Björt Ólafsdóttir, formaður Bjartrar framtíðar og fyrrum umhverfis- og auðlindaráðherra, gagnrýnir stjórnmálamenn harðlega í aðsendri grein í Fréttablaðinu í dag. Hún talar um dugleysið í stjórnmálamönnunum sem tala um vernd lífríkis og náttúru einungis á tyllidögum. „Það er sorglegt og dýrkeypt fyrir landsmenn hvað veður skipast hér alltaf fljótt í lofti og það er auðvitað argasta hræsni að vinna við það að setja öðrum lög en fara bara eftir þeim eftir eigin hentugleika líkt og nú á að gera,“ segir hún í greininni.
Í gær var frumvarp Kristján Þórs Júlíussonar sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra samþykkt á Alþingi en samkvæmt því mun verða mögulegt að veita rekstrarleyfi til bráðabirgða fyrir fiskeldi. Ástæðan fyrir frumvarpinu er sú að Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála felldi úr gildi rekstrarleyfi og starfsleyfi Fjarðarlax og Arctic Sea til laxeldis í sjókvíum í Patreksfirði og Tálknafirði og vísaði einnig frá beiðni fyrirtækja um frestun réttaráhrifa.
Björt spyr sig í greininni hvar þeir séu í pólitík sem eiga enn einhvern snefil af sannfæringu og hugsjón fyrir því meginstefi í náttúruvernd sem og verndun fjölbreytileika lífríkis að verndunin sjálf í eðli sínu sé það mikilvæga. „Ekki fyrir peninga hvort sem það séu vasar Norðmanna eða veiðiréttarhafar laxveiðiáa. Heldur út af því að við sem erum hér í stutta stund höfum ekkert leyfi til þess að skemma hana til frambúðar. Þessi rök um ábyrgð kynslóðanna hafa reyndar þegar á reynir ekki fleytt náttúruverndinni langt á þessum síðustu tímum ólíkt því þegar Sigríður í Brattholti barðist fyrir verndun Gullfoss. En þá eru líka hæg heimatökin að benda á bullið í viðskiptamódelinu fyrir íslenska skattgreiðendur sem verða af tugum milljarða sem þeir norsku fá fyrir leyfin og þau takmörkuðu gæði sem firðirnir eru,“ segir hún.
Björt hvetur enn fremur Íslendinga til að læra af fortíðinni. „Fyrir nokkrum árum þótti stjórnmálamönnum Vinstri grænna olíuleit og kísilmálmver góðar og grænar hugmyndir ekki síst til þess að styðja við byggð í landinu. Hættum að láta eins og við vitum ekki að opið sjókvíaeldi sé mengandi. Og hættum að láta eins og störfin þar verði mörg til frambúðar mitt í því að stjórnmálamenn tala sig hása um fjórðu iðnbyltinguna og sjálfvirknivæðingu starfa sem verða þar auðvitað eins og í öðrum sjávarútvegi.“
Hún segist skilja vel reiði Vestfirðinga sem hafa setið eftir. Pólitíkusar hafi ekki sinnt því að skapa almenn skilyrði til þess að fjölbreytt samfélag megi þar dafna. Það sé gert með hringtengingu rafmagns, vegöngum og styrkingu vegakerfis og ljósleiðara og sé það hlutverk stjórnmálanna.
„Ef ráðamenn samtímans hafa ekki þá sýn að bjóða fólkinu í landinu hvort sem það býr á landsbyggðinni eða í borg að fá að búa heima hjá sér og hafa nóg að starfa án þess í leiðinni að eyðileggja lífríki og náttúru, þá á það fólk í stjórnmálunum að finna sér eitthvað annað að gera,“ segir Björt í grein sinni.
Fleiri en ein ástæða fyrir ógildingu
Björt rekur úrskurð nefndarinnar og bendir á að ástæður ógildingarinanr hafi verið fleiri en sú að stofnanir umhverfisráðuneytisins hafi ekki með nægjanlegum hætti fjallað um aðra kosti í sinni málsmeðferð en laxeldi í sjó, og þar með ekki farið að lögum um mat á umhverfisáhrifum. Hún segir það eitt og sér vera ámælisvert, og bróta gegn lögum, en sé þó fjarri því eina ástæðan sem tilgreind er fyrir synjun leyfanna.
„Fyrir það fyrsta rekur nefndin hvernig meiriháttar annmarkar hafi verið á allri málsmeðferð hvað varðar laxeldi í sjó af hendi íslenskra stjórnvalda í áraraðir. Samkvæmt 2. málslið 40. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands geta stjórnvöld ekki afhent eignar- eða afnotarétt að hafsvæði við landið sé ekki fyrir hendi sérstök lagaheimild til hinnar tilteknu ráðstöfunar hafsvæðisins. Hún sé ekki til staðar og þannig brjóti leyfisveitingarnar almennt gegn stjórnarskránni,“ segir hún.
Í öðru lagi bendir hún á að nefndin hafi tiltekið að Umhverfisstofnun hafi ekki tekið afstöðu eins og henni bar lögum samkvæmt til fyrirliggjandi mats á hættu á erfðamengun villtra laxa vegna laxeldis, mengunar í fjörðum og sjúkdóma í eldisfiski á við laxalús.
„Í þriðja lagi en ekki í síðasta lagi fjallar nefndin um þá staðreynd sem sé einnig ein og sér óhjákvæmilega umsvifalaus ógilding starfsleyfa, að fjarlægð á milli eldissvæða ótengdra aðila í þessum máli er ekki samkvæmt reglugerðum,“ segir hún.
Athugasemd frá blaðamanni: Eftir ábendingu frá lesanda er vert að taka það fram að þessar þrjár ástæður ógildingar sem Björt nefnir eru í kaflanum „málsrök kærenda“ en ekki í niðurstöðu Úrskurðarnefndarinnar.
