Að undanförnu hefur íslenska þjóðin fylgst með Bergi Þór Ingólfssyni, föður brotaþola barnaníðingsins Roberts Downey, rökræða um hvernig kerfið hefur gengið fyrir sig varðandi uppreist æru.
Í hans málflutningi hefur einkum tvennt verið rauður þráður.
Í fyrsta lagi, að velta því upp hvað veldur því að samfélag okkar veitir barnaníðingi– afbrotamanni af verstu sort – uppreista æru og meira að segja lögmannsréttindi.
Og í öðru lagi, hvernig elítan í landinu – þingmenn, dómsmálaráðherra, ríkisstjórn og forsetinn – standa að afgreiðslu mála. Guðni Th. Jóhannesson, forseti Íslands, hefur fyrir sitt leyti gert grein fyrir því hvernig afgreiðslan er af hálfu forsetans. Í fullri sanngirni sagt þá er aðkoma forsetans formlegs eðlis og ábyrgðin á málinu liggur ekki þar. Hann hefur krafist úrbóta á ferlinu, tafarlaust, eins og hann sagði sjálfur í innsetningarræðu sinni á Alþingi.
„Af hverju þessi leynd? Hvað er verið að fela,“ spurði Bergur í viðtali á dögunum. Hann var þá búinn koma ítrekað fram á opinberum vettvangi og verja sitt fólk og tala máli brotaþolans, dóttur hans. Fyrir utan hvað það er virðingarvert, þá er það líka mikið umhugsunarefni að það hafi raunverulega þurft að standa með þessum hætti í rökræðum, óbeint, við elítuna í landinu.
En þess þurfti. Þetta skipti sköpum og var undirliggjandi þáttur í atburðarás sem endaði með stjórnarslitum.
Neitun og leynd
Fjölmiðlar hafa líka staðið vaktina.
Dómsmálaráðuneytið neitaði að afhenda gögn um hvernig staðið var að afgreiðslu þess að barnaníðingur fékk uppreist æru, þar á meðal um þá sem ábyrgjast og votta góða hegðun. Fréttastofa RÚV fór með málið fyrir úrskurðarnefnd um upplýsingamál, og hafði betur. Lokinu var lyft af leynd um þá sem votta.
Það er lítið annað um það að segja, en að það sé ægilegt áfall að sjá það, að Benedikt Sveinsson, faðir forsætisráðherra, skuli hafa vottað góða hegðun barnaníðings. Bjarni sjálfur sagði að það hefði verið áfall fyrir sig, að fá af því fréttir, og það á vafalítið við um meginþorra almennings.
Eins og Benedikt segir sjálfur, í yfirlýsingu, þá hefur þetta orðið að viðbótartjóni fyrir brotaþola, sem Hjalti Sigurjón Hauksson, maðurinn sem Benedikt veitti meðmæli, braut geng ítrekað á aldrinum 5 til 17 ára.
Í viðtali við Stundina hefur fórnarlamb Hjalta staðfest að hann hefur aldrei látið hana í friði, þrátt fyrir dóm og refsingu. Hann hefur birst fyrir utan hús brotaþolans, hringt og sent skilaboð.
Í umsögn sinni um Hjalta segir Benedikt að „framganga Hjalta hafi verið til fyrirmyndar“ samkvæmt frásögn Stundarinnar. Því fer nú aldeilis víðs fjarri.
Í gegnum helvíti
Óhætt er að segja að brotaþolinn hafi gengið í gegnum helvíti vegna þessara brota og áfallið við að sjá hluta af elítunni í samfélaginu veita svona mönnum meðmæli er vafalaust mikið. Þar liggur þunginn í málinu, ekki síst.
Alveg eins og Bergur hefur bent á, þá snýst umræðan um uppreist æru barnaníðinga, og annarra sem hafa fengið hana í gegnum tíðina, um hvernig staðið er að því að veita hana.
Það er síðan merkilegt að Sigríður Andersen, dómsmálaráðherra, hafi upplýst forsætisráðherra um að faðir hans væri meðal meðmælenda í júlí síðastliðnum, eins og kom fram í fréttum Stöðvar 2 og Vísis fyrst, og hefur síðan verið ítrekað rakið.
Eftir það reyndi ráðuneytið að leyna gögnum um votta með því að neita fjölmiðlum um aðgang að upplýsingum.
Taldi Sigríður að hún hefði heimild til að leynimakkast þetta með forsætisráðherra? Fróðlegt verður að fylgjast með framhaldinu - jafnvel þó ríkisstjórnarsamstarfið sé á enda - en ekki er hægt að sjá að dómsmálaráðherra hafi haft neina skýra heimild til að upplýsa forsætisráðherra um málið, sértækt, umfram aðra, í þessu tiltekna tilviki.
Hún fékk ekki sérstaka heimild frá Benedikt til þess, eins og hann hefur upplýst, og það skiptir heldur engu máli þótt Sigríður hafi „talið það rétt“ að upplýsa forsætisráðherra. Það eru ekki efnisleg rök fyrir einu eða neinu.
Neitanir ráðuneytis hennar um aðgang að upplýsingum málsins, standa í þessu samhengi. Ég tók eftir því að Bjarni Benediktsson ræddi ekki í nákvæmisatriðum um þessa lagalegu stöðu, það er þegar Sigríður upplýsti hann um stöðu föður hans, í blaðamannfundinum sögulega í Valhöll í gær. Það eina sem hann sagði var, að hann hefði talið nauðsynlegt að halda um þetta trúnað.
Einföldu spurningarnar hjá Bergi; hvað er þarna á seyði? Af hverju þessi leynd? Er verið að hugsa þetta út frá brotaþolunum? Hvers eiga þeir að gjalda? Er kerfið rétt?
Þetta voru réttmætar spurningar og svörin eru að koma fram, eitt af öðru. Þau eru flest á þá leið að stjórnvöld mega skammast sín og þurfa að líta í eigin barm, áður en þau breyta kerfinu til betri vegar. Ríkisstjórnin lifði þetta mál ekki af, eins og nú er orðið ljóst, og það segir mikið um hvernig haldið var á málum innan hennar.
