Skrán­ing Arion banka á markað hefur heppn­ast vel og er mik­il­væg fyrir íslenskt efna­hags­líf.

Eitt af því sem er mik­il­væg­ast við skrán­ing­una, er að í aðdrag­anda hennar fór fram hrein­skiptin umræða um stöðu íslenska banka­kerf­is­ins eftir end­ur­reisn­ina á grund­velli neyð­ar­lag­anna og fjár­magns­hafta fyrir tæpum ára­tug. Þegar hugsað er til baka, þá var þetta eðli­leg - en vissu­lega nokkuð hörð - rök­ræða um hvernig væri best að end­ur­heimta traust á banka­kerf­inu og tengja það við alþjóð­lega fjár­magns­mark­aði. Þó það eigi alveg eftir að koma í ljós, hvernig fjár­festar muni horfa til Arion banka á skráðum mark­aði til fram­tíð­ar, þá er skrán­ingin engu að síður mik­il­væg fyrir upp­bygg­ingu mark­aðs­bú­skap­ar.

Sitt sýnd­ist hverj­um, og sýn­ist eflaust enn, en stóra myndin er sú, að það skiptir Ísland máli að í land­inu sé fjár­mála­kerfi sem getur talist traust. 

Búið að hreinsa íslenska kerfið

Með neyð­ar­lög­unum og fjár­magns­höft­unum - og þeirri víg­stöðu sem þau sköp­uðu í end­ur­reisn­ar­starf­inu - tókst að „hreinsa“ íslenska banka­kerfið vel. 

Erlendis hefur ekk­ert slíkt tæki­færi kom­ið. For­vitni­legt verður að fylgj­ast með við­brögðum á fjár­mála­mörk­uðum í Evr­ópu í haust, þegar magn­bund­inni íhlutun (QE) Seðla­banka Evr­ópu lýk­ur, eins og hann hefur nú form­lega boð­að. Með henni hefur tek­ist að halda hjól­unum á fjár­mála­mörk­uðum gang­andi, með stór­felldum kaupum á skulda­bréfum ríkja og fyr­ir­tækja, en spurn­ingin er hvaða veru­leiki það verður sem birt­ist þegar henni lýk­ur.

Á Íslandi er staða hinna end­ur­reistu banka nokkuð skýr.

Efna­hags­reikn­ing­arnir sýna að að bank­arnir eru gjör­ó­líkir þeim sem hrundu eins og spila­borg dag­ana 7. til 9. októ­ber 2008, enda er starf­semin nú ein­angruð við Ísland, svo til alveg. Eig­in­fjár­hlut­föll eru há, á bil­inu 24 til 30 pró­sent. Í þetta skiptið er eigið féð heldur ekki falskt, eins og var þá.

Tvö­falda skrán­ing Arion banka, á Íslandi og í Sví­þjóð, gæti opnað dyr að frek­ari verk­efnum fyrir bank­ann og þá grund­völl fyrir frek­ari skyn­sam­legri útvíkkun á þjón­ustu hans. Það yrði þá útrás, með jákvæðum for­merkjum en ekki bólu­vexti og fífl­djarfri áhættu­töku eins og síð­ast þegar bank­arnir fóru í útrás.

Miklir hags­munir fyrir ríkið

Íslenskur almenn­ingur á mikla hags­muni undir því að vel tak­ist til í því að end­ur­skipu­leggja eign­ar­hald á íslensku bönk­un­um, t.d. með sölu á þeim í gegnum skrán­ingu á mark­að, með sam­bæri­legum hætti og gert hefur verið með Arion banka.

Ef það má læra eitt­hvað af þeirri skrán­ingu, sem má tala um sem víti til varast, þá er það óþol­in­mæði fjár­festa gagn­vart óhag­kvæmum rekstri. Verð­mið­inn sem fékkst fyrir hluti í Arion banka var ekki svo hár, eða 0,6 til 0,7 sinnum eigið fé bank­ans.

Arð­semi eig­in­fjár Arion banka var undir 5 pró­sent á fyrstu þremur mán­uðum árs­ins, og það var svipað hjá Íslands­banka. Kostn­að­ar­hlut­föll hafa verið í krinum 70 pró­sent. Hjá Lands­bank­anum var arð­semi eig­in­fjár í fyrra 8,2 pró­sent en kostn­að­arfhlut­fallið var rúm­lega 46 pró­sent. 

Það hefur sveifl­ast nokkuð hjá bönk­unum eftir upp­gjörum, en í stuttu máli sagt, þá benda rekstr­ar­kenni­tölur bank­anna til þess að þeir séu óhag­kvæmir í alþjóð­legum sam­an­burði.

Spurn­ingin fyrir ríkið - og þar með almenn­ing - er hvort það sé skyn­sam­legt, að hag­ræða veru­lega í rekstri bank­ana áður en þeir eru seld­ir, til að fá sem hæst verð fyrir þá? Það er að mörgu leyti rök­rétt að sam­eina Íslands­banka og Lands­bank­ann, í ljósi þess að sami eig­and­inn er að þeim báðum, en lík­lega myndi Sam­keppn­is­eft­ir­litið finna því allt til for­áttu, ein­hverra hluta vegna.

Það er yfir­lýst stefna rík­is­ins að selja Íslands­banka, en halda eftir um 30 til 40 pró­sent hlut í Lands­bank­an­um.

Miklar stærðir

Ef íslenska ríkið fengi jafn mikið fyrir þá hluti sem það ætlar að selja, miðað við það sem það sem fékk fyrir 13 pró­sent hlut­inn í Arion banka (23,4 millj­arð­ar), þá getur ríkið fengið 263 millj­arða króna í sinn hlut. Það er miðað við 0,8 sinnum eigið fé, miðað við það að ríkið selji 60 pró­sent hlut í Lands­bank­anum og Íslands­banka að öllu leyti.

Sam­tals er eigið fé rík­is­bank­ana tveggja 427,1 millj­arður króna, miðað við stöð­una eins og hún var í lok árs í fyrra.

Óhag­ræðið í banka­kerf­inu er ekk­ert grín fyrir almenn­ing. Í því felst bruðl með almannafé sem ann­ars myndi nýt­ast með skyn­sam­ari hætti, t.d. í að bæta mennta- og heil­brigð­is­kerf­ið. Þegar ríkið á banka­kerfið að stórum hluta, þá eru almanna­hags­munir í húfi þegar kemur að hag­kvæmni í rekstri.

Ef ríkið fengi 0,6 sinnum eigið fé - en ekki 0,8 - þá fengi ríkið 197,2 millj­arða í sinn hlut. Það munar meira en 65 millj­örðum króna. Það má gera ýmis­legt fyrir þann pen­ing.

Íslensk stjórn­völd ættu að gera miklar kröfur til bank­anna sem almenn­ingur á, um að þar sé ekki verið að bruðla með fjár­muni og að rekst­ur­inn stand­ist sam­an­burð þegar kemur að hag­kvæmni. Í ljósi þess að bank­arnir eru ein­ungis að sinna okkar litla mark­aði, með 200 þús­und manna vinnu­markað und­ir, þá ætti það ekki að vera ósann­gjörn krafa og til­tölu­lega auð­velt að fara eftir henn­i. 

Miklar breyt­ingar á rekstr­ar­um­hverfi banka, meðal ann­ars vegna auk­innar þátt­töku fjár­tækni­fyr­ir­tækja í greiðslu­miðl­un, gera líka þá kröfu til þeirra, að þeir séu reknir með hag­kvæmum hætt­i.