ætti safnið þá.

Sýn­ingin í Ála­borg vakti mikla athygli og verk Jens Haan­ing varð til þess að mun fleiri sóttu sýn­ing­una en reiknað var með, þrátt fyrir kór­óna­veiruna. Ætl­unin var að sýn­ingin yrði opin til ára­móta, en var fram­lengd til 16. jan­úar sl.

Ætlar ekki að skila pen­ing­unum

Dag­inn eftir að sýn­ing­unni lauk lýsti Jens Haan­ing því yfir að hann ætl­aði sér ekki að skila pen­ing­un­um, þeir færu í heim­il­is­buddu hans sjálfs. Hann sagði jafn­framt að það sem hann gerði hefði ekki verið í aug­lýs­inga­skyni. Hins vegar vildi hann vekja athygli á bágum kjörum danskra mynd­list­ar­manna, sem væru til skamm­ar.

Safnið stefnir lista­mann­inum og vill fá pen­ing­ana

Safn­stjóri Kunsten lýsti því yfir, þegar fyrir lá að lista­mað­ur­inn ætl­aði sér ekki að skila pen­ing­un­um, að safnið hefði stefnt Jens Haan­ing fyrir rétt. Málið hefði ekki verið kært til lög­reglu og safn­stjór­inn kvaðst vona að málið yrði leyst og Kunsten fengi pen­ing­ana til baka.