Fyrir rúmri viku birtu flestir miðlar litla frétt sem að ósekju hefði mátt vekja meiri athygli og umræð­u. Fréttin var um sýknu­dóm í meið­yrða­máli sem Róbert Wessman, for­stjóri Act­a­vis, hafði höfðað á hendur Bjarna Ólafs­syni, rit­stjóra Við­skipta­blaðs­ins – meið­yrða­máli sem fer rak­leitt inn á topp 10-list­ann yfir heimsku­leg­ustu meið­yrða­mál­sóknir Íslands­sög­unnar og þótt víðar væri leitað og eiga þær þó margar erindi á slíka lista.

Mál­sóknin var raunar svo idjó­tísk að Róbert ætti helst að ganga í það strax að losa sig við alla sína nán­ustu ráð­gjafa og ráða aðra sem hafa það eina hlut­verk að koma í veg fyrir að hann hlaupi svona á sig aft­ur. Það er eig­in­lega mesta furða að yfir­leitt hafi fund­ist lög­fræð­ingur sem var til­bú­inn að reka þetta mál fyrir hann.

Í grófum dráttum voru mála­vextir þess­ir: Við­skipta­blaðið birti frétt um það að Björgólfur Thor Björg­ólfs­son sak­aði Róbert um fjár­drátt úr sjóðum Act­a­vis, bæði í stefnu í skaða­bóta­máli sem hann hefði höfðað og í kæru til sér­staks sak­sókn­ara. Blaðið veitti Róberti færi á að svara ásök­un­unum og gaf mót­bárum hans sér­stakt pláss á for­síðu.

Einka­mál? Í alvöru?

Þetta taldi Róbert ótæk vinnu­brögð, af ýmsum ástæðum sem hann tíund­aði fyrir dómi og halda allar nokkurn veg­inn jafn­litlu vatni. Sig­ríður Hjalte­sted hér­aðs­dóm­ari skýtur þær enda bók­staf­lega allar nið­ur, hverja á fætur ann­arri, í ein­hverri afdrátt­ar­laus­ustu dóms­nið­ur­stöðu sem und­ir­rit­aður hefur séð í meið­yrða­máli. Nið­ur­stöðukafl­ann í dómnum mætti umorða í: „Ró­bert, hvað er að þér? Þú ert að eyða tíma mínum og ann­arra í tómt djöf­uls­ins rugl. Borg­aðu þessum heið­virða rit­stjóra eina og hálfa millj­ón.“

­Nið­ur­stöðukafl­ann í dómnum mætti umorða í: „Ró­bert, hvað er að þér? Þú ert að eyða tíma mínum og ann­arra í tómt djöf­uls­ins rugl. Borg­aðu þessum heið­virða rit­stjóra eina og hálfa milljón.“

Fréttin var líka að öllu leyti sönn og rétt og ill­skilj­an­legt hvað Róbert vildi fá út úr mál­sókn­inni. Datt honum í hug eitt and­ar­tak að nið­ur­staðan yrði ... hver? Að það ætti ekki erindi við almenn­ing þegar einn umsvifa­mesti fjár­mála­jöfur Íslands­sög­unnar kærir for­stjóra eins stærsta fyr­ir­tækis lands­ins til lög­reglu fyrir glæp? Að þessi lang­vinna pissu­keppni á milli þeirra sé bara einka­mál (jafn­vel þótt þeim hafi tek­ist að sletta úr skauf­unum á sér yfir allt og alla í leið­inn­i)? Hann getur varla verið svo vit­laus að trúa því – og jafn­vel þótt hann væri það ætti lög­fræð­ing­ur­inn að geta haft vit fyrir hon­um. Vildi hann bara að ummælin yrðu dæmd dauð og ómerk svo að hann gæti lagst í rúmið um kvöldið og látið eins og þetta hefði ekki ger­st?

Orðstír vex aldr­eigi

Og af hverju finnst mér þetta verð­skulda meiri umræðu? Jú, vegna þess að þetta kjarnar ágæt­lega hversu mikil steypa meið­yrða­mál­sóknir eru og hafa verið á Íslandi. Það þarf nefni­lega, merki­legt nokk, ekki að leita langt aftur að öðrum bjána­legum meið­yrða­mál­sókn­um. Þvert á móti hefur loðað við slík mál að vera gal­in. Rifjum upp nokk­ur:

• Bakka­var­ar­bræður settu Íslands­met í vondum meið­yrða­mál­sóknum þegar þeir reyndu að fá Inga Frey Vil­hjálms­son, frétta­stjóra DV, dæmdan fyrir hat­ursá­róður vegna sannrar og réttrar umfjöll­unar hans um við­skipti þeirra. Þeir töp­uðu að sjálf­sögðu mál­inu.



• Gunn­laugur Sig­munds­son fór í mál við Teit Atla­son út af blogg­færslu sem sára­fáir lásu þar sem fyrst og fremst voru rifjuð upp gömul og umdeild við­skipti sem svo til allir voru löngu hættir að velta fyrir sér. Gunn­laugur tap­aði mál­inu og marg­falt meiru af æru sinni en skrif Teits höfðu kostað hann.



• Gunnar Þor­steins­son í Kross­inum höfð­aði mál á hendur konum sem sök­uðu hann um kyn­ferð­is­of­beldi og rit­stjóra mið­ils­ins sem birti ásak­an­irn­ar. Úr varð opin­bert dóms­mál sem fór hátt í fjöl­miðl­um, líka þeim sem áður höfðu veigrað sér við að fjalla opin­skátt um mál­ið. Á meðal fyr­ir­sagna sem birt­ust þegar málið var fyrir dómi var þessi hér: "Hann er sið­blindur rað­ped­ófíll sem er búinn að mis­nota fullt af fólki í skjóli trú­ar­inn­ar". Með máls­höfð­un­inni jók Gunnar athygl­ina á mál­inu um sirka 1000%, gegn því einu að upp­haf­legu ummælin voru dæmd dauð og ómerk (sem, aug­ljós­lega, hefur ekki nokkra þýð­ingu fyrir nokkurn hlut – ummælin eru enn til, allir geta fundið þau, og þeir sem þau létu falla halda meira að segja fast við sinn keip).

Og þetta eru bara örfá dæmi frá umliðnum árum. Urmul ann­arra mætti tína til en til þess er ekki pláss hér. Man yfir­leitt ein­hver eftir máli þar sem æra hefur vaxið og mann­orð vænkast með höfðun meið­yrða­máls – jafn­vel þótt það hafi unnist? Sá má þá senda mér línu.

Valda­karlar hnykla vöðva

Meið­yrða­mál ættu með réttu að vera neyð­ar­úr­ræði fyrir lít­il­magn­ann sem getur ekki varið hendur sínar með öðru móti, hefur ekki rödd til að svara fyrir sig með og er kom­inn í öng­stræti. Í stað­inn eru þau mest­an­part orðin að tæki fyrir mið­aldra, sterk­efn­aða karla í valda­stöðum til að hnykla vöðvana framan í þá sem leyfa þeim ekki að stjórna umræð­unni frá A til Ö og fæla fólk og fjöl­miðla frá umfjöllun um sig. Þessi hópur er meira að segja með lög­fræð­inga í nán­ast fullri vinnu við að hóta mál­sóknum í allar áttir geðj­ist þeim ekki að því sem er sagt og skrif­að, þegar þeim er nær und­an­tekn­inga­laust í lófa lagið að svara fyrir sig hátt og snjallt opin­ber­lega, eyða mis­skiln­ingi sé hann til staðar og bera sig manna­lega.

Það er bæði alvar­legt og ekki síð­ur, eins og áður hefur verið rak­ið, heimsku­legt. Af meið­yrða­málum hlýst nefni­lega ekk­ert gott.

Þegar ég verð orð­inn mið­aldra, hálfseníll og veru­leikafirrtur áhrifa­maður og góð­borg­ari – sem er auð­vitað óum­flýj­an­legt – og byrja að leggja drög að fyrstu meið­yrða­mál­sókn­unum mínum gegn guð­má­vita­hverj­um, nennir þá ein­hver vin­sam­leg­ast að láta svipta mig sjálf­ræði? Ég veiti leyfi fyrir því að það verði vísað í þennan pistil.