Við höfum verið minnt á það að und­an­förnu að ýmis­legt sem ger­ist út í heimi getur haft mikil bein áhrif á þjóð­ar­hag. Kyrr­setn­ing á til­teknum teg­undum flug­véla frá Boeing, 737 Max, er t.d. orðin að nokkuð stórum óvissu­þætti fyrir íslenskt efna­hags­líf og þá einkum ferða­þjón­ust­una. 

Fyrir lítið eyríki, sem er þátt­tak­andi í alþjóða­væddu efna­hags­lífi heims­ins, þá geta svona hlutir orðið eins og nátt­úru­ham­farir fyrir hag­kerf­ið. 

Það sama má segja um það, ef tolla­stríð leggj­ast illa fyrir íslenska hags­muni, t.d. vegna breyt­inga á alþjóða­samn­ingum um við­skipti. Ekki síst þess vegna hefur verið ánægju­legt að fylgj­ast með stefnu íslenskra stjórn­valda að und­an­förnu þegar kemur að utan­rík­is­mál­u­m. 

Breytt staða

Skerpt hefur verið á þeirri hugs­un, að Ísland hafi öðru fremur hags­muni af því að vera með opna og frjálsa við­skipta­stefnu gagn­vart helstu mark­aðs­svæð­u­m. 

Það vakti athygli þegar Ísland var að marka enn skýr­ari stefnu hvað þessi mál varð­ar, með því að liðka fyrir við­skiptum við Kína og Banda­ríkin, á sama tíma og þessir risar alþjóða­við­skipt­anna eiga nú í deilum um við­skipti sem birt­ast í tolla­stríði, með víð­tækum afleið­ing­um. Þetta var meðal ann­ars gert að umfjöll­un­ar­efni í ítar­legri frétta­skýr­ingu Kjarn­ans.

Lík­legt verður að telj­ast að þessar deilur Banda­ríkj­anna og Kín­verja leys­ist ekki endi­lega með góðu, heldur frekar með breyttri þunga­miðju í við­skiptum í heim­inum - jafn­vel eftir hörð átök (von­andi bara póli­tísk).

Frá því gjald­mið­ill Kína, júan, var við­ur­kenndur sem forða­mynt hjá Alþjóða­gjald­eyr­is­sjóðnum og Alþjóða­bank­anum eftir miklar rök­ræð­ur, hafa Kín­verjar verið í sterk­ari stöðu við að stilla sér upp gagn­vart Banda­ríkj­unum og raunar Evr­ópu líka. Þetta hefur gerst á til­tölu­lega skömmum tíma, eftir árið 2010.

Í dag er um 65 pró­sent af gjald­eyr­is­forða heims­ins í Banda­ríkja­dal og valda­mikil staða Banda­ríkj­anna, bæði efna­hags­lega og ekki síður hern­að­ar­lega, teng­ist þess­ari stöðu bein­t. 

Evran er með um 25 pró­sent og aðrar mynt­ir, júan þar á með­al, með afgang­inn, en umfang forða í júan er að vaxa hratt og mun gera það í nán­ustu fram­tíð, ekki síst í nágranna­ríkjum Kína í Asíu. Áhugi Kín­verja á nánu efna­hags­sam­bandi við Afr­íku­ríki leynir sér heldur ekki.

Evr­ópa, Asía, Banda­ríkin - og nú Afr­íka

Ísland hefur mörg spil á hendi þegar kemur að því að marka veg­inn til fram­tíð­ar. EES-­samn­ing­ur­inn tryggir Íslandi aðgang að 500 millj­óna mark­aði í Evr­ópu. 

Ólík­legt er inn­ganga í Evr­ópu­sam­bandið sé á næsta leyti, sé horft til stefnu stjórn­mála­flokk­anna. Fyrir því er ekki meiri­hluti, þó ýmis­legt geti breyst á skömmum tíma í stjórn­mál­u­m. 

Ein mestu tæki­færin sem Ísland hefur til að efla stoðir efna­hags­lífs­ins er að styrkja sam­bandið við önnur mark­aðs­svæði en Evr­ópu. Kína og Asíu­mark­aðir eru þar undir og að því hefur verið unn­ið, meðal ann­ars með dug­miklu starfi í Jap­an, sem nú er farið að opna tæki­færi fyrir íslensk fyr­ir­tæki í vax­andi mæli. 

Þó lítið sé um það talað (miðað við til­efn­ið) þá er nýtt efna­hags­stór­veldi að teikn­ast upp í heim­inum með hraðri þróun á flestum svið­u­m. 

Það stór­veldi er Afr­ík­a. 

Lík­legt er að frí­verslun muni blómstra á næstu árum þar, með auknu sam­starfi ríkja og frí­versl­un­ar­samn­ing­um, og mik­il­vægt er fyrir Ísland að fylgj­ast vel með þess­ari þróun og tengj­ast umræð­unni um það sem er að ger­ast beint með þátt­töku. 

Ísland á langa sögu við­skipta­sam­bands við nokkur Afr­íku­ríki, meðal ann­ars Nígeríu - ris­ann í álf­unni með 180 millj­ónir íbúa - en það sem er að ger­ast þessi miss­erin opnar á mikil tæki­færi. 

Í Afr­íku - ekki síst sunnan Sahara - á sér stað hröð umbreyt­ing frá van­þró­uðum sam­fé­lögum til þró­aðra sam­fé­laga. Mark­aðir eru að verða sterk­ari, milli­stétt að verða stærri í mörgum ríkj­um, og stór­kost­leg upp­bygg­ing að eiga sér stað víða, eftir ára­langt starf. 

Því miður er fátæktin líka fyrir hendi, og hörm­ungar sömu­leið­is, en það vantar oft að rætt sé um það góða sem átt hefur sér stað og er að ger­ast.

Frum­kvöð­ull­inn Bill Gates hefur haldið því fram, að umheim­ur­inn verði að fara opna augun fyrir því sem er að ger­ast í Afr­íku. Oft sé það eina sem vanti að fjár­fest­ing eigi sér stað til að hraða þróun í rétta átt og tæki­færin í Afr­íku séu jafn­vel meiri en á flestum öðrum svæðum í heim­in­um. 

Árið 2035 verður Afr­íka með stærsta vinnu­mark­að­inn í heim­in­um, meðal heims­álfa, vegna þess hve stór hluti af fólki er ungt fólk. Fjár­fest­ing í menntun og heil­brigð­is­kerfi hefur verið að skila stór­kost­legum árangri í álf­unni, en betur má ef duga skal. 

Stundum gleym­ist það líka að Afr­íka er með 1,3 millj­arða íbúa og miklu sterk­ari rætur í mörgum iðn­aði en fólk á Vest­ur­löndum áttar sig oft á. Land­bún­að­ur, ferða­þjón­usta, iðn­aður ýmis konar og tækni. Allt hefur verið að þró­ast með jákvæðum hætti á miklum hraða.

Utan­rík­is­stefnan íslenska mun alltaf markast af því að Ísland er lítið land með engan her. Besta vörnin er að stunda stans­lausan sókn­ar­leik þegar kemur að alþjóð­legum við­skipt­um, og opna dyr inn á nýja mark­aði. Afr­íka, sem frí­versl­un­ar­svæði fram­tíð­ar­inn­ar, á það skilið að vel­meg­un­ar­ríki, jafn­vel þó lítil séu, gefi jákvæðri þróun í álf­unni gaum og teng­ist henni beint með fram­lagi og áhuga.