Ef mann­kyn­inu tekst ekki að gera rót­tækar breyt­ingar í mat­væla­fram­leiðslu í kjöl­far far­ald­urs COVID-19 og vegna lofts­lags­breyt­inga er það búið að vera, segir nátt­úru­fræð­ing­ur­inn Jane Goodall. Hún segir far­ald­ur­inn til­kom­inn vegna rányrkju nátt­úru­auð­linda þar sem skógar hafa verið rudd­ir, dýra­teg­undum útrýmt og vist­kerfi eyðilögð. Stór­tækur land­bún­aður nútím­ans væri jarð­vegur fyrir sjúk­dóma í dýrum sem svo smit­ast yfir í menn og valda skaða í sam­fé­lög­um.

„Við höfum kallað þetta yfir okkur sjálf með algjörri van­virð­ingu við dýr og umhverf­ið,“ segir Goodall sem í um sex ára­tugi hefur barist fyrir verndun nátt­úr­unn­ar, m.a. simpansa sem hún bjó á meðal í mörg ár.

Nýja kór­ónu­veiran, SARS CoV-2, fór úr leð­ur­blökum í menn, mögu­lega með milli­hýsli, í tengslum við blaut­markað í Wuhan-­borg í Kína. Á slíkum mörk­uðum eru seld bæði lif­andi og dauð dýr. „Van­virð­ing okkar við villt dýr og van­virð­ing okkar við búfénað hefur skapað aðstæður fyrir sjúk­dóma að ber­ast í mann­eskj­ur.“

Goodall hélt erindi á mál­þingi sam­tak­anna Compassion in World Farm­ing sem fram fór á net­inu í vik­unni. Í máli hennar kom fram að nauð­syn­legt væri að hverfa frá stór­tækum verk­smiðju­bú­skap. Minnti hún á að sýkla­lyfja­ó­næmi, sem er stór­kost­leg heilsu­far­sógn, teng­ist verk­smiðju­bú­skap. „Ef við breytum ekki okkar háttum þá er úti um okk­ur. Við getum ekki haldið svona áfram mikið leng­ur.“

Fátækt er hættu­leg umhverf­inu því fátækt fólk í dreif­býli á sér stundum engar aðrar bjargir en að ganga á auð­lindir með ósjálf­bærum hætti, t.d. að ryðja skóga. Á þétt­býlli svæðum verður fátækt til þess að fólk neyð­ist til að kaupa ódýr­ustu mat­vöru sem til er – sama hvaða umhverf­is­spjöllum og þján­ingum fram­leiðsla hennar útheimt­ir. Efn­is­hyggja þeirra sem meira fé hafa svo á milli hand­anna hefur leitt til gríð­ar­legrar ofneyslu og sóun­ar. Goodall segir að hinir efna­meiri ættu að taka ábyrgð á eigin neyslu. „Við verðum að hætta að kaupa vör­urnar þeirra,“ sagði hún um fyr­ir­tæki sem stunda verk­smiðju­bú­skap og rányrkju. 

„Við erum komin að tíma­mótum í sam­bandi okkar við nátt­úr­una,“ sagði hún og bætti við að nú gæf­ist lít­ill gluggi til að gera rót­tækar breyt­ingar svo koma megi í veg fyrir frek­ari hörm­ung­ar. „Ein sú lexía sem við höfum lært í þessu ástandi er sú að við verðum að breyta hegðun okk­ar. Vís­inda­menn hafa varað við því að til að kom­ast hjá því að hættu­á­stand skap­ist aftur í fram­tíð­inni verðum við að gera rót­tækar breyt­ingar á matar­æði okkar í átt að plöntu­ríku fæði. Vegna dýranna, jarð­ar­innar og heilsu barn­anna okk­ar.“

Rann­sókn FAIRR, sam­taka alþjóð­legra fjár­festa, á tengslum stór­tæks land­bún­aðar og far­sótta, leiddi í ljós að yfir 70 pró­sent stærstu kjöt-, fisk- og mjólk­ur­fram­leið­enda í heim­inum eiga á hættu að fóstra vísa að far­öldrum fram­tíð­ar­inn­ar. Það skýrist af slökum örygg­is­kröf­um, of mik­ils þétt­leika dýra og ofnotk­unar á sýkla­lyfj­um.