Við, sem eigum það sam­eig­in­legt að vera skil­greind sem hin svo­kall­aða íslenska þjóð, klúðruðum mál­unum all­ræki­lega í síð­ustu kosn­ingum og kusum af ein­stökum klaufa­skap yfir okkur trúð – sem náði á sínum stutta (en þó alltof langa) ferli í for­sæt­is­ráðu­neyt­inu að gera sjálfan sig að athlægi út um allan heim og um leið sam­fé­lagið sem í útlend­ings­ins augum hafði kosið hann hæf­astan til að vera í for­svari fyrir fólkið í eyland­inu.

Sök sér ef trúð­ur­inn hefði verið fynd­inn. En þessi trúður var með ein­dæmum sorg­legur og undir lok stjórn­ar­tíðar hans virt­ust æ fleiri á því máli að hann væri hrað­lyg­inn í þokka­bót – nema þá að hann hefði þá afsökun að trúa eigin lygum sjálfur og hafa þannig, framan af, hljó­mað hættu­lega sann­fær­andi þegar hann reyndi að verja ýmsar umdeildar og glæfra­legar ákvarð­an­ir. 

Don Kíkóti hjó blint

Skiptir kannski engu hvort trúð­ur­inn trúði sér sjálfur eða ekki. Vanda­málið var að furðu margir í þessu sam­fé­lagi trúðu honum nógu vel til að styðja hann – og/eða bein­tengja hann sínum prí­vat hags­munum – og þannig fékk Don Kíkóti, ásamt með­reið­ar­svein­um- og meyjum sín­um, kjörað­stæður til að berj­ast gegn hinu og þessu sem honum fannst ógna sér, þó að það hafi ekk­ert endi­lega ógnað íslensku sam­fé­lagi, kannski þvert á móti – og öfugt. 

Nú þorir maður loks að leyfa sér að trúa að íslenskir kjós­endur fái að kjósa í haust eftir lygi­lega kjána­legan farsa í anda The Office nú síð­ast­liðið vor. Og þá er um að gera að vanda til verka. En hvaða flokk á að kjós­a? 

Við stöndum frammi fyrir því að Don Kíkóti þessi náði að höggva blint í allar áttir á undra­skömmum tíma og um leið djúpt sár í þjóð­arsál­ina, svo umdeildur sem hann var, en sam­fé­lagið mátti svosem ekki við miklu eftir Hrunið og líf­legar eft­ir­öldur þess. 

Sárið ristir svo djúpt að manni finn­st, satt að segja, að það sé brýn þörf á því að und­ir­bún­ingur kosn­ing­anna stuðli að sam­tali milli ólíkra fylk­inga í sam­fé­lagi sem er átak­an­lega klof­ið, sam­tali þar sem fram­bjóð­endur leggi sig fram um að stuðla að gagn­kvæmum skiln­ing­i. 

Hagur barn­anna í stjórn­ar­ráðstösku

Nú segir lík­lega ein­hver að það sé hræsni að kalla téðan karl­mann trúð og fara um leið fram á sam­ræðu með mann­virð­ingu að leið­ar­ljósi. Við við­kom­andi vil ég segja: Þú hefur vissu­lega rétt fyrir þér. En þessi til­tekni karl­maður komst samt sem áður upp með það í furðu langan tíma að sólóa eins og trúður með hag barn­anna okkar í stjórn­ar­ráðstösk­unni og von­andi á hann nógu góðan vin sem reyn­ist honum betur en með­virku með­reið­ar­svein­arnir og ráð­leggur honum að hvíla sig svo dón­inn ég – sem und­ir­rituð er vita­skuld þegar hún skrifar svona lagað – haldi ekki áfram að herja á hann með stans­lausum loft­árás­um. 

Til­raun til skiln­ings

Þegar öllu er á botn­inn hvolft þá skipta hvorki ég né hann minnsta máli né hvað okkur kann að finn­ast. Það sem skiptir öllu máli er vonin um sam­vinnu og sam­tal. Að frá­skildu hjónin geti reynt að tala saman áður en þau skaða barnið sitt enn frek­ar. 

Ágrein­ings­efnin eru mörg og erf­ið; flók­in, mót­sagna­kennd, hags­muna­blandin og þrungin til­finn­ingum sem blinda besta fólk. Svo mörg reyndar að stundum fær maður á til­finn­ing­una að þrátt fyrir fólks­fæð­ina á Íslandi búi þar að minnsta kosti fimm þjóð­ir. Eðli máls­ins sam­kvæmt getur það ekki talist hag­kvæmt. Fyrst þó nokkuð mörg millj­óna­lönd í Evr­ópu sjá hag sinn í sam­vinnu og sam­ráði hljótum við sem deilum þessum kosn­inga­rétti að geta unnið saman upp að ein­hverju marki. Markið má kannski ekki vera of hátt en þó svo að hægt sé að stuðla að frjóu sam­spili ólíkra hug­mynda og hags­muna – og styrkja skynjun okkar á rétt­látri sam­búð. 

Ólíkir hlutir aðkallandi

Það er löngu tíma­bært að hlusta á ákall um breyt­ingar á stjórn­ar­skrá því gaml­ar, gott ef ekki danskætt­aðar hug­myndir um innra stjórn­skipu­lag sam­fé­lags­ins eru hluti af ástæðu þess að við troðum mar­vað­ann í dragúldnum vanda­málum sem segja til sín aftur og aftur – og munu óhjá­kvæmi­lega gera það með ill­þyrmi­legum hætti þangað til grunn­stoðir kerf­is­ins verða lag­færðar og mót­aðar í anda nútíma sam­fé­lags. 

Ég skil því vel kröfu for­manna VG og Sam­fylk­ing­ar­innar sem og þing­flokks­for­manns Pírata þegar þeir (eða rétt­ara sagt þær) frá­biðja sér sam­starf með flokki sem á að heita andsnú­inn kerf­is­breyt­ingum – og sumir kalla, ekki að ástæðu­lausu, varð­hund hags­muna­afla. Það er rétt ályktað að fólk þarf að vita hvaða áherslur það kýs með atkvæði sínu og auk þess hefur verið erfitt að horfa fram­hjá yfir­gangi rík­is­stjórn­ar­flokk­anna and­spænis stjórn­ar­and­stöð­unni (og um leið fjölda kjós­enda) síð­ustu miss­er­in, fyrir nú utan að það er jákvætt að skerpa á áherslum og senda þau skila­boð að eng­inn þess­ara áður­nefndu flokka stefni á að verða hækja Sjálf­stæð­is­flokks­ins í rík­is­stjórn.  

Samt spyr maður sig hvort ólíkar raddir flokk­anna mættu ekki reyna að stuðla að ein­hvers konar þjóð­fundi í kosn­inga­bar­átt­unni, þó að það sé stuttur tími til stefnu; máta sig saman og ræða mik­il­væg mál af sam­stilltri rök­festu, frjórri leit og heið­ar­leika svo kjós­endur fái sem heil­leg­asta mynd og öðlist til­finn­ingu fyrir vali sínu – í kosn­inga­lands­lagi þar sem skugg­arnir flökta. 

Kannski, kannski...

Kannski þyrftu ólíkir flokkar einmitt að vinna um tíma saman í rík­is­stjórn til að eitt­hvað gott og upp­byggi­legt fái að fæð­ast í lág­marks sátt. Kannski myndi þá grynnka á pólarís­er­ing­unni í sam­fé­lag­inu, kannski ekki, kannski yrði spreng­ing.  

En kannski er, þrátt fyrir allt og allt, hægt að mynda rík­is­stjórn and­stæðra póla sem yrði kennd við sátt, að minnsta kosti til­raun til sátta og sam­tals. Það sakar ekki að velta mögu­leik­anum fyrir sér nú þegar það hvarflar jafn­vel að manni að eftir Hrunið hafi íslenskt sam­fé­lag lent í svipti­vindum rík­is­stjórna sem skipt­ast á að vera við völd með svo and­stæður stefnur að á end­anum verður ógjörn­ingur að móta upp­byggi­lega fram­tíð­ar­stefnu í einu né nein­u. 

For­dómar íbú­anna

Það er löngu tíma­bært að tals­menn flokk­anna blási saman til frjórrar umræðu í þágu fólks­ins í sam­fé­lag­inu sem er auð­vitað með ólíkar þarfir og raddir – en á samt ekki að þurfa að búa í marg­klofnu sam­fé­lagi sem ýtir undir for­dóma íbú­anna í hvers ann­ars garð. Slík umræða gæti rifjað upp göf­ug­ustu hug­sjónir og hug­myndir hvers flokks og leyft þeim að njóta sín á kostnað tæki­fær­is­mennsku og hreppapóli­tík­ur. 

Fram­bjóð­endur með ólíkar hug­myndir þurfa að velta fyrir sér í sam­ein­ingu og bróð­erni hvernig þjóð­fé­lag við viljum byggja og skapa afkom­endum okkar en biðja öfga­fólk innan sinna raða að æfa sig í að hugsa meira en tala og lesa frekar mann­kyns­sög­una en hlusta á Útvarp Sög­u. 

Auð­vitað dylst engum að það er furðu mikil og átak­an­leg stétta­skipt­ing í þessu fámenna landi sem gerir marga skilj­an­lega reiða en aukin sam­starfspóli­tík gæti samt verið skref í rétta átt og til bóta, við búum jú á sama bóli.

Við lifum jafn­framt á tímum þar sem allt er að breyt­ast og breyt­ingar á Íslandi og í alþjóða­sam­fé­lag­inu hald­ast í hend­ur; bæði hratt og bratt, á áður ófyr­ir­séðan hátt og þannig að það er strembið að spá nokkru um fram­hald­ið. Á svo flóknum tímum hlýtur að vera ráð­legt að til­einka sér stjórn­visku og sam­vinnu – og reyna að móta eitt­hvað í átt­ina að fram­tíð­ar­sýn sem rúmar okkur öll og þolir óvæntar bylt­ur. 

En okkar kjós­enda bíður ekki síður mikið ábyrgð­ar­verk: Að kjósa.