Á rit­stjórn Kjarn­ans voru nú í lok árs­ins tekin saman sjö orð, sem hvert um sig skil­greindu árið 2022 með sínum hætti. List­inn er að sjálf­sögðu ekki tæm­andi.

fag­fjár­festir

Ríkið hélt áfram að selja hlut sinn í Íslands­banka undir lok síð­asta vetrar sem kunn­ugt er og hefur sú sala ekki verið án eft­ir­mála. Til stendur að leggja niður Banka­sýslu rík­is­ins, búið er að liggja yfir ítar­legri skýrslu rík­is­end­ur­skoð­anda um málið og fjár­mála­eft­ir­lit Seðla­bank­ans athugar enn ákveðna þætti í ferl­inu.

Orðið fag­fjár­festir er eitt þeirra sem varð nokkuð fyr­ir­ferð­ar­mikið í umræðu um söl­una. Nið­ur­staða Rík­is­end­ur­skoð­unar var að fjár­­­mála- og efna­hags­ráðu­­neytið og Banka­­sýslan hefðu ekki upp­lýst næg­i­­lega vel hvað fólst í settum skil­yrðum um „hæfa fjár­­­festa“ við söl­una í Íslands­­­banka. Upp­­lýs­ingar um hvort fjár­­­festar væru hæfir byggðu í ein­hverjum til­­­fellum á upp­­lýs­ingum frá þeim sjálf­um, en eng­inn mið­lægur gagna­grunnur er til um slíka fjár­­­festa á Íslandi. Mat sölu­ráð­gjafa á hæfi fjár­­­festa sætir eft­ir­liti Fjár­­­mála­eft­ir­lits­ins.

kyn­þátta­mörkun

Orðið kyn­þátta­mörkun er íslensk þýð­ing á enska hug­tak­inu racial profil­ing, sem kom inn í umræð­una hér á landi í vor í kjöl­far þess að sami ung­lings­pilt­ur­inn þurfti í tvígang að sæta afskiptum lög­reglu, einu sinni í stræt­is­vagni og svo aftur þar sem hann sat í bak­arí með móður sinni.

Með hug­tak­inu er átt við það þegar kyn­þáttur og/eða húð­litur er not­aður til þess að skil­­greina ein­stak­l­inga eða hópa fólks og mis­­munun gagn­vart þeim rétt­lætt á þeim for­­send­­um.

„Slík flokkun fólks bygg­ist oft á ómeð­­vit­aðri hlut­­drægni. Í lög­­­gæslu birt­ist þetta með þeim hætti að ein­stak­l­ingur eða hópur fólks er grun­aður um sak­­næmt athæfi vegna kyn­þáttar og/eða húð­litar frekar en sönn­un­­ar­­gagna. Ýmsar þýð­ingar hafa komið fram á racial profil­ing, t.d. kyn­þátta­miðuð lög­­­gæsla, kyn­þátta­miðuð grein­ing, kyn­þátta­blóri og sjálf­­sagt fleiri. Við teljum ekk­ert þess­­ara orða heppi­­legt en mik­il­vægt að hafa gott íslenskt orð um þetta hug­tak,“ skrif­uðu þau Claudia Ashanie Wil­son, Eiríkur Rögn­valds­son, Eliza Reid, Eyrún Ólöf Sig­urð­ar­dótt­ir, Gísli Páls­son og Sema Erla Serdaroglu í aðsendri grein sem birt­ist á vef Kjarn­ans í maí.

stýri­vaxta­hækkun

Ekki er hægt að horfa fram hjá orð­inu stýri­vaxta­hækkun þegar litið er yfir árið 2022. Síð­asta vaxta­hækkun bank­ans, þann 23. nóv­em­ber, setti meg­in­vexti bank­ans upp í 6 pró­sent, og vaxta­hækk­anir bank­ans eru nú orðnar tíu í röð.

Aðgengi lands­manna að pen­ingum til láns er allt annað en það var í upp­hafi árs, þegar stýri­vextir Seðla­bank­ans voru ein­ungis 2 pró­sentu­stig.

inn­rás

Á alþjóða­svið­inu hefur fátt farið hærra en inn­rás Rússa í Úkra­ínu. Millj­ónir hafa þurft að leggja á flótta, heilu borg­unum hefur verið rústað, en Úkra­ínu­menn, með stuðn­ingi ríkja Atl­ants­hafs­banda­lags­ins, berj­ast enn fyrir landi sínu.

sprett­hópur

Á vett­vangi íslenskra stjórn­mála eru oftar en ekki margir starfs­hópar að störf­um, að mestu skip­aðir af ráð­herrum, full­trúum fram­kvæmda­valds­ins, til þess að skoða hin eða þessi mál ofan í kjöl­inn og leggja fram til­lögur að úrbótum eða stefnum á ein­hverjum svið­um.

Nýtt orð bætt­ist í orða­forð­ann á þessu ári, nefni­lega sprett­hóp­ur, en það er starfs­hópur sem á að vinna til­tekin mál sem þykja einkar áríð­andi hraðar en venjan er með starfs­hópa, sem venju­lega fá nokkuð rúman tíma til að vinna.

Fyrsti sprett­hóp­ur­inn tókst á við alvar­lega stöðu í mat­væla­fram­leiðslu á Íslandi og þótti standa undir nafni með kvikum aðgerð­um. Síðan þá hafa fleiri sprett­hópar verið stofn­að­ir, til dæmis einn sprett­hópur sér­fræð­ingur um hvort nýtt hverfi í Skerja­firði ógni flug­vell­inum í Vatns­mýr­inni og sprett­hópur á vegum borg­ar­innar um hávaða frá skemmt­ana­lífi í mið­bæn­um. Lítið hefur þó heyrst frá þeim sprett­hóp­um, og óljóst hvort þeir muni standa undir nafni.

saur­loft

Ástand skóla- og leik­skóla­hús­næðis í Reykja­vík­ur­borg, og raunar öðrum sveit­ar­fé­lögum höf­uð­borg­ar­svæð­is­ins einnig, hefur verið nokkuð í deigl­unni á árinu. Í ein­hverjum til­fellum virð­ist við­haldi hafa verið veru­lega ábóta­vant og for­síðu­frétt Frétta­blaðs­ins skömmu fyrir jól, þar sem orðið saur­loft kom fyrir í fyr­ir­sögn, krist­allar ef til vill vand­ann.

Þar var sagt frá því að aðal­or­sök slæmra loft­gæða á leik­skól­anum Granda­borg í Vest­ur­bæn­um, sem í dag starfar á þremur mis­mun­andi stöðum í borg­inni, væri skrið­kjall­ari undir skóla­bygg­ing­unni og hönnun á loft­ræsti­kerfi þess.

„Enn­fremur kom í ljós að skólprör hafði farið í sundur vegna þess að húsið hefur sigið á liðnum árum. Þar af leið­andi hafði skólp seytlað ofan í jarð­veg í kjall­ar­an­um. Loft­ræsti­kerfið blæs svo lofti úr kjall­ar­an­um, upp í hús­næði leik­skól­ans,“ sagði í minn­is­blaði sem tekið var saman af skóla- og frí­stunda­sviði borg­ar­inn­ar.

vind­orku­ver

Á árinu voru sett fram áform um fjölda­mörg vind­orku­ver á Íslandi og eru sveit­ar­fé­lög vítt og breitt um landið að skoða slík mál. Hvað fram­tíðin ber í skauti sér í þessum efnum er nokkuð óljóst, en ljóst er að umræðan um beislun vind­orkunnar á Íslandi er komin til að vera.