Ríkisendurskoðun telur að ákveðið orðalag í fjáraukalagafrumvarpi, sem lagt var fram sem hluti af aðgerðarpakka ríkisstjórnarinnar vegna COVID-19 faraldursins, geti falið í sér að viðtakendur svokallaðra brúarlána gætu talið að þeir þyrftu ekki að borga þau til baka.
Brúarlánin fela í sér að hið opinbera gengur í ábyrgð fyrir helming lána sem geta í heild numið allt að 70 milljörðum króna. Með því að Seðlabankinn, fyrir hönd ríkisins, gangi í ábyrgð fyrir lánunum þá er þess vænst að kjörin á þeim verði lægri en áður hafi sést í Íslandssögunni.
Í fjáraukalagafrumvarpinu segir um þessi lán: „„Samningur ráðherra við Seðlabankann skal eftir föngum tryggja endurgreiðslu slíkra viðbótarlánveitinga og miða við að heildaráhætta ríkissjóðs vegna þeirra geti að hámarki numið 35 ma.kr.“
Ríkisendurskoðun telur að orðalagið „að tryggja eftir föngum endurgreiðslu", geti mögulega falið í sér að skuldarinn líti svo á að í lánveitingunni felist ekki fortakslaus krafa um endurgreiðslu ef greiðslufall verður hjá honum. „Ábyrgðin á endurgreiðsluskyldunni gæti því verið skýrari í ákvæðinu. Þótt aðstæður hérlendis eigi sér ekki hliðstæðu undanfarna áratugi, verður ekki séð að slíkt eigi að fela í sér að fjármunir ríkissjóðs séu ekki að fullu tryggðir þegar rekstraraðilum er veitt tímabundin lánafyrirgreiðsla,“ segir í umsögn Ríkisendurskoðunar.
Það sé þó mat Ríkisendurskoðunar að fyrrgreindar tillögur séu settar fram sem neyðarráðstöfun á einstökum tímum og þess vegna sé réttlætanlegt að grípa til þeirra enda sé stefnt að fullri endurgreiðslu og að það komi fram í nefndaráliti að svo sé.
Umdeild skilyrði
Brúarlánaaðgerðin er ein helsta aðgerðin í pakkanum sem ríkisstjórnin kynnti í Hörpu síðastliðinn laugardag. Í henni felst að auðvelda viðbótarlán lánastofnana til fyrirtækja. Þetta verður gert þannig að ríkið semur við Seðlabanka Íslands um að færa lánastofnunum aukin úrræði til að veita viðbótarfyrirgreiðslu til fyrirtækja, í formi brúarlána, sem orðið hafa fyrir verulegu tekjutapi vegna yfirstandandi aðstæðna.
Seðlabankinn mun því veita ábyrgðir til lánastofnana sem þær nýta til að veita viðbótarlán upp að um 70 milljarða króna. Aðalviðskiptabankar fyrirtækja munu veita þessa fyrirgreiðslu og aðgerðin er í heild metin á um 80 milljarða króna að teknu tilliti til aukinnar útlánagetu banka vegna lækkunar á bankaskatti, sem mun aukast um tæplega 11 milljarða króna. Hún kemur til viðbótar við svigrúmið sem Seðlabankinn hefur þegar gefið, sem nemur um 350 milljörðum með lækkum sveiflujöfnunaraukans síðastliðinn miðvikudag.
Til að fá bruárlán þarf fyrirtæki að hafa upplifað 40 prósent tekjufall. Þessi skilyrði hafa verið umdeild. Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahagsráðherra, ræddi skilyrðin í morgunútvarpinu RÚV í vikunni. „Þetta er allt saman matsatriði. Það má alltaf spyrja sig: hvað með fyrirtæki sem hefur séð 37 prósent tekjufall. Það kemst ekki yfir þröskuldinn. Það er einfaldlega um mjög vöndu að ráða.“
Stjórnvöld búast við því að allt af helmingur af þeim lánum sem þau muni gangast í ábyrgðir fyrir muni ekki endurgreiðast.
Viðskiptaráð hefur í umsögnum sínum um frumvörpin sem mynda aðgerðarpakka ríkisstjórnarinnar lagt til að í stað lána verði ráðist í að veita fyrirtækjum bein fjárframlög úr ríkissjóði sem þau þyrftu ekki að endurgreiða. „Takmörk eru fyrir hversu miklar skuldir fyrirtæki geti tekið á sig án þess að það bitni á getu þeirra til að spyrna við fótum. Því gæti líka verið nærtækara að leggja áherslu á bein ríkisútgjöld eða niðurfellingu skatta til að hjálpa fyrirtækjum og samfélaginu yfir erfiðasta hjallann, sem aftur kallar á meiri skuldsetningu ríkisins til skemmri tíma,“ segir í einni umsögn Viðskiptaráðs.
