Myndin af Sigmundi Davíð þar sem hann sökk ofan sæti sitt í Háskólabíó eins og þjóðhátíðarblaðra sem allt gasið var að leka úr á meðan allur salurinn stóð og klappaði í kringum hann mun líklega skilgreina hans pólitíska feril - jafnvel meira en andartakið þar sem orðin „What can you tell me about a company called Wintris, Wintris, Wintris, Wintris…“ bergmáluðu í höfðinu á honum fyrir framan Sven Bergman og hálfa íslensku þjóðina.
Ég finn samt til með Sigmundi; það er nefnilega ömurlegt að tapa. Ég hef tapað í kosningum sem ég vissi að ég mundi tapa og það var samt sárt – ég get því ekki ímyndað mér hvernig það er að tapa kosningum sem þú ert svo fullviss um að þú sért að fara að vinna að þú ert farinn að ímynda sjálfan þig í konfettíregni undir öskrandi lófataki á meðan Gunnar Bragi spreyjar kampavíni yfir þig og Lilja Alfreðsdóttir setur á þig kórónu.
Þetta var sami svipur og festist framan í Kate Winslet eitt andartak þegar hún uppgötvaði að hún hafði ekki unnið Óskarinn fyrir besta leik í Titanic. Hvernig gat það gerst? Hún hafði gert allt; þóst vera á skipi í marga mánuði, troðið sér í níðþröngt korselett á hverjum degi og svo að lokum eytt mörgum klukkustundum í ísköldum vatnstanki ofan á spítnabraki að puðra í einhverja flautu. Hvað meira gat hún eiginlega gert?
Líkt og Kate Winslet þá hafði Sigmundur gert allt til þess að tryggja sér sigurinn. Fyrst hafði hann komið því í kring að aðeins hann mundi halda ræðu á flokksþinginu, þegar því var mótmælt á fundi framkvæmdastjórnar þingsins þá öskraði Sigmundur og skellti nokkrum vel völdum hurðum. Að lokum fékk Sigurður Ingi bara nokkrar mínútur á eftir klukkustundarræðu Sigmundar. Machiavelliaskasta snilldarbragðið var svo að plata tæknimenn Háskólabíós í að klippa á beinu útsendinguna rétt áður en að Sigurður kæmist sjálfur upp í pontu svo að orð Sigmundar um eigið óbeislaða ágæti væru þau einu sem ómuðu í eyrum þjóðarinnar. Múahahaha. Hvað meira gat hann eiginlega gert?
Kate Winslet hafði þó rænu á því að setja að lokum upp falska brosið og klappa fyrir Helen Hunt. Sigmundur ætlaði ekki að klappa fyrir Sigurði Inga, manninum sem hafði faðmað hann að sér og hvíslað með heitum, þvölum andadrætti í eyra hans að hann mundi aldrei svíkja hann. Svo þegar Sigurður bað alla Framsóknarmenn að takast í hendur og senda jákvæða framsóknarstrauma í gegnum hvorn annan eins og þetta væru hinstu andartökin í einhverju sjálfsmorðskölti fékk Sigmundur að lokum nóg og stormaði út. Og það er þetta andartak sem mun skilgreina Sigmund; mennskan, tapsærið, forherðingin.
Trúfastir áhangendur Sigmundar trúðu ekki að þetta væri að gerast, ekki frekar en Sigmundur sjálfur. Enginn speglaði þá vanstilltu geðshræringu á þessu andartaki eins og maðurinn sem fór stjarfur í gegnum fyrstu 6 stig sorgarinnar í einni andrá áður en hann missti tímabundið vitið og baulaði „Þú ert ömurleg!“ á Eygló Harðardóttur eins og holdanaut sem hafði fest hausinn á sér í girðingu. Rofið hefur svo bara haldið áfram; svindl, smölun, óviðkunnanleg ný og ókunnug andlit, rútur fullar af Kínverjum! Guðfinna Jóhanna gaf meira að segja í skyn að feigðarkoss Sigmundar hafi verið kysstur af Don Corleone Framsóknarflokksins sjálfum, Þórólfi kaupfélagasstjóra, sem ég ímynda mér alltaf inni í skúr einhvers staðar í Skagafirðinum að gefa skipanir sem ákvarða líf og dauða framsóknarmanna á meðan hann verkar hreindýrshræ með berum höndunum.
Sigmundur hefur eitthvað náðarvald sem ég hef aldrei almennilega skilið. Orð hans eru eins og töluð í gegnum hundaflautu á tíðni sem ég heyri ekki, en þeir sem heyra hana elska hann og standa með honum með ástríðu sem þekkist varla í íslenskum stjórnmálum. Það er samt eitthvað óeinlægt við stórkarlalegheitin, eitthvað falskt við djúpu röddina, eitthvað þjálfað. Það er eins og hann hafi lært pólitík með því að horfa á gamlar spólur af Davíð Oddssyni að horfa á gamlar spólur af Lyndon B. Johnsson, og svo farið á gríðarlega óþægilegt Dale Carnegie-námskeið þar sem allir lærðu að tala hátt, grípa fram í og setja sig í ógnandi górillustöðu þegar fjölmiðlafólk gerist of nærgöngult.
Þrátt fyrir það er hann kraftmikill stjórnmálamaður sem gerði bara örfá taktísk mistök. Eins og að klæða sig bara í einn strigaskó þegar hann hefði getað farið í tvo. Eins og að grafa fullt af drasli undir fjölunum í útvarpshúsinu. Eins og að gefa í skyn að erlent kjöt mundi gefa þér persónuleikaraskandi Bogfrymil. Eins og að geyma hundruði milljóna í aflandsfélagi og ljúga mjög illa um það í sjónvarpsþætti sem um það bil allir Íslendingar horfðu á. Eins og að vera fjarverandi á Alþingi til að vera lukkudýr hjá kanadísku íshokkíliði. Nei ok, það var snilld.
Í logandi rústinni sem er Framsóknarflokkurinn stendur eftir sem áður sú staðreynd að þetta er nú flokkur Sigurðar Inga. Sami Sigurður Ingi og varð allt í einu þessi mjúki, föðurlegi maður um leið og hann varð forsætisráðherra.
Og auðvitað eru menn mjúkir og þíðir þegar þeir vilja eitthvað, og Sigurður Ingi vill ekkert heitar en að fara niður á eitt hné og draga þumalhring á fingur hvers þess stjórnmálaflokks sem verður stærstur eftir kosningar – tryggja sér fjögur ár í viðbót af því að vera litli, krúttlegi meðstjórnarflokkurinn.
Það er hið sanna eðli Framsóknarflokksins – hinn pólitíski hrúðurkarl sem þrífst best þegar honum hefur tekist að sjúga sig fastan utan á aðra, vinsælli lífveru.
Sigurður er strax byrjaður að hita upp nýtt, sexí kosningaloforð: 25% flatur skattur á alla. Ef það er eitthvað sem Sigmundur Davíð skilur eftir sig í stjórnmálum þá er það sú reynsla að loforð um ókeypis peninga kaupir alltaf atkvæði. Aðrir stjórnmálaflokkar hafa líka verið að hlusta: Samfylkingin ætlar að gefa okkur 3 milljónir í fyrirframgreiddar vaxtabætur fyrir fyrstu íbúð, Píratar vilja setja okkur á borgaralaun og Sjálfstæðisflokkurinn ætlar einhvern veginn að gefa okkur bankana sem við eigum nú þegar – ekki einkavæðing heldur „almenningsvæðing“.
Kannski var helsti veikleiki Sigmundar að hann gat ekki leikið sig auðmjúkan; það var alltaf hann gegn kerfinu, gegn kröfuhöfunum, gegn fjölmiðlunum. Hann sá svo margar flísar í augum annarra að bjálkinn í hans eigin varð að lokum svo stór að hann hengdi sig í honum. Hvernig gerðist það annars að Bjarni Benediktsson og Ólöf Nordal eru formaður og varaformaður, og oddvitar í tveimur stærstu kjördæmunum hjá stjórnmálaflokki sem stækkar nú og stækkar með hverri skoðanakönnuninni á meðan Sigmundur var hengdur fyrir svipaða glæpi?
Við skulum ekki gleyma því að fimmtungur þjóðarinnar á um 90% af eigin fé landsmanna. Þetta fólk hefur ekki sömu forgangsröðun og þú, það sér ekki sama samfélag og þú. Á endanum eru kosningar alltaf einhverskonar barátta um hugmyndafræði. Hvað trúir þú að sé besta, mannúðlegasta leiðin til þess að stýra samfélagi? Viljum við stóriðjustefnu sem skilar nánast engu til baka? Viljum við innanríkisstefnu sem í besta falli treður 50 karlmönnum inn í skemmu ofan á græna hermannabedda? Viljum við heilbrigðiskerfi þar sem Ásdís Halla Bragadóttir dælir mat upp úr offitusjúklingum og greiðir sjálfri sér út 100 milljónir í arð? Er það almenningsvæðing heilbrigðiskerfisins? Kannski er ég bara afbrýðisamur. Kannski er sannarlega erfitt að eiga peninga á Íslandi.
Ég á eftir að sakna Sigmundar – alls ekki sem stjórnmálamanns, heldur sem skáldsagnapersónu. Það eru ekki margir jafn flóknir, skrítnir og óhugnanlega metnaðarfullir í þessum stjarfklofa sem íslensk stjórnmál eru oftast. Nú þegar Sigmundur er búinn að opna Mary Poppins-regnhlífina sína og svífur upp í átt að ónefndu plánetunni sem hann kom frá, getum við horft upp og sagt: „takk fyrir grínið, takk fyrir tárin, takk fyrir að vera farinn“. Menn eins og Sigmundur eru svo sjaldgæfir – koma inn í líf okkar eins og hvirfilvindar og áður en við vitum af eru þeir horfnir á braut aftur, glataðir í sandbreiðu tímans – eins og tár í regni.
Þangað til næst.Kjarninn og Hrafn Jónsson ætla að gefa út bók með pistlum Hrafns í vetur. Safnað er fyrir útgáfunni á Karolina Fund – tryggðu þér eintak hér.
