Það hefur verið afar áhugavert að fylgjast með átökum vegna forsetakosninganna, sérstaklega eftir að Davíð Oddsson tilkynnti um framboð sitt. Margir blaða- og fréttamenn hafa líkast til fagnað framboði hans, að minnsta kosti í hljóði, vegna þess að það myndi alltaf gera baráttuna áhugaverðari og fréttnæmari. Framboð hans er beinlínis atvinnuskapandi.
Ástæðan er sú að Davíð er fyrst og síðast stjórnmálamaður, sem hinir frambjóðendurnir eru ekki. Það var viðbúið að taktík hans yrði önnur en þeirra. Og það hefur heldur betur komið á daginn að það var rétt mat.
Sú pólitík sem Davíð og hans nánasti stuðningshópur stundar má kalla merkimiðapólitík. Hún snýst um að reyna að festa ákveðna merkimiða (t.d. ESB-sinni, Icesave-stuðningsmaður, vinstri maður osfr.) á andstæðinga sína og láta þá merkimiða síðan verða aðalatriðið. Ef fléttan gengur upp þá eyðir andstæðingurinn öllum sínum tíma í að sverja af sér merkimiðana. Kastljósið beinist þá frá aðalatriðinu, hvernig forseti viðkomandi yrði, og festist á aukaatriðum. Á meðan er hægt að bjóða upp á söguskýringar um afrek Davíðs sem í besta falli eru margar hverjar afbökun á raunveruleikanum.
Varan sem er verið að selja er að þarna sé sterkur og fumlaus leiðtogi sem þori að taka ákvarðanir fyrir þjóðina þegar hún eða kjörnir fulltrúar hennar á þingi ráða ekki við það. Yfirburðamanns sem gerir aldrei mistök. Og hefur aldrei gert slík. Annað en þeir sem bera merkimiðana.
Annar hópur, sama tækni
Annar hópur er í svipaðri baráttu um söguna, nýlega dæmdir efnahagsbrotamenn. Sérstaklega þeir sem tengdust Kaupþingi. Þeir virðast vera þess eðlis að persónuleiki þeirra leyfir þeim ekki að viðurkenna mistök. Slíkt myndi splundra sjálfsmynd þeirra sem yfirburðamanna.
Í stað þess að fara í sjálfskoðun réð þessi hópur eftir hrun almannatengla til að hafa áhrif á umræðu um sig. Þetta kom til að mynda fram í skjali sem merkt var einum þeirra, og fannst við húsleit yfirvalda hjá grunuðum brotamanni. Þetta skjal var dagsett árið 2009.
Á meðal leiða sem þar voru tíundaðar var að ota ákveðnum málum sem tengdust öðrum áberandi viðskipta- eða bankamönnum að fréttamönnum og færa þannig kastljósið af skjólstæðingum almannatengilsins. Í skjalinu var rætt um að ræsa út bloggher og nefnt var hverjir tilheyrðu honum. Þessi her átti að taka málstað skjólstæðinganna þegar mál þeirra voru í brennidepli eða að tala upp önnur mál sem gætu beint kastljósinu fljótt og örugglega annað. Skjalið innihélt einnig upplýsingar um helstu veikleika skjólstæðinganna til að þeir forðuðust að vekja sjálfir athygli á þeim. Auk þess voru þar tiltekin ýmis atriði sem gætu gert embætti sérstaks saksóknara, sem rannsakaði þá, tortryggilegt.
Þessi hópur eyddi síðan áður óþekktum upphæðum í lögmenn til að reyna að halda sér frá fangelsisvist. Þeir lögðu fram fordæmalaust magn af frávísunarkröfum til að reyna að fá skjólstæðinga sína lausa af tæknilegum ástæðum. Þær snérust um aukaatriði, ekki aðalatriði.
Þegar aðilar úr hópnum voru svo sakfelldir í hverju málinu á fætur öðru, og hlutu þyngstu efnahagsbrotadóma Íslandssögunnar, þá var ráðist af alefli að dómskerfinu með hjálp valinna fjölmiðla með tengsl við hópinn. Einn sagði að með því að dæma hann í fangelsi væri samfélagið að bregðast ákveðnum þjóðfélagshópi. Það væri í raun verið að leggja hann í einelti. Kerfi, sem dæmdi þessa yfirburðamenn sem eiga fullt af peningum í fangelsi, væri ónýtt. Sama áfellisdóm hlaut endurupptökunefnd sem neitaði að taka aftur upp mál þeirra og Fangelsismálastofnun sem neitaði þeim um að halda fokdýrt reiðnámskeið fyrir sjálfa sig.
Fjöldi vel borgaðra ráðgjafa, almannatengla, lögmanna, valinna fjölmiðlamanna og annarra úr innsta hring þessa hóps heldur síðan á lofti stanslausum áróðri um hversu illa sé farið með þessa „skarpgreindu menn“ sem njóti „enn mikillar virðingar víða í alþjóðlegu fjármálaumhverfi“ sem telja sig aldrei hafa gert nein mistök önnur en þau að hafa ekki mætt í nógu mörg viðtöl. Þeir beri allavega ekki ábyrgð á því að hér var hrun.
Aðferðafræðin sem notast er við er kunnugleg. Það eru allskyns merkimiðar hengdir á „andstæðingana“, engin mistök viðurkennd og síðan er reynt að selja afbakaða söguskýringu án stoða í raunveruleikanum. Alveg eins og hjá hirð Davíðs.
Í dag eru allir hliðverðir
Það er síðan skemmtileg viðbót að þessir tveir hópar sem beita nánast sömu aðferðafræðinni við að koma sínum boðskap á framfæri, og rétta sinn hlut í sögunni, gjörsamlega þola ekki hvorn annan. Hirð Davíðs kennir Kaupþingsmönnum og hinum útrásarvíkingunum um hrunið á meðan að þeir kenna Davíð um það.
Vandamálið við sambærilega áróðursaðferð beggja þessara hópa er að með henni ná þeir lítið sem ekkert út fyrir eigin þétta kjarna með málflutning sinn. Þeir eru fyrst og síðast að tala inn á við, ekki út á við. Þess vegna dýpkar málflutningurinn í hverri lotu, en hann breiðist ekkert út. Eina sem gerist er að raðirnar í neðanjarðarbyrginu þéttast.
Í miðri upplýsinga- og tæknibyltingu, sem hefur umbylt aðgengi að upplýsingum, gengur nefnilega ekki að treysta á að fólk gleypi afbökunina. Það gekk vel á árum áður þegar hliðverðir umræðunnar voru einn eða tveir ritstjórar sem stjórnuðu öllu upplýsingaflæði til almennings og hægt var að valdhýða eða kaupa til hlýðni. Nú tekur hins vegar örfáar sekúndur að gúggla sig niður á það hvort heil brú sé í þeim málflutningi sem á borð er borin og nokkrar sekúndur í viðbót að opinbera ósannindi á samfélagsmiðlum ef tilefni er til. Og draga málflutninginn sundur og saman í háði í kjölfarið.
Slakur árangur þessara tveggja hópa með beitingu úr sér genginnar aðferðar til að stýra umræðunni sýnir blessunarlega að það eru mjög jákvæðar hliðar á aukinni beinni þátttöku almennings í þjóðfélagsumræðunni í gegnum samfélagsmiðla og netið, þótt vissulega hafi sú aukna þátttaka líka sínar sóðalegu vondu hliðar.
Fyrir það má þakka þeim fyrir.
