Flest ný sprota­fyr­ir­tæki í Banda­ríkj­unum byggja starf­semi sína á blockchain-­tækni og þeirra trú er sú að blockchain eigi eftir að breyta öllum við­skiptum og þjón­ustu, skjala­geymslu, samn­inga­gerð, kosn­ingum og fleira á næstu árum. Eitt af þessum fyr­ir­tækjum er Civil, banda­rískt fjöl­miðla­fyr­ir­tæki sem notar blockchain tækn­ina til þess að selja og dreifa blaða­grein­um, útvarps­þáttum og öðru fjöl­miðla­efni. Fyr­ir­tækið hefur strax fengið fram­úr­skar­andi við­ur­kenn­ingar og margir eru farnir að tala um að Civil eigi jafn­vel eftir að breyta fjöl­miðla­heim­inum á bylt­ing­ar­kenndan hátt.  

Mikið hefur verið rætt og ritað um blockchain og mögu­leika þess. Blockchain-­tæknin bygg­ist á geymslu gagna í dreifðu kerfi, mörgum stöðv­um, blokk­um, en ekki mið­lægu kerfi. Þetta er á margan hátt ný teg­und af inter­neti þar sem eng­inn, hvorki fyr­ir­tæki né ein­stak­lingar eiga eða stýra kerf­inu, hver og einn sem notar kerfið heldur utan um gagn­geymsl­una. Þetta er ný og risa­vaxin gagna­geymsla sem býður upp á nýja mögu­leika, kerfið styrk­ist og eflist með hverri færslu. Blockchain er gagn­sætt kerfi, allar færslur eru rekj­an­leg­ar. Með þessu er hægt að fækka milli­lið­um, stunda við­skipti án þriðja aðila eins og banka og korta­fyr­ir­tækja. Það er von manna að blockchain geti aukið gegn­sæi, lækkað kostnað og eflt traust í við­skiptum og þjón­ust­u.  

Civil er mark­aðs­torg og vett­vangur fyrir sjálf­bæra blaða­mennsku þar sem þessi tækni er not­uð. Mark­miðið er að blása nýju lífi í frétta – og blaða­mennsku. Fjöl­miðlar fjár­magn­aðir með aug­lýs­ingum virð­ast vera renna sitt skeið, netið og ný staf­ræn tækni, nýjir miðlar hafa farið illa með hina hefð­bundnu miðla, við höfum séð fjöl­mörg þekkt fjömiðla­fyr­ir­tæki fara á hausinn, síð­ast liðin 15 ár hafa verið þung­bær fyrir fjöl­miðla út um allan heim.  

Civil vill reyna snúa blað­inu við með nýrri tækni og nýrri hugsun þar sem blaða- og frétta­mað­ur­inn er ein­ungis í þjón­ustu við les­endur sína, algjör­lega frjáls og óháður aug­lýsend­um, eig­endum eða öðrum hags­muna­öfl­um.  Ég mælti mér mót við einn stofn­anda Civil, Matt Coolidge í höf­uð­stöðvum fyr­ir­tæk­is­ins í Brook­lyn. Þar var allt á iði, nýlega opn­aði fyr­ir­tækið nýjar starfs­stöðvar í Chicago, nýja podcastrás, nýja frétta­stofu. Fjöl­margir, þaul­reyndir blaða­menn hafa gengið til liðs við Civil.

Þetta eru spenn­andi tímar?

„Já, afar, það er allt að ger­ast. Síð­ast liðið haust náðum við að fjár­magna okkur með fimm millj­ónum doll­ara, þannig að nú er allt komið af stað, það er í raun bara tvö ár síðan við fórum af stað með þessa hug­mynd, birtum grein á Net­inu um sjálf­bæra blaða­mennsku, að reyna finna nýja leið til þess að stunda óháða, gagn­rýna og heil­brgða blaða­mennsku og köll­uðum fólk til liðs við okk­ur. Við fengum mikil við­brög við þess­ari grein og seinna fengum við þá hug­mynd að not­færa okkur blockchain-­tækn­ina til þess að láta þennan draum ræt­ast. Við erum öll með bak­grunn í fjöl­miðlum og til­gang­ur­inn með þessu fyr­ir­tæki er fyrst og fremst blaða­mennska, að stunda blaða­mennsku, bjarga henni. Þannig að þetta er drifið áfram af ástríðu og hug­sjón.“

Hvernig fædd­ist sú hug­mynd að nota blockchain?

„Við vildum skapa milli­liða­laust sam­band við les­end­ur, reyna að gera fjöl­miðla óháða aug­lýs­inga­tekjum og þá blasti við þessi dreifði og gagn­sæi gagna­flutn­ingur sem blockchain býður upp á. Þetta er ný hugs­un, nýtt rekst­ar­módel sem gæti blásið nýju lífi í fjöl­miðla, skapað heil­brigð­ara og betra umhverfi. Fjöl­miðlaum­hverfið í Banda­ríkj­unum er orðið mjög laskað og afskræmt, það eru fjög­ur, fimm risa­fyr­ir­tæki sem eiga og reka flestu stóru fjöl­miðl­ana, almenn­ingur ber minna traust til fjöl­miðla, rekstar­um­hverfið er erfitt.“   

En nú er búið að tala um blockchain í tíu ár, og í raun og veru ekki mikið gerst. Þetta er þung og erfið tækni, það eina sem hefur virki­lega sett mark sitt á við­skipta­heim­inn er bitcoin, sem sumir vilja meina að séu ein­ungis spila­pen­ing­ar. Ertu sann­færður um að blockchain sé tæknin til þess að knýja áfram nýtt og öðru­vísi resktr­ar­módel í fjöl­miðl­um?

„Ég er sann­færður um að blockchain muni hafa mikil áhrif á næstu árum með mjög marg­vís­legum hætti. Þessi umræða minnir mig á þegar menn voru ræða Netið í byrjun tíunda ára­tug­ar­ins, það voru ekki allir að skilja hvað var raun­veru­lega í vænd­um, svona ýmsar vanga­veltur og mik­ill efi. Fjöl­miðlar og önnur fyr­ir­tæki settu upp heima­síður og reyndu að net­væðast, en í byrjun var eng­inn að skilja til­gang­inn. Við vitum auð­vitað núna að Netið er gjör­sam­lega búið að breyta öllu. Það sama á við um blockchain, þetta er enn dálítið þoku­kennt, skrít­ið, nýtt, það eru mögu­leikar og við erum að átta okkur betur og betur á því í hverju þeir mögu­leikar eru fólgn­ir. En ég tel það skyn­sam­legt að vera með á nót­unum því blockchain er tækni­bylt­ing sem er hægt að bera saman við Net­ið. Blockchain verður kannski ekki eina tæknin sem á eftir að breyta fjöl­miðlum en hún mun sann­ar­lega eiga stóran þátt í því. Með raf­mynt eins og Etherum hefur opn­ast nýr heim­ur, hún er milli­liður og mark­aðs­torg sem er hægt að umbreyta í ann­ars­konar verð­mæti og gögn, ný tækni sem býður upp á mikla mögu­leika.“  

En það á eftir að taka ein­hvern tíma fyrir almenn­ing að aðlag­ast þessu nýja kerfi?

„Já, það er að fara af stað umbreyt­ing á Net­inu. “Web 2” til “Web 3”, fólk þarf ekki nauð­syn­lega að skilja tækn­ina á bak við þetta. Netið tók miklum breyt­ingum með Gogg­le, Face­book og Amazon og varð þessi risa vett­vangur við­skipta og sam­fé­lags­miðla, en Netið er eig­in­lega stýrt af þessum ris­um. Von­andi verður Net­ið, með nýrri blockchain-­tækni, byggður á meiri dreif­ingu. En það er alveg rétt, ný tækni eins og þessi tekur tíma. Það á eftir að taka tíma fyrir fólk að vej­ast þessu en við hjá Civil tökum það með í reikn­ing­inn þegar við skipu­leggjum okkur fram í tím­ann. Hins vegar þurfa okkar not­endur ekk­ert að vita um raf­mynt eða blockchain. Við ætlum að gefa út efni, fólk ger­ist áskrif­endur og fær sent til sín efni frá okk­ur.

Getur þú reynt að útskýra þessa tækni út – hvernig virkar þetta?

„Ci­vil er vett­vang­ur, stra­f­rænt torg fyrir sjálf­bæra blaða- og frétt­mennsku sem bygg­ist á Ether­eum blockchain tækni. Við erum með okkar eigin “Ci­vil -to­ken” sem teng­ist Etherum, þeir sem kaupa og hlaða því niður eru orðnir félags­menn og þáttak­end­ur. Þetta er ein­fald­lega hugnún­aður sem dreifir fjöl­miðla­efni með örugg­ari hætti en áður þekk­ist. Á þessum vett­vangi geta blaða­menn verið í beinu sam­bandi við les­endur sína, frjálsir og óháðir eig­end­um, mis­vitrum rit­stjórum, stjórn­völdum eða aug­lýsend­um. Blaða­menn geta sömu­leiðis fengið greitt fyrir vinnu sína og lifað á blaða­mennsku sem er orðið æði erfittt. Almenn­ingur getur stutt mik­il­væga rann­sókn­ar­blaða­mennsku, sem er því miður í hættu víðs vegar um heim­inn. Rann­sókn­ar­blaða­mennska og upp­lýs­ing er eitt það mik­il­væg­asta sem við höfum til þess að berj­ast gegn spill­ingu og ofbeldi og það er meg­in­mark­miðið með þess­ari starf­semi: að styrkja alvöru frétta- og blaða­mennsku. Fólk getur stutt blaða­menn bæði með fjár­fram­lögum og sömu­leiðis upp­lýs­ing­um, við vitum ekki um örugg­ara kerfi til þess að deila upp­lýs­ingum því allur gagna­flutn­ingur er dulkóð­aður í blockchain og það er nán­ast ógjörn­ingur að brjót­ast inn í þetta kerfi. Civil er skipt upp í nokkur “News­room” eða frétta­stof­ur, sem eru með mis­mun­andi áhersl­ur, sem þú getur valið að fylgja og styrkja.“

Það hefur gjarnan loðað við blockchain – þessi aktí­vis­mi, and­staða við núver­andi kerfi. Það er ákveðin upp­reisn í kringum þetta allt sam­an?

„Það felst mikil ögrun í þess­ari tækni, að þurfa hugsa hlut­ina upp á nýtt, það fer í taug­arnar á mörg­um. Ég held að mörg fyr­ir­tæki eigi eftir að fara flatt á því að hunsa þetta. En þetta er stór og mik­ill hópur í kringum blockchain og við hjá Civil erum engir full­trúar ein­hverrar blockchain hreyf­ing­ar. Við sjáum bara mikla mögu­leika með þess­ari tækni til þess að styða við frétta- og blaða­mennsku. Okkar megin hug­sjón er frjáls, óháð, sjálf­bær blaða­mennska. Við erum með mjög skýr yfir­mark­mið, sem ég held að sé alltaf hollt og gott fyrir öll fyr­ir­tæki og félaga­sam­tök. Við höfum sömu­leiðis mjög skýrar siða­reglur og okkar eigin stjórn­ar­skrá, við þyggjum ekki fé eða styrki frá vafasmömum aðil­um. Civil hugsar fyrst og fremt hags­muni almenn­ings – að almenn­ingur fái réttar upp­lýs­ing­ar, það ríki alvöru mál- og prent­frelsi. Þetta er í raun grund­vall­ar­reglur í allri fjöl­miðlum sem við fylgj­u­m.“

Og hvernig gengur – ertu bjart­sýnn að þetta gangi upp?

„Þetta hefur gengið vonum fram­ar, margir frá­bærir blaða­menn hafa gengið til liðs við okk­ur, við erum þá þegar komnir með fjöldan af áskrif­end­um. Við erum ekki að segja að við séum með “Lausn­ina” en þetta er ein lausn og von­andi gott for­dæmi fyrir aðra. Við erum mjög bjart­sýn.“