Íslensk erfða­grein­ing hefur rað­greint þrjú ný kór­ónu­veirusmit sem stað­fest voru hér á landi í síð­ustu viku. Veiran er í öllum þremur er með sama mynstur og er það „án nokk­urs vafa frá Banda­ríkj­unum þannig að atburða­rásin var óyggj­and­i“ eft­ir­far­andi: Fót­bolta­kona úr Breiða­bliki, sem fyrst af þessum þremur greind­ist með veiruna, smit­að­ist í Banda­ríkj­un­um. Íslensk erfða­grein­ing telur ljóst að hún smit­að­ist af sam­býl­is­konu sinni en ekki sam­býl­is­konan af henni. Þetta megi ráða af því að fót­bolta­konan var með svo lítið magn af veirunni þegar hún kom til lands­ins að hún fannst ekki. 

„Síðan fjölg­aði veiran sér í nef-og munn­holi hennar og hún varð smit­andi og smit­aði vin­kon­una og fót­bolta­mann­inn. Nú erum við að leita að fleirum sem kynnu að hafa smit­ast af þeim þrem­ur,“ segir í grein Íslenskrar erfða­grein­ingar um mál­ið. Þá kemur þar einnig fram að enn eitt smit­ið, sem talið er tengj­ast hinum þrem­ur, hafi greinst í gær.

Í grein sem Kári Stef­áns­son, for­stjóri Íslenskrar erfða­grein­ing­ar, skrifar og hefur birt á net­inu er atburða­rásin rakin með eft­ir­far­andi hætti: Ung kona íslensk kom til lands­ins frá Banda­ríkj­unum 17. júní og fór í skimun eftir „veirunni vond­u“, SAR­S-CoV-2, og reynd­ist nei­kvæð á próf­inu; engin veira þar. Hún er fót­bolta­kona og spilar eins og stendur fyrir Breiða­blik og kom inn á í nokkrar mín­útur í leik gegn KR sem var háður þann 18. júní. Þann 20. júní fór hún í fjöl­menna útskrift­ar­veislu. Þann 21. júní eyddi hún tölu­verðum tíma með vin­konu sinni. Síðan spil­aði hún heilan leik með Breiða­blik þann 23. júní og að kvöldi þess dags fékk hún þær fréttir að kona sem hún deildi hús­næði með í Banda­ríkj­unum hefði smit­ast af veirunni. Hún fór því í veiru­próf síðla dags þann 24. júní og fékk þær fréttir að morgni þess 25. júní að hún væri „sneisa­full af veirunn­i,“ eins og það er orðað í grein­inni.

Í lok dags­ins í gær hafði verið ski­mað eftir veirunni í sex hund­rað manns sem höfðu verið í umhverfi kon­unnar frá því hún kom til lands­ins, sótt útskrift­ar­veisl­una, spilað með henni fót­bolta og svo fram­veg­is. Í þessum hópi voru tveir með veiruna, vin­konan sem hún var með þann 21. júní og ungur fót­bolta­mað­ur. Um það bil 300 manns voru settir í sótt­kví og eru þar enn. „Þetta leit út eins og smit sem hefði laumað sér inn í landið með konu sem var svo nýsmituð að veiran hafði ekki fengið tæki­færi til þess að fjölga sér að því marki að hún fynd­ist. Hún hafi svo smitað vin­konu sína þann 21. júní og fót­bolta­mann­inn í útskrift­ar­veisl­unn­i,“ segir í grein Kára.

Þegar starfs­fólk ÍE ræddi við fót­bolta­mann­inn sagð­ist hann hafa verið las­inn af háls­bólgu í heila viku áður en hann fór í útskrift­ar­veisl­una og hann hefði smit­ast af for­eldrum sínum sem hefðu báðir verið lasnir af kvefi á undan hon­um. Hann kvaðst hafa þurran hósta og verk í berkj­um. „Á þessu augna­bliki leit þetta út þannig að sá mögu­leiki væri fyrir hendi að fót­bolta­konan hefði smit­ast af fót­bolta­mann­inum sem hefði smit­ast af for­eldrum sín­um,“ segir í sam­an­tekt ÍE. „Þessi mögu­leiki hlaut síðan tölu­verðan stuðn­ing af því að faðir hans mæld­ist með mótefni gegn SAR­S-CoV-2 sem móðir hans gerði hins vegar ekki. Það eru nefni­lega engar líkur á því að sá sem er með mótefni gegn veirunni hafi ekki smit­ast af henn­i.“

Þegar starfs­menn ÍE fengu sögu föð­ur­ins sagð­ist hann að öllum lík­indum hafa smit­ast þann 17. mars af nem­anda sín­um. Hann sat við hlið­ina á nem­and­anum sem hafði nokkru áður smit­ast af veirunni á frægri kóræf­ingu þar sem fjöldi manns smit­að­ist. Hann hefði verið illa las­inn í fjórar vikur og oft reynt að kom­ast í skimun en ekki tek­ist. Við þessa vit­neskju fóru böndin aftur að ber­ast að Banda­ríkj­unum sem upp­sprettu sýk­ing­ar­inn­ar.

End­an­legt svar fékk Íslensk erfða­grein­ing svo svo með því að rað­greina veiruna úr öllum þremur smit­uðu ein­stak­ling­un­um; fót­bolta­kon­unni, fót­bolta­mann­inum og vin­kon­unni. „Það vill nefni­lega svo til að veiran bætir á sig stökk­breyt­ingum þegar hún flyst á milli ein­stak­linga og þótt stökk­breyt­inga­tíðni hennar sé ekki mikil er hún búin að smita í það minnsta 10 milljón manns í þessum heimi og því er úr nógu að velja. Stökk­breyt­ing­arnar rað­ast í mynstur sem verða hægt og hægt nokkuð ein­kenn­andi fyrir land­svæð­i.“

Veiran í öllum þremur er með sama mynstur „og er það án nokk­urs vafa frá Banda­ríkj­un­um“.

Íslensk erfða­grein­ing hefur dregið af þessu nokkrar álykt­an­ir:

• Það er ljóst að veiru­prófið er ekki full­komið og þessi saga „op­in­berar einn af veik­leikum þess sem er að mjög snemma í sýk­ingu, áður en veiran er búin að ná almenni­lega fót­festu, er erfitt að finna hana,“ skrifar Kári.

• Næmi prófs­ins er hins vegar tölu­vert meira en 70% og prófið „dugði okkur til þess að hemja fyrsta kap­ít­ula far­ald­urs­ins fljótar og betur en flest­ir.“

• Skimun á landa­mærum minnkar hins vegar mjög lík­urnar á því að smit­andi ein­stak­lingar kom­ist inn í landið án þess að fara í ein­angr­un. „Við höfum til þessa náð þremur og misst einn þannig að af okkar tak­mörk­uðu reynslu hefur skimunin fækkað til­fellum um 75%.“

• Með því að taka góða sögu af sýktum ein­stak­lingum og beita víð­tækri skimun, smitrakn­ingu, mótefna­mæl­ingu og rað­grein­ingu er hægt að sækja nokkuð nákvæman skiln­ing á því sem er að ger­ast og bregð­ast við því.