Næst þegar bók eftir mig fær slæma gagn­rýni fyrir slæ­leg vinnu­brögð ætla ég að bregð­ast skjótt við og skrifa langa grein um allt það sem ég hafi einu sinni heyrt um við­kom­andi gagn­rýn­anda í boði ein­hvers staðar austur eða vestur í bæ. Ég mun iða í sæt­inu af innri ánægju, eins konar and­legri full­nægju, meðan ég fróa sjálfri mér með því að tína til hitt og þetta sem mig minn­ir, þrátt fyrir rós­rauða áfeng­is­þok­una, að ein­hver hafi sagt þarna í boð­inu um gagn­rýn­and­ann. 

Sagði ekki ein­hver að hann væri algjör topp­ari, maður sem þyrfti alltaf að toppa síð­asta ræðu­mann? Hann reyndi meira að segja að toppa mig þarna í boð­inu, nán­ast eins og hann vildi þurrka burt þá stað­reynd að ég hef ýmis­legt – já, raunar ansi margt, gott ef ekki meira en flestir – til mál­anna að leggja. Ég er ekki frá því að hann sé ann­að­hvort með bull­andi minni­mátt­ar­kennd gagn­vart snilli minni eða hrein­lega ... já, hrein­lega, að hann beri til mín kyn­ferð­is­legar kennd­ir. Því af hverju ætti hann ann­ars að pota stöðugt í það sem ég segi og geri?

Topp­ar­inn! 

Því­lík glimr­andi orð­heppni. Fólk á eftir að engj­ast um af hlátri og skála fyrir mér í hug­an­um. Ef mér verður þá ekki um megn að klára grein­ina eftir annan eins hápunkt.

Ævin­týra­legt upp­á­tæki

Að öllu gríni slepptu þá beið ég þess í ofvæni að topp­ara-­grein núver­andi for­sæt­is­ráð­herra um Kára Stef­áns­son fengi sinn sess í ára­mótaskaup­inu. Ósköp ein­fald­lega vegna þess að upp­á­tækið topp­aði svo mörg önnur óskilj­an­leg upp­á­tæki í stjórn­ar­ráð­inu síð­ast­liðin ár. Það var svo ein­stakt að Sig­mundur Davíð Gunn­laugs­son hlýtur óneit­an­lega að telj­ast vera topp­ari árs­ins 2015. 

Til­tækið er svo und­urfurðu­legt að ég er viss um að annað eins myndi fljótt afla stjórn­mála­manni frægðar í ýmsum öðrum lönd­um. Ég á erfitt með að ímynda mér Ang­elu Merkel svara gagn­rýni borg­ara á inn­viði sam­fé­lags­ins með opin­berri níð­grein um hvað ónefndir og jafn­vel rall­hálfir kunn­ingjar hennar hafi eitt sinn sagt um téðan borg­ara í boði ein­hver staðar í iðrum Mitte. 

For­sæt­is­ráð­herra Íslands lagð­ist svo lágt að svara gagn­rýni vís­inda­manns og hámennt­aðs læknis á heil­brigð­is­kerfið með rógi og dylgjum um þann sem skrifað hafði grein­ina. Athæfi sem segir óþægi­lega margt um hann sjálfan, fyrir nú utan það að greinin var með því kjána­legra sem sést hefur á prenti á Íslandi og er þó af nógu að taka. 

Rödd þjóðar

Á sama tíma og for­sæt­is­ráð­herr­ann skemmtir sér við að níða skó­inn af þeim sem gagn­rýna stofn­anir og fjár­lögin berst Rík­is­út­varpið í bökk­um, stofn­unin sem á að verja okk­ur, alla þjóð­ina, fyrir mis­vitrum stjórn­mála­mönnum með því að vera sá staður þar sem allar raddir fá að mæt­ast í einni rödd: Rödd þjóð­ar. 

Rödd Kára Stef­áns­sonar er ein af þessum ótelj­andi röddum sem þurfa að fá að heyrast, rétt eins og rödd Bjarkar Guð­munds­dóttur sem fékk að heyra að hún væri grun­sam­lega dauf til augn­anna þegar hún gagn­rýndi aðfarir valda­fólks í nátt­úru Íslands. 

Svar rík­is­stjórnar Íslands er ósköp ein­falt: Á Íslandi er allt í fínu standi, ef ein­hver efast um það er við­kom­andi ann­að­hvort dópisti eða takt­laus topp­ari í partí­um.

Að útrýma röddum

Satt að segja held ég að þessi aðferð ráða­manna til að þagga niður í óþægi­legum röddum geri ekk­ert nema efla bæði Björk og Kára til frek­ari dáða – og ugg­laust ýmsa aðra. En á móti kemur að skila­boðin eru þessi: Ef þú ætlar að gagn­rýna rík­is­stjórn­ina færð þú að heyra ýmis­legt óþægi­legt um þig. 

Því skal engan undra að þessir sömu ráða­menn sjái svart þegar pall­borð almenn­ings, Rík­is­út­varp­ið, ber á góma. Hlut­laus vett­vangur fyrir sam­tal þjóðar jafn­gildir nefni­lega áróð­ursmask­ínu í hugum þeirra. Allt sem á ekki rekstur sinn undir pen­ingamask­ínum Fram­sókn­ar­flokks­ins og Sjálf­stæð­is­flokks­ins er áróður gegn þeim sem þola ekk­ert nema fjöl­miðla sem eru reiðu­búnir til að selja ömmu sína, aftur og aft­ur, svo Sig­mundur Davíð geti setið áfram í stjórn­ar­ráð­inu og dundað sér við að skrifa hver hafi sagt hvað um hvern í einu af öllum þessum partíum sem hann hefur ein­hvern tím­ann farið í. 

Hvernig sam­fé­lag viljum við vera?

Við stöndum á tíma­mót­um, nauð­beygð til að taka afstöð­u. 

Ætlum við að búa í sam­fé­lagi þar sem allar raddir þora að láta í sér heyra og hafa til þess vett­vang? Ætlum við að búa í sam­fé­lagi þar sem allir sjúkir, fatl­aðir og aldr­aðir geta treyst á að hljóta góða lækn­is­þjón­ustu; bestu mögu­legu fag­mennsku, mann­sæm­andi tækja­búnað og lyf á pari við það sem gengur og ger­ist í nágranna­löndum okk­ar? Ætlum við að umgang­ast nátt­úru Íslands af virð­ingu eða nýta allar hennar auð­lindir til að fjár­magna Reykja­vík­ur­bréf Morg­un­blaðs­ins?

Þessi mál virð­ast í fljótu bragði óskyld en þau eru nátengd. Þau snú­ast um stoðir sam­fé­lags­ins. Ef þeir sem fara með völdin eru virki­lega svo óskamm­feilnir og skamm­sýnir að níð­ast á fjöl­miðlum og fólki sem gagn­rýnir stofn­anir sam­fé­lags­ins, þá er hætt við að einn dag­inn verði ekk­ert eftir á Íslandi nema ein stór ver­búð.