Á ári þar sem miklar og hraðar breyt­ingar hafa orðið á verka­lýðs­hreyf­ing­unni og nýtt fólk tekið við víða hefur eitt staðið upp úr. Það er sú breiða sam­staða sem náðst hefur hjá verka­lýðs­hreyf­ing­unni og hjá launa­fólki almennt um eitt af þeim stóru málum sem við hjá BSRB höfum barist fyrir árum sam­an.

Þegar BSRB fór fram með kröfur um stytt­ingu vinnu­vik­unnar án launa­skerð­ingar skömmu eftir ald­ar­mót var lítið hlust­að. Síðan þá hafa ýmis augu opn­ast. Við höfum séð afleið­ing­arnar af miklu álagi í vinn­unni. Við höfum séð hvernig langur vinnu­dagur bitnar á sam­skiptum við fjöl­skyldu og vini, starfs­á­nægju og heilsu launa­fólks. Í dag er krafan um stytt­ingu vinnu­vik­unnar orðin ein helsta krafa launa­fólks og flestir sem kynna sér málið átta sig á mik­il­vægi henn­ar.

Í stefnu BSRB, sem mótuð var á öfl­ugu þingi banda­lags­ins í októ­ber, kemur fram að lög­festa þurfi stytt­ingu vinnu­vik­unnar í 35 stundir í dag­vinnu án launa­skerð­ing­ar, en jafn­framt að vinnu­vika vakta­vinnu­fólks verði 80 pró­sent af vinnu­tíma dag­vinnu­fólks.

Eftir hverju erum við að bíða?

Rann­sóknir sýna að styttri vinnu­vika leiðir til auk­innar ánægju í starfi og auk­inna afkasta. Þá mun heilsa og vellíðan lands­manna batna með styttri vinnu­degi og jafn­rétti kynj­anna aukast. Eftir hverju erum við þá að bíða?

Ekki skortir á rann­sókn­irnar sem sýna okkur hver á fætur annarri kosti þess að stytta vinnu­vik­una. Þær hafa meðal ann­ars orðið til úr til­rauna­verk­efnum sem BSRB hefur tekið þátt í ásamt Reykja­vík­ur­borg ann­ars vegar og rík­inu hins veg­ar. Til­rauna­verk­efni borg­ar­inn­ar, sem byrj­aði með stytt­ingu vinnu­tím­ans á tveimur vinnu­stöð­um, var í ár útvíkkað veru­lega vegna jákvæðra nið­ur­staðna og nær nú til rúm­lega 2.000 borg­ar­starfs­manna. Sömu sögu er að segja af til­rauna­verk­efni hjá rík­inu sem átti að standa til eins árs en ákveðið var að fram­lengja því um eitt ár til við­bótar vegna þess hve vel tókst til.

Rann­sóknir sem gerðar hafa verið sam­hliða til­rauna­verk­efn­un­um, sem og sam­bæri­legar erlendar rann­sókn­ir, sýna mæl­an­lega betri líðan starfs­manna, aukna starfs­á­nægju og minni veik­indi. Það kann að koma ein­hverjum á óvart, en það sem þessar rann­sóknir sýna ekki eru minni afköst.

Starfs­fólkið nær að afkasta því sama á styttri vinnu­tíma, líður betur and­lega og lík­am­lega og veik­indi minnka. Það sem kemur okkur hjá BSRB mest á óvart er að atvinnu­rek­endur séu ekki í stórum stíl farnir að stytta vinnu­viku starfs­fólks­ins til að bæta hag sinn og starfs­fólks­ins. Ein­hverjir hafa þó þegar gengið á undan með góðu for­dæmi og upp­skera í kjöl­farið ríku­lega. Nokkur dæmi um slíka vinnu­staði eru Hug­s­miðj­an, Hjalla­stefnan og Félags­stofnun stúd­enta.

Úrtölu­fólk reynir gjarnan að halda því fram að kostn­að­ur­inn fyrir atvinnu­rek­endur verði gríð­ar­legur verði vinnu­vikan stytt. Rann­sóknir sýna að kostn­aður þarf ekki að hækka, nema þá helst á vinnu­stöðum þar sem unnin er vakta­vinna allan sól­ar­hring­inn. Það eru þó einmitt vakta­vinnu­stað­irnir sem þurfa mest á því að halda að stytta vinnu­viku starfs­fólks. Slíkt vinnu­fyr­ir­komu­lag hefur nei­kvæð áhrif og stjórn­endur þeirra vinnu­staða ættu því að vera áhuga­sam­astir allra um stytt­ingu vinnu­vik­unnar til að bæta líðan og heilsu starfs­fólks­ins.

Konur vinna meira en karlar

Stytt­ing vinnu­vik­unnar stuðlar ekki bara að auk­inni starfs­á­nægju og bættum afköst­um, minni streitu og bættri heilsu. Hún stuðlar einnig að jafn­rétti kynj­anna.

Konur vinna almennt lengri vinnu­dag en karl­ar. Nei, með þessu er ekki verið að snúa við stað­reynd­um. Það er hins vegar verið að leggja saman þann tíma sem fer í launuð störf á vinnu­mark­aði og þann tíma sem fer í ólaunuð störf á heim­il­inu.

Staðan er sú að karlar vinna lengri vinnu­dag á vinnu­mark­aði en kon­ur. Konur taka að jafn­aði meiri ábyrgð á rekstri heim­ilis og umönnun barna og vinna því mun meira af ólaun­uðum störfum á heim­il­inu. Þetta hefur ekki bara áhrif á tekju­mögu­leika kvenna yfir starfsæv­ina heldur þýðir einnig að líf­eyr­is­greiðslur þeirra verða lægri.

Stytt­ing vinnu­vik­unnar getur stuðlað að breyt­ingum á þessu mynstri þar sem konur leita þá síður í hluta­störf og karlar fá aukna mögu­leika til að sam­þætta fjöl­skyldu og atvinnu­líf og þannig stuðla að jafn­ari ábyrgð á ólaun­uðu stör­f­un­um.

Samið um stytt­ingu í kjara­samn­ingum

Þó krafa BSRB sé sú að stytt­ing vinnu­vik­unnar í 35 stundir verði lög­fest er ljóst að mörg verka­lýðs­fé­lög, bæði á almenna og opin­bera vinnu­mark­að­in­um, vilja semja um stytt­ingu vinnu­vik­unnar í kom­andi kjara­samn­ing­um. Samn­ingar á almenna vinnu­mark­að­inum eru lausir um ára­mót en kjara­samn­ingar flestra aðild­ar­fé­laga BSRB í lok mars 2019. Það stytt­ist því í að við sjáum betur hvernig útfærslu á stytt­ingu vinnu­vik­unnar er hægt að ná saman um.

Fyrir nærri hálfri öld síðan ákvað Alþingi að vinnu­vikan skyldi vera 40 stund­ir. Árið sem nú er að líða er árið sem launa­fólk á land­inu sam­ein­að­ist um að krefj­ast löngu tíma­bærrar breyt­ingar á þessu fyr­ir­komu­lagi. Gerum árið 2019 að árinu sem við styttum vinnu­vik­una.