Í bréfi sem ESA sendi fjár­mála­ráðu­neyt­inu um ákvörðun sína í dag segir að stuðn­ing­ur­inn, sem skipt­ist hlut­falls­lega á milli ríkis og borgar í sam­ræmi við eign­ar­hlut hvors aðila í Hörpu (54 og 46 pró­sent), sé rík­is­að­stoð sem rúmist innan marka EES samn­ings­ins. ESA mót­mæli því ekki til­hög­un­inni.

Í bréfi eft­ir­lits­stofn­un­ar­innar segir að íslensk stjórn­völd hafi sagt frá því að COVID-far­ald­ur­inn hafi haft lam­andi áhrif á við­burða­starf­semi á Íslandi, engir stórir við­burðir hafi í raun verið haldnir í land­inu frá því í mars. Fjar­fundir hafi leyst ráð­stefnur af hólmi, á meðan glíman við veiruna stóð yfir.

Íslensk stjórn­völd fóru yfir áhrifin af þessu á starf­semi Hörpu. Í fyrra voru þar 721 tón­leikar og aðrir menn­ing­ar­við­burð­ir, en í ár er gert ráð fyrir að slíkir við­burðir verði ein­ungis 329 tals­ins. Í fyrra voru 411 ráð­stefnur í hús­inu, en í ár hafa þær ein­ungis verið 137. Aðrir við­burðir í fyrra voru 200 tals­ins, en í ár bara 41. 

COVID-tjón Hörpu áætlað 466 millj­ónir króna

Áhrifin á tekju­streymi tón­list­ar- og ráð­stefnu­húss­ins, sem rekið er sem opin­bert hluta­fé­lag, hafa verið mikil og fyr­ir­séð er að þau haldi áfram fram á næsta ári.

Sam­kvæmt útreikn­ingum íslenskra yfir­valda er reiknað með að tjón Hörpu vegna kór­ónu­veiru­far­ald­urs­ins nemi 328,7 millj­ónum króna og búist er við að tjón á fyrstu sex mán­uðum næsta árs nemi 137,3 millj­ón­um. 

Sam­tals eru ríkið og Reykja­vík­ur­borg því að bæta Hörpu upp tjón sem nemur 85,8 pró­sentum af ætl­uðu 466 millj­óna króna tjóni. ESA veitir eig­endum húss­ins heim­ild til þess að bæta tjón Hörpu að fullu með fjár­fram­lögum úr opin­berum sjóðum ríkis og borg­ar.

Sam­kvæmt bréfi ESA skuld­binda stjórn­völd sig til þess að skila skýrslu fyrir árs­lok 2021 til eft­ir­lits­stofn­un­ar­inn­ar, þar sem fram kemur nákvæm­lega hversu mikið tjón Harpa hafi fengið bætt. Einnig segj­ast stjórn­völd ætla að tryggja að Harpa fái ekki stuðn­ing umfram það rauntjón sem orðið hefur vegna áhrifa far­ald­urs­ins.

Á annan tug millj­arða frá ríki og borg til Hörpu frá 2011

Þessi fram­lög rík­is­ins og borg­ar­innar til að bæta upp COVID-tjónið bæt­ast ofan á önnur fram­lög til rekstrar húss­ins. Kjarn­inn sagði frá því í sumar að eig­endur Hörpu hefðu sam­an­lagt lagt 1,6 millj­arða króna til húss­ins á árinu 2019. Þá er bæði verið að tala um afborg­anir af lánum vegna bygg­ing­ar­kostn­aðar og bein rekstr­ar­fram­lög til að mæta tap­rekstri.

Bein rekstr­ar­fram­lög frá eig­endum höfðu þá sam­tals numið rúm­­lega 2,1 millj­­arði króna frá árinu 2011. Þar af hafði ríkið lagt til rúman 1,1 millj­­arð króna en borgin 974 millj­­ónir króna. Borgin hefur fengið um 1,9 millj­­arð króna af heild­­ar­fram­lagi sínu til baka vegna álagðra fast­­eigna­skatta á Hörpu. 

Stóð ekki til að leggja meira fé í rekst­ur­inn

Íslenska ríkið og Reykja­vík­­­­­­­ur­­­­borg sam­­­­þykktu að taka yfir og klára bygg­ingu Hörpu snemma árs 2009. Þá höfðu fram­­­­kvæmdir við bygg­ingu hús­s­ins, sem Eign­­­­ar­halds­­­­­­­fé­lag­ið Port­u­s stóð fyr­ir, stöðvast í kjöl­far banka­hruns­ins. Ástæðan var sú Port­u­s og dótt­­­­ur­­­­fé­lög þess, sem voru í eigu Lands­­­­banka Íslands og Nýs­is, fóru í þrot.

Eftir yfir­­­­­­­töku ríkis og borgar á verk­efn­inu, sem var gerð þegar Katrín Jak­obs­dótt­ir, nú for­­sæt­is­ráð­herra, var mennta­­­­mála­ráð­herra og Hanna Birna Krist­jáns­dóttir borg­­­­ar­­­­stjóri í Reykja­vík, var tekið sam­­­­banka­lán hjá íslensku bönk­­­­unum til að fjár­­­­­­­magna yfir­­­­tök­una. Í skrif­­­­legu svari Katrínar við fyr­ir­­­­spurn þing­­­­manns­ins Marðar Árna­­­­sonar um Hörpu, sem birt var í mars 2011, kom mjög skýrt fram að ekki ætti að setja meira fé en þar var umsamið í Hörpu.

Þar sagði orð­rétt að „for­­­­sendur fyrir yfir­­­­­­­töku verk­efn­is­ins voru þær að ekki þyrftu að koma til önnur fram­lög frá ríki og borg en gert var ráð fyrir í samn­ing­i Aust­­­ur­hafn­­­ar-TR og Portu­s­ar frá 9. mars 2006". En síðan þá hefur afkoma rekstr­ar­reikn­ings Hörpu oft­ast verið nei­kvæð.

Þórður Sverr­is­­­son, þá frá­­­far­andi stjórn­­­­­ar­­­for­­­maður Hörpu, sagði á árs­fundi Hörpu í fyrra að tapið skýr­ð­ist af því fyr­ir­komu­lagi að skulda­bréfa­lán til 35 ára, sem tekið var til að fjár­­­­­magna bygg­ingu hús­s­ins, væri vistað í dótt­­­ur­­­fé­lag­i ­fyr­ir­tæk­is­ins.

„Það er morg­un­­­ljóst að þetta rekstr­­­ar­­­módel Hörpu hefur aldrei verið og getur aldrei orðið sjálf­­­bært. Því verður að breyta til að ná að skapa Hörpu­­ ohf, sem hluta­­­fé­lagi eðli­­­legan rekstr­­­ar­grund­­­völl til fram­­­tíðar þannig að það nái að starfa sem sjálf­­­bært fyr­ir­tæki og geti gegnt sínu mik­il­væga hlut­verki,“ sagði Þórð­ur.