Ásgeir Jóns­son seðla­banka­stjóri og Gylfi Zoega, pró­fessor í hag­fræði sem sæti á í pen­inga­stefnu­nefnd Seðla­banka Íslands, komu á dög­unum fyrir efna­hags- og við­skipta­nefnd Alþing­is. 

Á fund­inum ákvað Gylfi Zoega að tjá sig um vanda­málin hjá ferða­þjón­ust­unni og Icelanda­ir, sem eru mikil og alvar­leg þessi miss­er­in. 

Um vanda Icelandair sagði hann meðal ann­ars:

„Hvenær verður eigið fé þar komið á hætt­u­­legt stig? Það má ekki veðja þjóð­ar­bú­inu á að Icelanda­ir fái full­ar bæt­ur frá Boein­g.”

Hann tjáði sig enn fremur um áhyggjur sem hann hefði af veikum rekstr­ar­grunni í ferða­þjón­ustu almennt, vegna hás launa­kostn­aðar í hlut­falli við tekjur og erf­iðra rekstr­ar­skil­yrða. 

Í ljósi þess hve stór atvinnu­grein ferða­þjón­ustan væri orðin á Íslandi þá væri þetta ákveðið hættu­merki fyrir hag­kerf­ið. 

Bréfa­send­ingar

Icelandair brást við þessu með nei­kvæðum hætti, og gagn­rýndi for­stjóri félags­ins, Bogi Nils Boga­son, Gylfa fyrir „ógæti­leg” orð og að hafa gert Icelandair sér­tækt að umtals­efni á fund­in­um. Var meðal ann­ars gengið svo langt, að bréf var sent form­lega til Seðla­bank­ans vegna þessa. 

Þetta er óvenju­legt og algjör óþarfi hjá félag­in­u. 

Sjálf­sagt er hjá Gylfa að viðra skoð­anir sínar á stöðu mála, og ef hún bein­ist að einu fyr­ir­tæki sem er þjóð­hags­lega mik­il­vægt þá er sér­stak­lega mik­il­vægt að ræða um þau. Ekk­ert athuga­vert við það. Almanna­hags­munir eru fyrir því að draga upp glögga mynd af stöð­unni. Staða félags­ins er ekki einka­mál hlut­hafa eða stjórn­enda, eins og áður seg­ir. 

Loft­brúin milli Íslands og umheims­ins hefur kerf­is­lægt mik­il­vægi fyrir íslenska hag­kerfið og Icelandair er þannig þjóð­hags­lega mik­il­vægt fyr­ir­tæki. Enda er fyr­ir­tækið lang­sam­lega stærsta ferða­þjón­ustu­fyr­ir­tæki lands­ins og erfitt að hugsa sér stöðu mála án þess. Fólks­flutn­ingar og vöru­flutn­ingar eru það umfangs­miklir, og félagið sinnir mik­il­vægu hlut­verki fyrir Ísland.

Það hefur tapað 11 millj­örðum á síð­ustu tveimur árs­fjórð­ungum og staðan verið erf­ið. Fátt bendir til ann­ars en að hún verði það áfram.

Það sem þing­menn ættu að taka til sín, er það að Gylfi ákvað að fara á fund­inn og gera þetta að umtals­efni af ástæðu með seðla­banka­stjór­an­um. Það ætti öllum að vera ljóst.

Þeir eru að senda skila­boð til þing­manna og tala um það sem skiptir mestu máli í augna­blik­inu í hag­kerf­inu, og þar sem mesta áhættan ligg­ur. Auð­velt er að lesa það út úr því sem fram kom á fund­in­um, þó eflaust geti verið deildar mein­ingar um það. 

Í Fjár­mála­stöð­ug­leika Seðla­banka Íslands er staðan einnig gerð að umtals­efni og það segir sína sögu um það, að vandi félags­ins er alvar­leg­ur.

Mark­aðsvirði Icelandair skiptir engu máli miðað við mik­il­vægi félags­ins fyrir hag­kerf­ið. Það að mark­aðsvirði félags­ins hafi hrunið niður á und­an­förnum árum, og sé nú aðeins rúm­lega 0,5 sinnum eigið fé félags­ins (um 30 millj­arð­ar, en bók­fært eigið fé 55 millj­arð­ar), segir sína sögu um hvernig fjár­festar meta félagið um þessar mund­ir. 

Mál­sóknir Sout­hwest

Nei­kvæðar fréttir af stöðu mála hjá Boeing, vegna kyrr­setn­ingar á 737 Max vél­unum og rann­sóknum sem enn eru í gangi, eru ekki til að skapa mikla jákvæðni. Icelandair hefur veðjað á þær vél­ar, og því hefur kyrr­setn­ingin komið illa við félag­ið, eins og marg hefur verið rak­ið. Icelandair gerir ráð fyrir því að geta byrjað að nota vél­arnar í jan­ú­ar.

Nýj­ustu fréttir frá Sout­hwest flug­fé­lag­inu, sem keypt hefur meira en 30 Max vél­ar, benda til þess að Max vél­arnar fari í fyrsta lagi í loftið í febr­ú­ar, sam­kvæmt mati félags­ins. Þá hefur stétt­ar­fé­lag flug­manna Sout­hwest hafið mála­rekstur gegn Boeing og gerir kröfu um 100 millj­ónir Banda­ríkja­dala, eða sem nemur um 12,5 millj­örðum króna, í bæt­ur. 

Ástæðan er sú að félagið hafi ekki staðið rétt að upp­lýs­inga­gjöf til flug­manna og þannig ógnað öryggi þeirra og far­þega. Fjöl­margar lög­sóknir eru ýmist í und­ir­bún­ingi eða í gangi, gegn Boeing, og ekki sér fyrir end­ann á þeim mál­um.

Rann­sóknum á slys­unum hörmu­lega í Indónesíu og Eþíóp­íu, þar sem 346 létu lífið eftir að Max vél­arnar tog­uð­ust til jarð­ar, er hvergi nærri lok­ið. 

Tím­inn er ekki að vinna með Icelanda­ir, og af þeim ástæðum verður að telj­ast eðli­legt að ræða um vanda félags­ins við efna­hags- og við­skipta­nefnd Alþing­is, með fremur almennum og hóf­stilltum orð­um.  

Von­andi er vel fylgst með

Á þessum vett­vangi var fjallað um alvar­lega stöðu íslensku loft­brú­ar­inn­ar, 10. sept­em­ber síð­ast­lið­inn, og meðal ann­ars fjallað um ótrú­verðug áform þeirra sem vilja byrja að fljúga undir merkjum WOW air. 

Nær ekk­ert hefur stað­ist sem komið hefur fram í yfir­lýs­ingum þeirra sem hafa verið með það hlut­verk að tjá sig fyrir hönd félags­ins. Von­andi eru stjórn­völd, í gegnum Sam­göngu­stofu og eft­ir­lits­hlut­verk henn­ar, að fylgj­ast náið með hverju skrefi, því það getur haft alvar­legar afleið­ingar að fara af stað með van­fjár­mögnuð og illa und­ir­búin flug­fé­lög, eins og sakir standa. 

Þögnin hættu­leg

Sagan ætti að kenna okkur það að bera virð­ingu fyrir því þegar okkar helstu fræði­menn og stjórn­endur í Seðla­bank­anum eru að tjá sig um mál­efni ein­staka fyr­ir­tækja sem eru í vand­ræð­u­m. 

Óþarfi er að taka almennu tali um þetta illa, og bréfa­send­ingar eru takt­laus­ar. Ekk­ert er ógæti­legt við það að fjalla um vanda­mál­in. Það er frekar að það sé á hinn veg­inn, að þögnin ein geti verið hættu­leg. Þannig var það í aðdrag­anda þess að WOW air fór á haus­inn.

Von­andi tekst að við­halda og styrkja lof­brúna milli Íslands og umheims­ins, en vanda­málin hjá Icelandair eru eðli­legt umræðu­efni fyrir efna­hags- og við­skipta­nefnd Alþingis þessi miss­er­in, vegna þess hve mikið er í húfi.