Fyrir tíma kór­ónu­veirunnar nam frumorku­notkun jarð­ar­búa (global primary energy consum­ption) um 160.000 ter­awatt­stundum á ári, sem svarar til um 20.000 kílówatt­stunda orku­nota hvers og eins manns­barns – til jafn­að­ar. Gróft á litið liggur það nokkuð nærri með­al­notkun í ýmsum nýmark­aðs­ríkj­um, þar sem notk­unin hefur farið mjög vax­andi, sér­stak­lega í Kína, á meðan bein orku­not hafa staðið í stað eða farið heldur þverr­andi í gömlu neyslu­ríkj­un­um. Orku­notkun Norð­ur­am­er­íku­manna er engu að síður um fjór­föld á við meðal­j­arð­ar­bú­ann og um tvö­föld til þre­föld á meðal flestra tækni­vædd­ari þjóða Evr­ópu, þá yfir­leitt þeim mun meiri sem norðar dregur í álfu. Er þó ekki allt sem sýn­ist í þessum efn­um.

Bein orku­notkun í ein­stökum ríkjum eða á ein­stökum svæðum segir sjaldn­ast nema brot úr sögu um afar marg­breyti­lega orku­neyslu jarð­ar­búa. Orka kann að vera upp­runnin á einu svæði, í einu ríki, hún nýtt til almennra nota og til fram­leiðslu varn­ings á öðru svæði, í öðru ríki, en varn­ing­ur­inn – sem felur þá í sér inn­byggða eða hlut­bundna orku (embodied energy), ígildi fram­leiðslu- og flutn­ings­orkunnar – síðan not­aður á allt öðrum svæð­um, í allt öðrum ríkj­um. Þverr­andi orku­notkun mæld per nef í neyslu­ríkj­un­um, þar sem iðn­að­ur, og þá ekki síst þunga­iðn­að­ur, er víð­ast hvar á und­an­haldi, segir því fjarska lítið til um þá raun­veru­legu orku­neyslu sem fólgin er í vöru- og þjón­ustu­inn­flutn­ingi hinna ýmsu ríkja.

Þá er til þess að líta að afföll af völdum ófull­kom­innar frumorku­vinnslu, vegna umbreyt­ing­ar- og hreins­un­ar­ferla, varmataps, við­náms og orku­flutn­inga, nema um 30% heild­ar­orkunnar – til jafn­aðar – að drýgstum hluta vegna varmataps við bruna jarð­efna­elds­neyt­is. Orku­nýtnin er afar mis­jöfn eftir eðli orku­vinnsl­unn­ar, er hún t.d. almennt mjög góð í vatns­afls­virkj­unum en með slakasta móti í raf­orku­verum er nýta jarð­varma. Nýtni kola­orku, olíu og jarð­gass, sem til sam­ans mynda langstærsta hluta allra orku­nota, veltur svo alveg á því hvernig orku­vinnsl­unni er hátt­að, með hvaða hætti jarð­efn­unum er umbreytt í nýt­an­lega orku­af­urð, sem á reyndar við um allan orku­bú­skap. Hluti affall­anna er fræði­lega óum­flýj­an­legur en drýgsti hlut­inn tækni­lega vel yfir­stíg­an­legur á hinum ýmsu sviðum og stig­um, ein­ungis svo fremi að efna­hags­legir hvatar væru fyrir hendi, m.ö.o. póli­tísk úrræði.

Að afföllum frá­dregnum nemur afhent orka til fulln­að­ar­nota jarð­ar­búa á ári hverju (world final energy consum­ption), vegna allra­handa fram­leiðslu og fram­leiðslu­flutn­inga og við­halds og rekstr­ar, um 70% frumorkunnar – gróft á litið um 110.000 TWst.

Það svarar til um 14.000 KWst á hvern íbúa jarðar – til jafn­aðar – sem jafn­gildir árlegri rekstr­ar­orku­þörf eins til tveggja fólks­bíla með bruna­hreyfli eða orkunni sem þarf til að knýja um 50 til 100 kæli­s­kápa á ári hverju, þá að ótaldri allri orkunni sem fer til fram­leiðslu og fram­leiðslu­flutn­inga vegna hlut­anna, áður en þeir eru teknir í notk­un. 

Vel rúmum helm­ingi allrar afhentrar orku, e.t.v. um 55 til 60%, er varið til alls kyns fram­leiðslu og fram­leiðslu­flutn­inga er miða að gerð nýrra afurða, hluta, tækja og eigna til einka- og almenn­ings­nota á ári hverju, vegna fæðu, fast­eigna, hús­bún­að­ar, heim­il­is­tækja, far­ar­tækja og neyslu­varn­ings af öllu tagi. Ígildi orkunnar eða orku­verð­ið, ásamt vinnu­afls­kostn­aði og opin­berum gjöld­um, er þá fólgið í end­an­legu and­virði nýrra afurða, hluta, tækja og eigna á neyt­enda­mark­aði – að með­töldum sam­neyslu­mark­aði okk­ar.

Það sem þá stendur eftir af orkunni, e.t.v. um 40 til 45%, gjalda jarð­ar­búar á hinn bóg­inn fyrir sem neyt­endur á líð­andi stund, beint og óbeint fyrir allra­handa rekstur og við­hald – ýmist beint í eigin reikn­ing fyrir einka­neyslu eða óbeint með sköttum og gjöldum fyrir sam­neyslu.

Mann­kyn, sem telur nú um 7,8 millj­arða, fjölg­andi sér um þessar mundir um rúmt 1% á ári, mun verða nær 10 millj­arðar manns um miðja öld­ina þegar fjölg­unin mun að því er vænta má nema um 0,5% á ári, nokkuð svipað og var um alda­mótin 1900. Hámarki mann­fjöld­ans, rúmum 11 millj­örðum manns, kann að verða náð snemma á næstu öld, þegar fjöldi fæddra mun jafn­vel hætta að vega þyngra en fjöldi lát­inna, sem myndi þá svara til um eða innan við 0% árlegra breyt­inga á mann­fjölda.

Þessi tvö línu­rit hér að ofan af vef OurWorld­InData.org – yfir orku­not og fólks­fjölgun – lýsa í hnot­skurn vel­ferð­ar­bú­skap mann­kyns um ald­ar­skeið. Fólks­fjöldi hefur nær átt­fald­ast frá alda­mót­unum 1800 eða frá upp­hafi iðn­bylt­ingar til vorra daga en frumorku­not 27-fald­ast á sama tíma.

Stór stökk eru tekin á tíma heims­styrj­ald­anna á fyrri hluta 20. aldar þegar tækni og vís­indi stór­efl­ast með mjög auk­inni notkun kola og með ört vax­andi olíu­notk­un. Í kjöl­far styrj­ald­anna og mik­illa fram­fara í heil­brigð­is­þjón­ustu og lækna­vís­indum verður jafn­framt fólks­fjölg­un­ar­spreng­ing sem leiðir til enn frekara fram­boðs vinnu­afls og eft­ir­spurnar eftir orku. Náði hrein fjölgun hámarki, rúm­lega 2%, um það bil sem 68-kyn­slóðin tók að gera sig gilda.

Árleg orku­not munu nú senn hafa þre­fald­ast frá tíma 68-­bylt­ing­ar­innar en hafa ann­ars tífald­ast frá upp­hafi fyrri heims­styrj­ald­ar, á rúmri öld. Þá voru jarð­ar­búar ein­ungis um fjórð­ungur þess sem nú er, þá fjölg­andi sér nálægt hálfum af hundraði á ári. Árleg fólks­fjölgun nam um 0,2% um alda­mótin 1700, um það bil á því skeiði sög­unnar þegar menn tóku fyrst að hag­nýta gufu­afl til að knýja vél­ar, þá fyrst og fremst við að dæla vatni úr enskum og skoskum nám­um.

Afar gróft á litið er ann­ars talið að fólks­fjölgun hafi til jafn­aðar numið um 0,04% á ári, um 4% á öld, mest allt skeið sið­menn­ing­ar­inn­ar, eftir að stór­felldum jökla­bú­skap lauk að sinni fyrir um tíu til tólf þús­und árum.

Mann­afl – hest­afl – vél­ar­afl – hug­bún­að­ar­afl – greind­ar­afl

Þegar James Watt og véla­fram­leið­andi hans Boulton hófu að mark­aðs­setja gufu­vélar sínar á síð­hallandi 18. öld var nær­tæk­ast að bera afl þeirra saman við afl hesta, sem þá var eitt stór­virkasta aflið á mjög mörgum svið­um, meðal ann­ars í námun­um, jafnt við burð sem drátt og við að knýja hinar ýmsu vél­ar, myll­ur, vatns­dælur og lyft­ur.

Gufu­vél var því um það bil svo mörg hest­öfl sem nam fjölda þeirra hesta undir langvar­andi álagi sem hún leysti af hólmi. Sam­kvæmt skil­grein­ingu Watts jafn­gildir það einu hest­afli að 550 punda þunga sé lyft um 1 fet á sek­úndu, sem sam­svarar því að 250 kílóum sé lyft um 100 metra á 5½ mín­útu eða t.d. 45 kílóum um 100 metra á einni mín­útu.

Sam­kvæmt alþjóð­legu mæli­ein­ing­unni watt, sem nefnd var eftir gufu­vél­ar­fröm­uð­in­um, þá jafn­gildir eitt hest­afl 746 wött­um, um 0,75 kílówött­um, en gróft á litið nemur lág­marks­afl nútíma­manns til jafn­aðar um 0,1 kílówatti, sem svarar til 100 watta varma­afls t.d. glóp­eru.

Sá er þó mun­ur­inn á afli og orku­þörf vél­bún­aðar ann­ars vegar og líf­vera hins veg­ar, að afl­vélin krefst ein­ungis orku á meðan hún vinnur en lif­andi verur ganga á orku­forða sinn allan sól­ar­hring­inn. Til við­halds einu hest­afli á degi hverjum þarf því orku sem nemur um 18 kílówatt­stundum (0,75 KW x 24 stund­ir) sam­kvæmt reikn­ings­legri reglu, sem jafn­gildir um 15.500 kílókalor­íum eða hita­ein­ing­um. Það svarar þó vart til nema um helm­ings af orku­þörf hinna stærri hesta­kynja við mikla brúk­un, sem bendir til að gufu­vél­ar­fröm­uð­ur­inn hafi tekið mið af afli smá­hesta, sem voru einmitt algeng­astir námu­hesta.

Dag­leg orku­þörf íslenska hests­ins við mjög erf­iða og langvar­andi brúkun er ein­ungis um 14.000 hita­ein­ingar – skilar hann þó lík­lega fullu hest­afli í ljósi þess hve hann er sterk­byggður miðað við stærð og nýtir vel fóður – en lág­marks við­halds­þörf án álags og erf­iðis er um helm­ingi minni.

Á sam­svar­andi máta reiknað nemur lág­marks orku­þörf nútíma­manns um 2,5 kílówatt­stundum á sól­ar­hring (0,1 KW x 24 stund­ir) sem jafn­gildir um 2.100 hita­ein­ing­um. Það liggur nokkuð nærri mið­gildi lág­marks­þarfar karla og kvenna á heims­vísu en nemur vart helm­ingi af þörf erf­ið­is­manns eða á hinn bóg­inn ofneyt­anda.

Watt fann ekki upp gufu­vél­ina heldur aðferð sem fól í sér mun betri nýtni orkunnar er leiddi af bruna kol­anna. Gróft á litið var orku­nýt­ing véla hans um þre­föld á við vél­arnar sem völ hafði verið á frá upp­hafi gufu­vél­væð­ingar í byrjun 18. ald­ar. Þær vélar spör­uðu vissu­lega vinnu en höfðu verið svo frekar á kol að þær nýtt­ust nær ein­göngu við kola­nám, enda kolin þar nær­tæk, og þá fyrst og fremst við að dæla vatni upp úr námun­um.

Þrefalt betri orku­nýtni leiddi í raun af sér þrefalt lægri flutn­ings- og aðfanga­kostnað kol­anna og þar með meiri mögu­leika á að hag­nýta hina nýju gufu­vél við járn-, tin- og kop­ar­námur og einnig við málm­vinnslu þó að sjálft kola­námið væri jafn­vel víðs­fjarri.

Með enn frek­ari þróun og þá ekki síst fyrir höndlun snún­ings­afls varð gufu­vélin brátt sam­keppn­is­hæf við vatns­myll­una, vatns­afls­hjól­ið, sem flestur vél­væddur iðn­rekstur var þá mjög háð­ur, sér­stak­lega spuna­iðn­aður og allra­handa málm­smíði, auk þess sem vatns­afl knúði sög­un­ar­myll­ur, myllur bak­ara og hin marg­vís­leg­ustu hjól og tæki alls kyns verk­stæða og smiðja.

Og áður en langt um leið varð gufu­aflið jafn­framt öfl­ug­asta hreyfi­afl flutn­inga­tækja á sjó og landi og þar með það afl sem dreif iðn­bylt­ing­una áfram, land úr landi og loks heims­álf­anna á milli – allt til nútíma...

Hlut­falls­legar breyt­ingar á orku­verði á Bret­landi og sam­svar­andi breyt­ingar á járn­smíða­verði og land- og sjó­flutn­inga­töxtum um þriggja alda skeið, frá alda­mót­unum 1700 (sbr. vinstri kvarða). Gagn­stætt áhrifum hníg­andi orku­verðs og bættrar orku­nýtni til almennrar lækk­unar á töxtum drýgsta hluta skeiðs­ins þá eru sjó­flutn­ingar á köflum jafn­framt mót­aðir af ægi­háu álagi vegna stríðs­á­hættu, m.a. á tímum Sjö ára stríðs­ins, Napól­e­ons­styrj­ald­anna og heims­styrj­ald­anna beggja. Hlið­sjón er höfð af þróun vergrar lands­fram­leiðslu (Gross domestic prod­uct GDP) á Bret­landi allt skeiðið – eru tekjur umreikn­aðar á íbúa á föstu verð­lagi árs­ins 2010 í doll­urum talið (sbr. hægri kvarða). Hafa ber í huga að lands­fram­leiðsla lýsir fyrst og fremst orku- og tækni­stigi þjóð­fé­lags í heild en felur ekki í sér nein sjálf­gefin sann­indi um lífs­gæði eða jöfnun gæð­anna.

Sífellt bætt nýt­ing kola­orkunnar hafði keðju­verk­andi áhrif til lækk­unar á vinnslu- og flutn­ings­kostn­aði kol­anna og þar með til lækk­unar á orku­verð­inu, sem leiddi til enn hag­kvæm­ari vinnslu málm­grýtis og bræðslu málma sem aftur leiddi til enn lægra verðs á tækni­bún­aði á öllum svið­um, og þá einnig við kola­nám, sem leiddi síðan til enn lægra orku­verðs og tækni­vædd­ari vinnslu.

Sam­svar­andi þróun varð á flestum nýjum orku­sviðum er fram liðu stund­ir, jafnt við að dæla olíu úr jörð og við olíu­flutn­inga á sjó og landi, sem og við mann­virkja­gerð, málm­smíði og línu- og leiðslu­lagnir vegna virkj­ana og orku­vera af öllu tagi. Gildir þá einu hvort um ræði orku­ver drifin af kol­um, kjarn­orku, olíu, jarð­gasi, vatns­afli, vindi, sól­ar­orku eða jarð­varma – á öllum sviðum hefur gætt þró­un­ar, en engu að síður ægi mis­mik­illar enda ójöfn­uður af völdum skatta og skatt­fríð­inda nær algjör á sumum svið­um.

Það er því varla nema von að hlut­deild sól­ar­orku og vinda­fls í heild­ar­orku­notum hafi vaxið svo ofur­hægt sem raun ber vitni, þegar á hinn bóg­inn ofur­þróuð fram­leiðsla, miðlun og brennsla jarð­efna­elds­neytis nýtur bein­línis skatta­legra hvata um alla jörð, raunar ríku­legra skatt­fríð­inda á kostnað umhverfis og nátt­úru.

Verður vart annað sagt en að þróun hreinnar orku­vinnslu og hreinnar orku­miðl­unar hafi hrein­lega verið haldið í fjötrum um ára­tuga­skeið, hvað þá vinnu að rann­sóknum á virkjun sam­runa­orku (fusion energy), sem lýtur að beislun ofuraflsins er losnar við kjarna­sam­runa, hvað þá vinnu að þróun efn­arafala og koltví­ild­issnauðrar fram­leiðslu og miðl­unar á vetni og vetn­is­berum (hydrogen carri­er­s), svo mjög hefur sjálft hug­vit­ið, hug­bún­aður okk­ar, sjálft greind­ar­aflið, verið skatt­lagt.

Æ hag­kvæm­ari orku­tækni­bún­aður og fjöl­breyti­legri mögu­leikar á öflun og miðlun hefð­bund­innar orku – og þá ekki síður æ liðu­gri, skatt­frjáls­ari og meira koltví­ild­isauð­g­andi dreif­ing á sjálfum afurðum orku­vinnsl­unnar um langan veg – hefur leitt af sér sífellt jafn­ara heims­mark­aðs­verð á orku til flestra iðn­að­ar­nota, sér­stak­lega til stór­kaup­enda, og raunar einnig á neyt­enda­mark­aði hvað olíu­kaup sér­stak­lega snert­ir, miðað við verð í alþjóð­legum gjald­eyri, óháð kaup­mátt­ar­virði. Að því leyti er vart til lengur það ríki á jörð sem ekki hefur verið snortið með einum eða öðrum hætti af orku­bylt­ing­unni sem leitt hefur af iðn­bylt­ing­unni í tím­ans rás.

Aftur á móti hefur munur á almennum orku­notum í heim­inum aldrei verið meiri, svo sem munur á lands­fram­leiðslu í hinum ýmsu heims­hlutum gefur ákveðið til kynna, enda er slík fylgni á milli orku­notk­unar og hvers kyns arð­ber­andi virkni þjóð­fé­laga að vart verður á milli greint. Gildir þá einu hvar orkan er leyst úr læð­ingi, í einni heims­álf­unni eða ann­arri, í þessu rík­inu eða hinu, enda eru það að lokum ein­stak­lings­af­notin ein sem telja þegar allt kemur til alls – það er að segja einka­neysla og sam­neysla hinna ýmsu orku­af­urða, alls burt­séð frá því hvort hrein rekstr­ar­orka á í hlut og hin ýmsu beinu orku­not eða á hinn bóg­inn áþreif­an­legir hlut­irnir sjálfir, fast­eign­ir, fæða, far­ar­tæki og hvers kyns tækni, bún­aður og tæki, með allri sinni hlut­bundnu eða inn­byggðu (embodied) fram­leiðslu- og flutn­ings­orku. Verg heims­fram­leiðsla (Gross domestic prod­uct GDP) í rúm tvö þús­und ár, mæld í kaup­mátt­ar­virði doll­ara (Purchasing power parity PPP) árið 1990, jafnað á íbúa eftir áætl­aðri vergri lands­fram­leiðslu (GDP) í hverjum heims­hluta frá árinu 1 eftir Krists burð. Lands­fram­leiðsla er ágætur mæli­kvarði á orku- og tækni­stig þjóð­fé­laga en er ekki ein­hlýtur kvarði á lífs­gæði – ekki frekar en að slíkur kvarði verði lagður á lífs­kjara­mun milli ríkja og heims­hluta nema til að draga upp óljósa og iðu­lega afar ýkta og þar af leið­andi jafn­vel rang­færða mynd. Enda segir kvarð­inn ekk­ert til um ofgnótt, ofneyslu og sóun, né um hag­kvæmni fram­leiðslu eða var­an­leika, hve vel fram­leiðsla og þjón­usta nýt­ist þjóð­fé­lögum í bráð og lengd, ekki frekar en að kvarð­inn lýsi kjörum ein­stakra þjóð­fé­lags­hópa, hvað þá nokkrum mun, miklum eða litl­um, hópa á milli. (Ath. að virði lands­fram­leiðslu á Bret­landi á 3ja alda línu­ritinu hér ofar mið­ast við nafn­verð á föstu verð­lagi í doll­urum árs­ins 2010 sem voru mun rýr­ari að verð­gildi en doll­arar árs­ins 1990 sem hér er miðað við. Það breytir þó engu um heild­ar­mynd­ina.)

Orku­verðið

Elds­neyt­is­verð á almennum neyt­enda­mark­aði hefur verið nokkuð svipað í mest­allri Amer­íku og í suð­aust­an­verðri Asíu og í Ástr­alíu – hér almennt og alls staðar í pistl­inum miðað við verð­lag og gengi fyrir tíma covid-19 og hruns á mörk­uðum árið 2020. Hefur verð á lítra verið um einn dollar +/- 10 til 20 sent mjög víða – sem sam­svarar u.þ.b. 10 doll­ara­sentum á kílówatt­stund heild­ar­orku, +/- 1 til 2 sent.

Til marks um eig­in­lega virkj­aða orku, þá skilar 1 lítri af elds­neyti bruna­hreyfla ein­ungis um 3 KWst hreyfi­orku til jafn­að­ar, afar gróft á lit­ið, á meðan drýgsti hluti elds­neyt­is­brun­ans, um 6 til 7 KWst, glat­ast sem ónýtt varma­orka – enda er hrein varma­orka 1 lítra af dísilolíu um 10 KWst en bens­íns um 9 KWst, að með­töldum áhrifum súr­efnis við elds­neyt­is­brun­ann.

Bens­ín­lítr­inn hefur kostað um 80 sent í Banda­ríkj­unum (um 100 kr fyrir covid) þrátt fyrir að með­al­laun þar séu marg­föld á við laun í Kína þar sem lítr­inn er á rúm­lega doll­ar, líkt og t.d. einnig á Ind­landi, í Bangla­desh, Kana­da, Bras­il­íu, Úkra­ínu og í sumum ríkjum Afr­íku. Það er fyrst og fremst í miklum olíu­fram­leiðslu­löndum sem elds­neytið er mun ódýr­ara, oft í kringum hálfan doll­ara á lítra, um 50 doll­ara­sent, um 60 krón­ur, á kílówatt­stund.

Á hinn bóg­inn sker Vest­ur­-­Evr­ópa sig úr með til­tölu­lega hátt elds­neyt­is­verð til almenn­ings og almenns rekstr­ar, um 1,5 til 2 doll­ara á lítra (um 15 til 20 doll­ara­sent, 0.15$ til 0.20$, á KWst), en það helg­ast ekki síst af vægi olíu­gjalda sem renna til sam­gangna, auk þess sem virð­is­auka­skattur vegur þá yfir­leitt drjúgt og sér­stök orku­gjöld sem lögð eru á í stöku ríkj­um. Þotu­elds­neyti kostar mjög svipað um allan heim, nálægt 5 doll­ara­sentum á kílówatt­stund, enda er það að mestu leyti und­an­þegið gjöldum líkt og yfir­leitt skipa- og vinnu­véla­olía og almennt olía öll til flestra iðn­að­ar­nota.

Einungis um fimmt­ungur allrar orku­fram­leiðslu í heim­inum lýtur að raf­magni. Það er að 3/5 hlutum fram­leitt með kolum og jarð­gasi, að 1/6 hluta með vatns­afli og að 1/5 með kjarn­orku, vindi og sól­ar­orku, jarð­varma og lífmassa, en aðeins um 3 hund­raðs­hlutar raf­orkunnar eru fram­leiddir með jarð­ol­íu, sem stendur ann­ars undir þriðj­ungi allra orku­nota jarð­ar­búa.

And­stætt við olí­una sem lýtur í raun heims­mark­aðs­verði víð­ast hvar, ein­fald­lega af því hve öll olíu­orku­úr­vinnsla er sam­hæfð og þróuð á heims­vísu, dreifi­kerfið þjált og flutn­ings­kostn­aður almennt lít­ill, þá er fram­leiðsla og dreif­ing raf­orku mun háð­ari stað­bundnum þáttum og einnig afar mis­jafnri nýt­ingu og gerð orku­ver­anna.

Raf­orku­fram­leiðsla byggir öll á ein­hvers konar umbreyt­ingu hinna ýmsu teg­unda orku – kola- og gasorku, fall­vatns­orku, kjarn­orku, vind­orku, sól­ar­orku, jarð­varma, orku sjáv­ar­falla og strauma og líf­rænnar orku – í raf­orku, með mis­jöfnum árangri og mis­mun­andi miklu eða litlu orku­tapi, auk þess sem bygg­ing­ar­kostn­aður orku­vera og dreif­ing­ar­kostn­aður er mjög marg­breyti­legur og ekki síst kostn­aður við þróun í hinum ýmsu nýju grein­um.

Raf­orku­verð í heim­inum er því mun mis­jafn­ara en olíu­verð og er opin­ber verð­stýr­ing jafn­framt mun meiri á ýmsa lund. Verði á raf­magni til almenn­ings er haldið mjög í skefjum í mörgum hinna fátæk­ari ríkja, enda raf­magn þar almennt talið vera mun brýnnni nauð­syn en t.d. bensín á tank einka­bíls, en verð er einnig mjög lágt í sumum olíu­auð­ugum ríkj­um, sem knýja þá gjarnan raf­hverfla með ódýrri afgangsol­íu.

Raf­magns­verð á kílówatt­stund – til almenn­ings og smá­rekstrar – er lík­lega einna lægst í Íran, jafn­gildi um eins doll­ara­sents eða rúm­lega krónu, en algengt verð í Vest­ur­-Asíu liggur ann­ars á bil­inu 0,03 til 0,06 doll­ar­ar, um 4 til 8 krónur fyrir covid. Á Ind­landi, í Bangla­desh og í Kína og víðar í aust­an­verðri Asíu er verðið oft í kringum 0,08 doll­ar­ar, svipað og í Rúss­landi, Argent­ínu og Mexíkó, en á Íslandi og í Banda­ríkj­unum er það um 0,15 doll­ar, heldur lægra en víða í Aust­ur-­Evr­ópu og t.d. í Bras­ilíu og Síle.

Líkt og elds­neytið þá kostar raf­magn til almenn­ings einna mest í Vest­ur­-­Evr­ópu, leikur þar víða á bil­inu 0,20 til 0,30 doll­arar á kílówatt­stund, er þó aðeins lægra í Sví­þjóð, Finn­landi og Frakk­landi en nokkru hærra í Dan­mörku og Þýska­landi. En þeim mun hærra verð þeim mun frekar eru líkur á að opin­ber gjöld telji drýgsta hluta þess.

Í þeim ríkjum sem raf­magns­verð til almenn­ings og smá­rekstrar er miðl­ungi hátt eða þaðan af hærra þá er raf­magn til iðn­að­ar­nota almennt þeim mun lægra og verð til stórnot­enda miklu lægra. Á Íslandi greiðir stór­iðja um 3 doll­ara­sent, um 4 krón­ur, til jafn­aðar fyrir kílówatt­stund­ina – að með­töldum orku­flutn­ingi – mun lægra en lægsta stór­iðju­verð í Þýska­landi. Heldur minna orku­þurf­andi rekstur greiðir þar þó um 8 til 10 sent fyrir kílówatt­stund­ina og þó þeim mun meira sem orku­notk­unin er minni og ójafn­ari og dreif­ingin flókn­ari.

Að frá­töldum opin­berum gjöldum en að með­töldum kostn­aði við dreif­ingu er raf­orku­verð til stór­kaup­enda orku í Evr­ópu­sam­band­inu nokkuð svip­að, oft um 65 evr­ur/MWst, um 6 til 7 doll­ara­sent á KWst, en verð er þá þeim mun hærra og breyti­legra eftir löndum sem orku­kaup eru minni eða óstöðugri og dreif­ing vegur þyngra, e.t.v. oft á bil­inu 8 til 16 doll­ara­sent á KWst, þá oft þó óljóst um hlut opin­berra gjalda.

Þá er til þess að líta hve raf­orka vegur enn raunar lítið í orku­bú­skap jarð­ar­búa, ein­ungis rétt um fimmt­ung, svo sem áður er get­ið, sem í allra gróf­ustu dráttum má ætla að skipt­ist til helm­inga milli rekstrar í þágu almenn­ings og smá­rekstrar og á hinn bóg­inn iðn­rekstr­ar, að sitt­hvoru rekstr­ar­svið­inu falli þá um tíundi hluti alls orku­bú­skap­ar­ins í skaut sem raf­magn. Er þá jafn­framt tal­inn sá hluti búskap­ar­ins sem byggir á end­ur­nýj­an­legri orku og lýtur nær allur að raf­magni, svo sem áður er lýst, en nær enn vart tuttug­asta hluta heild­ar­orkunnar og ekki heldur tíunda hluta þó að kjarn­orka sé talin með, svo drjúgan þátt eiga kol og jarð­gas í fram­leiðslu raf­magns.

Sam­an­lagt nemur fimmt­ungs hlut­deild raf­orkunnar og þriðj­ungs hlut­deild olíu­notk­unar um helm­ingi allrar orku­notk­unar á jörð­inni og er þá megnið af kola- og jarð­ga­sorkunni enn ótalið, auk þess sem hefð­bundnir líf­rænir orku­gjafar telja, svo sem eldi­við­ur, hrís, við­ar­kol, mór og tað, sem fela í sér um sjö hund­raðs­hluta heild­ar­orku­not­anna, þá einnig að með­töldu líf­elds­neyti af rækt­ar­landi.

Langstærsti hluti kola og jarð­gass er nýttur beint til iðn­að­ar­nota, gas er þó í all­mörgum löndum nýtt jafn­framt til heim­il­is­nota. Verð til stórnot­enda – sem nýta langstærsta hluta heild­ar­innar – telur yfir­leitt ein­ungis örfá sent eða örfáar krónur á hverja nýtta kílówatt­stund og nær það sjaldn­ast tveggja stafa tölu þó að orku­kaup séu lít­il, ekki einu sinni gasverð til almennra heim­il­is­nota nema í örfáum löndum þrátt fyrir að dreif­ing­ar­kostn­aður myndi þá mun hærra hlut­fall heild­ar­reikn­ings en ella. Opin­berar álögur eru líka afar litlar á kol og gas, líkt og almennt á öllum orku­sviðum nema hvað varðar álögur á olíu vegna sam­gangna og á heim­il­is­raf­magn í örfáum dýr­ustu löndum Vest­ur­-­Evr­ópu, svo sem hér hefur verið lýst.

Hið tekju­drifna skatt­kerfi

Þegar á allt er litið – frá sjón­ar­miði verðs, líkt og hér hefur verið gert – þá vegur orka svo lítið í heims­bú­skapnum að verð­lagsvigtin reyn­ist vera alveg í öfugu hlut­falli við vægi orku­not­anna – sem slíkra – í lífs­af­komu jarð­ar­búa. Afar gróft á litið má ætla að vegið með­al­tal orku­verðs í heim­in­um, e.t.v. að með­töldum hluta kostn­aðar við stofnd­reifi­kerfi en án opin­berra álaga, sé í mesta lagi um 0,08 doll­arar á kílówatt­stund (ekki síst í ljósi þess hve afar lágt verð­lögð stór­iðju­orka vegur þungt í heild­ar­notk­un), sem jafn­gildir um 80 millj­ónum doll­ara á ter­awatt­stund.

Afhent orka í heim­inum nemur alls um 110 þús­undum ter­awatt­stunda, gróft á lit­ið, svo sem áður er get­ið. And­virði heild­ar­orkunnar liggur því nærri um 8,8 billjónum Banda­ríkja­dala, sem er ein­ungis rétt um tíundi hluti heims­fram­leiðsl­unnar árið 2019, sem er talin hafa numið um 87 billjónum dala.

Á sömu verð­lags­stiku mælt hljóta því heild­ar­laun, tekjur og hagn­aður jarð­ar­búa að nema um níu tíundu hlutum fram­leiðsl­unnar – að frá­dreg­inni orkunni. Afar gróft á litið má jafn­framt ætla að opin­ber gjöld ásamt greiðslum í líf­eyr­is­sjóði nemi e.t.v. um þremur tíundu hlutum af allri heild – til jafn­aðar – að nemi þá almennt tals­vert hærra hlut­falli í hinum gam­al­grón­ari neyslu­ríkjum en þeim mun lægra sem ríki eru minna þró­uð. – Sama þó að olíu­gjöld vegna sam­gangna séu talin með þá vega orku­álögur í heild samt sára­lítið í skatta­bók­haldi heims­ins en tekju­tengdir skattar á ein­stak­linga vega aftur á móti lang­sam­lega þyngst, gæti skatta á annað borð að ein­hverju marki.

Orku­stigin fimm (I til V) lýsa orku­neyslu jarð­ar­búa í allra gróf­ustu dráttum – allt frá mik­illi orku­notkun (I) til lít­illar (V). Afl­vak­inn að baki hinni miklu heild­ar­orku­neyslu býr í afar tekju­drifnu skatt­kerfi jarð­ar­búa, sem bein­línis hvetur til orku­só­un­ar, enda er mest­allur afrakstur skatt­kerf­is­ins alveg í öfugu hlut­falli við orku­notkun – er minnstur þar sem orku­notin eru mest og á hinn bóg­inn mestur þar sem notin eru minnst. Leggj­ast skatt­arnir af mestum þunga á mann­afls­frek­ustu grein­arnar (V) en þeim mun létt­ari eru álög­urnar eftir því sem mann­afl­inn er minni og orku­notin eru meiri (IV til II) og eðli máls sam­kvæmt eru álög­urnar því lang­minnstar á orku­frek­ustu grein­arnar (I) þar sem minnsta mann­afla er einmitt þörf. Hvat­inn til orku­só­unar er því algjör. TAFLA: ÁBH

Rekstr­ar­hag­kvæmni hefur í flestum greinum löngum miðað að orku­drif­inni og þar af leið­andi að afar tækni­væddri og lágt skatt­lagðri fram­leiðslu eða vél­rænni fjöldreif­ingu og þjón­ustu, nema hvort tveggja sé eða allt í senn, sem jafn­framt hefur löngum kallað á rekstr­ar­sam­ein­ingar – hag­kvæmni stærð­ar­innar – enda nýtur vél­ræn fram­leiðsla og þjón­usta sín þeim mun almennt betur sem stærðin er meiri og skatt­arnir þá þeim mun hlut­falls­lega lægri.

Lág heild­ar­skatt­byrði orku­drif­ins og lítt mann­afls­freks rekstrar hefur síðan í tím­ans rás leitt til sífellt þyngri skatt­byrðar mann­afls­freks rekstr­ar, svo miklu þyngra vega skattar á launa­tekj­ur, sér­stak­lega á hálauna­svæð­um.

Sá er líka mun­ur­inn á launa­sköttum og hreinum rekstr­ar­sköttum að laun fela vart í sér neina umtals­verða liði til frá­dráttar sköttum en frá rekstr­ar­tekjum drag­ast aftur á móti öll útgjöld sem varið er til auk­ins vaxt­ar, auk þess ekki síður sem tapi nemur – sem og ekki síst sem nemur marg­vís­legri einka­neyslu eig­enda og gæð­inga þeirra sem ósjaldan er færð sem rekstr­ar­kostn­að­ur.

Svo lengi sem rekstur nýtir allan hagnað af reglu­legri afkomu (eða rekur sig á lán­um) til vaxtar þá ber rekst­ur­inn ein­fald­lega litla sem enga skatta, og þá þeim mun minni launa­skatta sem rekst­ur­inn er sjálf­virk­ari og ofur­orku­drifn­ari.

Og þeim mun minni skatta sem rekstur ber í heild, þeim mun hæf­ari er hann til sam­keppni – hvað þá í auð­unn­inni sam­keppni við rekstur þess hluta jarð­ar­búa sem rísa verður þó undir sköttum og bera uppi alla stjórn­sýslu og almanna­þjón­ustu – sífellt stærri hlut atvinnu­leys­is- og örorku­bóta og almennra líf­eyr­is­trygg­inga, æ öfl­ugri heil­brigð­is­þjón­ustu og víð­tæk­ari upp­fræðslu og mennt­un, sem og skil­virk­ari rekstur lög­gæslu, hers og utan­rík­is­þjón­ustu, auk þess sem sam­göngur telja í beinum útgjöld­um.

Á fámennri plánetu ótak­mark­aðra auð­linda og jákvæðrar orku kynni slíkt skatt­kerfi að vera kjörið til að auka almenna vel­sæld og þá því fremur sem plánetu­búum félli betur að láta gervi­greind vél­menni dekra við sig. Hin meira við­skipta­lega þenkj­andi og hag­ari vél­menni sæju þá um rekstur alls vél­bún­aðar og hug­bún­að­ar, alla orku­vinnslu og fram­leiðslu­sköp­un, vel­ferð og almanna­þjón­ustu.

Aug­ljós­lega þyrfti þó ekk­ert skatt­kerfi á svo sjálf­bærri plánetu, hvað þá heldur nokkra stjórn­sýslu, enda sæi allt um sig sjálft og alveg sjálf­krafa, að sjálf­sögðu að óskum hvers og eins – manns og vél­menn­is...

Á ofur­set­inni plánet­unni Jörð kann að vera öðru máli að gegna, sér­stak­lega í ljósi þess hve hefð­bundnar auð­lindir eru í raun tak­mark­aðar og leiðir til að virkja jákvæða orku eru vand­fundn­ar, eða rétt­ara sagt vand­ratað­ar, enda er nær öll vinna að jákvæðri orku­þróun ofur­skatt­lögð. Níu tíundu hlutar alls virkj­aðs afls og orku eru hins vegar af nei­kvæðri, afar koltví­ild­isauð­g­andi umhverf­is­rót, umvaf­inni skatt­fríð­ind­um. Drjúgur hluti orku­not­anna, jákvæðrar orku ekk­ert síður en nei­kvæðr­ar, leiðir síðan til spill­ingar á ókeypis nátt­úru og auð­lind­um, sem með hæg­asta móti mætti þó nýta mun bet­ur, ein­ungis svo fremi að efna­hags­legir hvatar væru fyrir hendi, m.ö.o. póli­tísk úrræði.

Orku­drifið skatt­kerfi

Það getur aldrei verið jákvætt að sóa hreinni orku, alveg sama af hve jákvæðri rót orkan er sprottin – nema orku­lindin væri alls ótak­mörkuð og umhverf­is­væn og hag­nýt­ing hennar kost­aði alls ekki neitt – hvað þá heldur jákvæð­ara það sé að sóa óhreinni orku.

Áhrifa­rík­asta leiðin til að sporna við allri orku- og auð­linda­sóun væri því að leggja gjöld á öll hag­ræn orku- og nátt­úr­u­not og almennt á alla hag­ræna nýt­ingu auð­linda og þá þeim mun hærri gjöld sem orkan er óhreinni, nátt­úran dýr­mæt­ari eða auð­lindin tak­mark­aðri. Væri þá stuðlað að orku­sparn­aði á öllum svið­um, jafnt sem að orku­skiptum frá óhreinni orku til hreinni orku, ekki síður en að jákvæðri nýt­ingu auð­linda og þar með, ekki síst, að virð­ingu fyrir nátt­úr­unni.

Slíka skatt­lagn­ing­ar­leið er hæg­lega hægt að fara án þess að nokkrir tapi nema orku­sóð­ar, jarð­vöðlar og auð­linda­brask­arar – ein­fald­lega með því að lækka jafn­framt skatta á laun og rekstr­ar­hagnað og að lokum afnema tekju­drifna skatta með öllu, enda myndu þá gjöld af orku og allri hagn­að­ar­drif­inni nýt­ingu auð­linda og nátt­úru fylli­lega rísa undir skött­un­um. Þá væri jafn­framt við­ur­kennt að plánetan Jörð er ekki herra­garður orku­að­als heldur jörð í sam­eign allra jarð­ar­búa.

Orku­drifið skatt­kerfi fæli í sér afnám allra tekju­skatta – afnám allra skatta sem leiddir eru beint af launa- og rekstr­ar­tekjum – nema að því marki sem líf­eyrir er fjár­magn­aður með opin­berum eða hálf­op­in­berum gegn­is­streym­is­gjöldum eða sjóð­söfn­un. Að und­an­skildum líf­eyr­is­gjöld­um, sem almennt væru því tekju­tengd, og almennum fjár­streym­is­sköttum af vöru og þjón­ustu, t.d. virð­is­auka­skatti og vöru­gjöld­um, þá fæli skatt­kerfið nær ein­göngu í sér gjöld sem beint og óbeint og fyrst og fremst væru leidd af marg­vís­legum orku- og nátt­úr­u­not­um. Gjöldin næmu þeim mun hærra hlut­falli af lands­fram­leiðslu ríkja sem bein og óbein orku­not og almenn skatt­gjöld vega þyngra, þá e.t.v. allt að 25%, en þeim mun minna sem ríki eru van­þró­aðri, orku­not minni og skatt­gjöld almennt lægri, þá jafn­vel ein­ungis um 10%. Afar gróft á lit­ið, að vegnu heims­með­al­tali, næmu skatt­gjöldin til jafn­aðar um 15% – sem svara myndi til um 0,12 dollara á hverja kílówatt­stund fulln­að­ar­orku­nota í heim­in­um. TAFLA: ÁBH

Öll orku­not – óháð eðli og upp­runa – væru háð opin­beru grunn­gjaldi er lagt væri á fyrir heild­sölu og dreif­ingu í hverju ríki en orku­selj­endum væri yfir­leitt í sjálfs­vald sett hvernig þeir jöfn­uðu gjald­inu út gagn­vart hinum ýmsu kaup­end­um, stórum og smá­um. Myndu nýjar virkj­anir end­ur­nýj­an­legrar orku þó njóta tíma­bund­inna und­an­þága frá gjald­inu, allt eftir mati. Grunn­gjaldið myndi svara til um 3ja doll­ara­senta á hverja KWst fulln­að­ar­orku­nota í heim­inum (sem eru alls um 110.000 TWst á ári).

Jafn­framt væru gjöld lögð á losun kolefnis (koltví­ildis CO2) og kolefn­isí­gilda, sem einkum og sér í lagi myndu varða alla óhreina orku­los­un, er nemur nálægt 9/10 hlutum allra orku­nota í heim­in­um, fyrst og fremst af völdum olíu, kola og jarð­gass, auk marg­vís­legs efna­orku­bruna. 12 sent á hvert kíló 37 millj­arða los­un­ar­tonna CO2-í­gilda (sem losun á ári nemur nú um þessar mund­ir) myndi jafn­gilda um 4,5 billjónum banda­ríkja­dala, sem til jafn­aðar myndi nema um 4,5 sentum á KWst óhreinnar orku eða orku­í­gild­is. Jafnað á öll orku­not í heim­inum (110.000 TWst) – hér til reikn­ings­legrar ein­föld­unar – myndi það gróft á litið jafn­gilda um 4 sentum á KWst.

Ef til jafn­aðar væru greidd 12 sent á kíló­metra (um 8 sent á tonn-km) í veggjöld af þeim 1,5 millj­örðum öku­tækja sem eru í heim­inum og hverju öku­tæki væri ekið 10 þús. km á ári, til jafn­að­ar, þá myndi það jafn­gilda um 1,8 billjónum dala, og að við­bættum sér­stökum þunga­skatti hinna stærri öku­tækja, og skipa­frakt­ar-, flug­frakt­ar- og lestar­fragt­skatti, þá sam­an­lagt e.t.v. um 2,2 billjón­um. (Hafa ber í huga að gjöld sem eru nú þegar fyrir hendi t.d. í mynd olíu­gjalda vegna sam­gangna myndu á móti falla nið­ur.) Jafnað á öll orku­not í heim­inum – hér til reikn­ings­legrar ein­föld­unar – myndu veggjöld, frakt­gjöld og önnur sam­göngu­gjöld jafn­gilda um 2 sentum á hverja KWst heild­ar­orku­nota.

Fisk­afli í heim­inum – úr sjó, vötnum og af eldi – nemur um 100 millj­ónum tonna á ári og kjöt­fram­leiðsla um 400 millj­ónum tonna. Ef greiddur væri 1 dollar á hvert kíló – til jafn­aðar – í veiði­rétt­ar­gjald og af kjöt­slátrun (allt með ýmsu móti, á ýmsan veg útfært), myndi það jafn­gilda um 0,5 billjónum dala – en jafn­framt myndi heild­ar­launa­kostn­aður sjó­manna, bænda og fisk- og kjöt­iðn­að­ar­fólks, sem og launa­kostn­aður dreif­ing­ar­að­ila, lækka veru­lega með afnámi tekju­skatta, sem og ekki síður myndu skattar af hreinum rekstr­ar­tekjum einnig heyra sög­unni til. Sér­stök nátt­úru­gjöld eða umhverf­isá­lag vegna umfangs virkj­ana og orku­vera, raf­línu­lagna, olíu- og gasleiðslna og allra­handa námu­graftrar og auð­linda­nýt­ingar og mjög umfangs­mik­illa mann­virkja, þ.á.m. í þágu sam­gangna, auk gjalda af nýt­ingu þjóð­garða og vernd­ar­svæða, næmu þar að auki e.t.v. um 0,4 billjónum dala.

Fast­eigna­gjöld og erfða­fjár­skattar nema e.t.v. um 1,7 billjónum dala (um 2% af GDP-heild) og opin­berar eigna­tekjur um 0,6 billjón­um, vægt áætl­að. Alls myndu þá bein áður­nefnd nátt­úru­gjöld, 0,5 + 0,4 billjónir dala, og gjöld oft leidd af heldur óbeinni nátt­úr­u­not­um, 1,7 + 0,6 billjónir dala, nema um 3,2 billjónum dala. Jafnað á öll orku­not í heim­inum – hér til reikn­ings­legrar ein­föld­unar – myndu umhverf­is- og nátt­úru­gjöld jafn­gilda um 3 sentum á hverja KWst.

Sam­an­tekið og hér til ein­föld­unar allt metið sem fall af verði kílówatt­stunda, þá myndi grunnorku­gjald nema 3 sent­u­m/KWst, kolefn­is­gjald 4 sent­u­m/KWst, sam­göngu­gjöld 2 sent­u­m/KWst og bein og óbein umhverf­is- og nátt­úru­gjöld 3 sent­u­m/KWst – sem alls myndi til jafn­aðar svara til um 12 senta – 0,12 banda­ríkja­dala – á hverja kílówatt­stund fulln­að­ar­orku­nota í heim­in­um. (Er í reynd væru lögð á frumorku­not á ýmsum svið­um)

Með minnk­andi losun koltví­ildis og ígilda þess, fyrir áhrif af kolefn­is­gjald­inu, myndi vægi allra gjalda vera upp­fært og kolefn­is­gjaldið þá að til­tölu mest, að óbreyttu heild­ar­vægi gjald­anna – 0,12 banda­ríkja­dölum – til jafn­aðar á heims­vísu. Í reynd kynni jafn­að­ar­gjaldið að nema um 0,20 dölum í hálauna­ríki en e.t.v. um 0,08 dölum í lág­launa­ríki. Með auknu jafn­vægi í heims­bú­skapnum – jafn­ari orku- og nátt­úr­u­notum – myndu gjöldin á hinn bóg­inn nálg­ast mið­gildi, heims­álfa og ríkja á milli.

Með­al­orku­not jarð­ar­búa eru um 14.000 kílówatt­stundir afhentrar orku á ári (um 20.000 KWst miðað við frumorku­not), svo sem áður hefur verið nefnt. Orku­not eru þó alveg tífalt meiri á meðal hinna orku­frek­ustu og tækni­væddustu, óháð því hvar frumorkan er upp­runn­in, en aftur á móti alveg tífalt minni á meðal þeirra sem minnst hafa af tækni­legri orku að segja og neyta því ein­ungis rétt rúm­lega þess sem svarar til orku­brennslu með­al­mann­eskju á ári.

Miðað við 0,20 doll­ara jafn­að­ar­gjald umreiknað á kílówatt­stund neyslu – einka­neyslu og sam­neyslu – í þró­uðu ríki, myndu miklir ofur­neyt­end­ur, er nýttu beint (sem rekstr­ar­orku) og þó aðal­lega óbeint (sem hlut­bund­innar orku) um 140.000 KWst á ári sér til fram­færslu, gjalda um 28.000 doll­ara fyrir ígildi orku­neyslu sinnar (um 3,5 millj­ónir króna miðað við 125 kr/$ gengi) – í gróf­ustu dráttum reikn­að, að með­töldum fast­eigna­gjöld­um, veggjöldum o.fl. – auk þess sem fjár­streym­is­skattar (virð­is­auka­skattur og vöru­gjöld) af útgjöldum og líf­eyr­is­ið­gjöld af tekjum árs­ins myndu telja, en tekju­skattur væri þá alls eng­inn né almenn trygg­inga­gjöld...

Miðl­ungs­neyt­endur orku og hag­rænna nátt­úru­gæða myndu þá gjalda þeim mun minna sem og ekki síst þeir sem spar­ast fara með tækni­ork­una miklum mun minna, þá í raun alls burt­séð frá tekj­um.

Á hinn bóg­inn, miðað við 0,08 doll­ara jafn­að­ar­gjald umreiknað á kílówatt­stund neyslu – einka­neyslu og sam­neyslu – í lítt tækni­þró­uðu ríki, myndu hinir neyslu­grennstu, neyt­andi e.t.v. 1.400 kílówatt­stunda tækni­orku­í­gilda á ári – óháð hita­ein­ingum fæðu – gjalda um 112 doll­ara (um 14 þús. kr. fyrir covid) í sam­svar­andi orku- og nátt­úru­gjöld af neyslu sinni, sem kynni að nema um 5 til 10% af árs­launum lág­launa­fólks, t.d. í Bangla­desh, að óbreyttum kjör­um.

Hálauna­fólk í slíkum lág­launa­ríkj­um, neyt­andi jafn­vel 140.000 kílówatt­stunda tækni­orku­í­gilda, myndi þá hins vegar gjalda um 11.200 doll­ara (um 1,4 millj­ónir króna fyrir covid) – en síðan þeim mun meira sem orku­gjöld færu hækk­andi og þar af leið­andi vel­ferð­ar­bú­skapur vax­andi, með auk­inni tækni­þróun og almennri vel­meg­un. En mælt t.d. á afar óná­kvæma stiku kaup­mátt­ar­vægis doll­ars þá er vel­ferð­ar­mun­ur­inn veg­inn á við neyslu­ríkin alveg tífaldur í hinum lakast stöddu ríkj­u­m. 

Tekjur af rekstri myndu á öllum sviðum nýt­ast beint til kjara­bóta og fjár­muna­mynd­unar án sér­stakra skatt­greiðslna til hins opin­bera. Hið opin­bera hefði hins vegar tekjur sínar af orku- og nátt­úru­gjöldum fyrst og fremst, auk tekna af virð­is­auka­skatti og af líf­eyr­is­gjöld­um, að því marki sem þau væru á opin­berri hendi.

Með auknum hag­vexti – auk­inni tækni­væð­ingu og auk­inni sam­neyslu – í van­þró­uðum lönd­um, færu grunn­gjöld orku- og nátt­úr­u­nota jafnt og þétt hækk­andi, en aftur á móti í þró­uð­ustu neyslu­ríkjum myndu til­tölu­lega há gjöldin stemma stigu við ofgnótt neysl­unnar og þar af leið­andi, með sífellt bættri nýt­ingu á afurðum nátt­úr­unn­ar, fara lækk­and­i. 

Heims­við­skipti og ójöfn­uður orku­neysl­unnar

Heims­við­skipti eru mótuð af skiptum á alls kyns vöru og þjón­ustu og eru þau jafnan metin í gjald­eyri og jöfn­uði gjald­eyr­is­skipta. Meg­in­straumar milli fram­leiðslu­ríkja og neyslu­ríkja fela að drjúgum hluta í sér ein­hliða streymi orku- og mann­afls­freks fram­leiðslu­varn­ings frá lággjalda­svæðum til hágjalda­svæða og á hinn bóg­inn straum launa­frekrar og hátt skatt­lagðrar hátækni­þjón­ustu til mót­væg­is, auk þess sem hreinir orku­flutn­ingar telja í gjald­eyr­is­skiptum á ýmsan veg, að drýgstum hluta þó til fulln­að­ar­nota í neyslu­ríkj­un­um.

Séu heims­við­skipti aftur á móti metin í skiptum á orku­ein­ing­um, t.d. kílówatt­stund­um, þá blasir við ger­ó­lík mynd, sér­stak­lega þegar litið er til hinnar end­an­legu og per­sónu­legu orku­neyslu jarð­ar­búa – hvort sem ígildi orkunnar er inn­byggt (embodied) í áþreif­an­legri gerð hlut­anna eða orkan er notuð beint til rekstr­ar.

Gildir þá einu hvort heim­ili eða hótel á í hlut, sjúkra­hús eða skóli, fæða, fatn­að­ur, þvotta­vél, kæli­skáp­ur, sjón­varp eða leik­fang, eða einka­bíll, almenn­ings­bíll, far­þega­lest, far­þega­flug­vél, ferja eða skemmti­ferða­skip, eða bún­aður og rekstur lög­gæslu og stjórn­ar­hers.

Allt það sem við sem almenn­ingur eða ein­stak­lingar eigum eða höfum afnot af, neytum eða rekum sjálf eða sætt­umst á að láta reka fyrir okk­ur, kemur ein­fald­lega til marg­breyti­legs reikn­ings orku­neyslu okkar og fulln­að­ar­nota, ýmist beint í eigin reikn­ing eða óbeint fyrir reikn­ing sam­neyslu.

Langsamlega stærsti hluti tækni­orkunn­ar, og þar með orku­verðs­ins, er hul­inn ofur­neyt­and­anum jafnt sem hinum neyslu­gr­anna enda er mest­öll orkan inn­byggð eða hlut­gerð í mat­væla­kaupum og gjöldum fyrir afnot – fólgin í kaup­um, við­haldi, afborg­un­um, vöxtum eða leigu – af bygg­ing­um, far­ar­tækj­um, sam­göngu­mann­virkjum og allra­handa þjón­ustu.

Þeim mun miklu minni hluti orkunnar birt­ist almennum fram­leið­endum og neyt­endum á hreinu formi reikn­ings frá veitu­stofnun fyrir not af raf­orku eða gasi eða frá elds­neyt­is­sala fyrir til­tekið magn elds­neytis úr dælu, hvað þá fyrir kola- og koksnot – algjör­lega and­stætt við ofur­fram­leið­endur á frum­vinnslu­stigi.

Lág­launa­ríki kann að nota mikla orku vegna fram­leiðslu á vöru til útflutn­ings til neyslu­ríkis – og til uppi­halds eigin yfir­stétt – en íbú­arnir flest­ir, fram­leið­end­urn­ir, neyta þá að sama skapi þeim mun minni orku í eigin þágu sem laun eru lægri og sem­ent, járn og gler, bif­reið­ar, tölvur og heim­il­is­tæki, fæða og fatn­að­ur, eru dýr­keypt­ari.

Orku­í­gild­is­ins er þá raun­veru­lega neytt af kaup­endum varn­ings­ins, íbúum neyslu­ríkj­anna fyrst og fremst, sem aftur á móti gjalda fyrir kaupin með útflutn­ingi á rán­dýrum hátækni­varn­ingi sem almennt krefst afar lít­illar orku til smíði á sam­an­borið við háþró­aða verk­fræði- og tækni­þekk­ing­una sem liggur að baki.

Svo miklu þyngra vega þá há laun og háir tekju­skattar að baki hverri fram­leiddri þyngd­ar­ein­ingu sam­an­borið við sára­lít­inn orku­kostn­að­inn.

Alger við­skipta­jöfn­uð­ur, mældur í við­ur­kenndum gjald­eyri, kann því að helg­ast af útflutn­ingi neyslu­ríkis á afar hátt skatt­lagðri verk­fræði­legri ráð­gjöf og hönn­un, sneið­mynda­tækjum og lækn­inga­smá­sjám, flug­vél­um, skrið­drek­um, þyrlum og ofur­tölvum (t.d. til hag­skýrslu­gerðar og orku­fram­leiðslu­stýr­ing­ar) – að til­tölu afar fáum ein­ingum – í skiptum fyrir fjöld­ann allan inn­fluttra fjölda­fram­leiddra ein­inga bif­reiða (eða bif­reiða­hluta til sam­setn­ing­ar), heim­il­is­tækja, smá­tölva og tísku­varn­ings í massa­vís – sem væri þó oft­ast varn­ingur að miklu leyti for­hann­aður í neyslu­rík­inu og hönn­unin því skatt­lögð þar, sem og drýgsti hluti fram­leiðslu­þró­unar og mark­aðs­setn­ingar unn­inn og kost­aður þar og skatt­lagð­ur.

Orku­ó­jöfn­uð­ur­inn – ekki síður en hinn skatta­legi ójöfn­uður – mældur í ein­ingum hlut­bund­innar fram­leiðslu- og flutn­ings­orku, er þá á hinn bóg­inn nær tak­marka­laus.

Hvert tonn af rað­smíð­uðum eða sér­smíð­uðum ofur­tölv­um, sneið­mynda­tækj­um, þyrlum og far­þega­flug­vélum kann gróft á litið að kosta hund­rað­falt meira en hvert tonn af fjölda­fram­leiddum bif­reiðum og heim­il­is­tækj­um, þús­und­falt meira en ótilsniðið glertonn eða hrá­járn­stonn og tíu­þús­und­falt meira en tonnið af sem­enti í lausum farmi.

Mun­ur­inn á orku­notum og kolefn­islosun vegna fram­leiðslu á hverju sem­ent­stonni og hátæknitonni hleypur þó ein­ungis á nokkrum tugum og varla svo að nái einum tug eða tveimur sam­an­borið við t.d bif­reiða­fram­leiðslu.

Svo sára­lítið vegur orka og orku­kostn­aður á við flókna og ofur­ná­kvæma verk­fræði­lega hönnun og sér­smíði eða rað­smíði ein­stakra fárra hluta – en laun og skattar svo marg­falt og miklu meira, hvað þá ofur­launa­kröf­urnar sem settar eru fram til að mæta ofur­tekju­sköttum tækni- og neyslu­rík­is­ins.

Fjölda­fram­leiddur bíll­inn, sér­smíðað sneið­mynda­tækið og sem­entið og járnið

Málmar og önnur efni sem fara til smíði á sneið­mynda­tæki kunna til sam­ans að vega á við bif­reið en kostn­aður við smíði sneið­mynda­tæk­is­ins, allt hug­bún­að­ar- og hand­verk­ið, er að mestu leyti fólgið í miklum fjölda vinnu­stunda og afar háum vinnu­launum og sköttum hálauna­rík­is.

Því er öfugt farið með fjölda­fram­leidda bif­reið­ina þar sem kostn­aði við mark­aðs­setn­ingu, hönnun og þró­un, við málm­bræðslu og gervi­efna­vinnslu og mótun allra ótal frum­ein­ing­anna er jafnað niður á millj­ónir fjölda­fram­leiddra ein­taka, ásamt kostn­að­inum við allan tækni­búnað málm­smiðj­anna og verk­smiðj­anna, vél­menn­in, færi­bönd og stýr­ing­ar, auk þess sem laun og skattar iðn­verka­fólks við færi­banda­vinnu vega til­tölu­lega lít­ið, sér­stak­lega í lág­launa­ríkj­um, sam­an­borið við laun og skatta mark­aðs­stjórn­enda, hönn­uða, verk­fræð­inga og sér­þjálfaðra tækni­manna, sér í lagi í hálauna­ríkj­um.

Því er það að nán­ast sér­smíðað sneið­mynda­tækið kostar á við 100 fjölda­fram­leiddar bif­reiðar eða hvort sem er 1000 tonn af massa­fram­leiddu steypu­styrkt­ar­járni eða 10 þús­und tonn af sem­enti í lausu.

Hvaða áhrif hefði það þá á loka­verð hlut­anna ef hreinn orku­kostn­aður myndi til jafn­aðar tvö­fald­ast – þá hlut­falls­lega mest á orku­frek­ustu stigum en ann­ars þeim mun minna – og heild­ar­launa­kostn­aður og vergur hagn­aður af rekstri myndi jafn­framt drag­ast saman um fjórð­ung?

Orkan hefði þá hækkað sem svarar til álagðra orku- og kolefn­is­gjalda, auk ýmissa nátt­úru­gjalda, en heild­ar­launa­kostn­aður og vergur hagn­aður lækkað sem svarar til afnáms tekju­skatta – vergur hagn­aður væri þá orð­inn því sem næst jafn hreinum hagn­aði.

Orka væri sem sagt dýr­keypt­ari en engu að síður væri hreint kaup­mátt­ar­virði ráð­stöf­un­ar­launa og nettó hagn­aðar alls óbreytt – til jafn­að­ar, horft til alls rekstrar í heild í heim­in­um.

Aug­ljós­lega myndi öll orku­frek frum­vinnsla hækka mest í verði (og nyti vinnslan engu að síður lægri heild­ar­launa­kostn­aðar og þá jafn­framt fullra tekju­skatts­fríð­inda af rekstri), en allur mann­afls­frekur rekstur og lítt orku­þurf­andi myndi bera þeim mun minni kostn­að.

Frum­fram­leiðsla málma, þ.á.m. áls, stáls, járns og kop­ars, og allra­handa gervi­efna, þ.á.m. plasts, teflons og nælons, og alls kyns efna­orku­vöru, t.d. glers, sem­ents og stein­ull­ar, myndi hækka til muna í verði, á sumum sviðum tvö­faldast, jafn­vel þre­faldast, og þá þeim mun fremur sem fram­leiðsla leiðir af sér meiri mengun og losun koltví­ildis og ígilda þess.

Hrein frum­fram­leiðsla sem­ents og steypu­styrkt­ar­járns myndi því tví­mæla­laust hækka tals­vert í verði en hins vegar myndi sá hluti bygg­ing­ar­kostn­aðar sem leiddur er að drjúgum hluta af vinnu­afli lækka veru­lega í verði.

Kostn­aður við fremur lítt orku­freka tækni, t.d. sam­lím­ingu ein­angr­un­ar­glers, myndi e.t.v. standa í stað og þó lík­lega fremur lækka í verði – jafnt sem t.d. pökkun sem­ents í sölu­vænar umbúðir og vinna við að beygja steypu­styrkt­ar­járn, einmitt vegna þess hve sam­lím­ing­ar­vél­ar, pökk­un­ar­vélar og beygju­vélar krefj­ast í raun lít­illar rekstr­ar­orku – líkt og reyndar drjúgur hluti fjölda­fram­leiðslu­véla bíla­iðn­að­ar­ins.

Það skiptir þá ekki síður miklu máli að öll smíði létt­iðn­að­ar­vél­anna (öll sjálf smíð­in, hand­verk­ið) krefst til­tölu­lega lít­illar tækni­orku en því meiri hag­leiks mann­afls, sem lækka myndi að heild­ar­virði við afnám tekju­skatt­anna, hvað þá hvort kostn­aður við alla sölu og mark­aðs­setn­ingu, sem­ents jafnt sem sneið­mynda­tækja, myndi ekki lækka hvar­vetna.

Há kolefn­is­gjöld myndu á öllum sviðum hvetja til umskipta frá óhreinni orku til hreinnar orku og auk þess stuðla að mun skil­virk­ari tækni við alla efna­orku­vinnslu, ekki síst á for­sendum hreinnar raf­orku­vinnslu, leið­andi til æ minni los­unar koltví­ildis og ígilda þess.

Jafn­framt myndu almenn orku­gjöld, er legð­ust á öll orku­not, stuðla að minni orku­sóun og á ýmsum sviðum bein­línis hvetja til hag­nýt­ingar mann­afls í stað oft óþarfs tækni­legs afls, enda væri það á ýmsum sviðum þjóð­hags­lega mun hag­kvæmara en að greiða sívax­andi hópum af vel hæfu fólki örorku- og atvinnu­leys­is­bætur eða sveit­ar­fé­laga­styrk, alandi upp jafn­vel heilu kyn­slóðir barna og ung­linga sem ekk­ert þekkja nema örbirgð, fátækt og skort á upp­fræðslu og ekk­ert blasir ann­ars við en gamla farið sem for­eldr­arnir sitja fastir í.

Þetta er bláköld stað­reynd í mörgum hinum fyrrum iðn­að­ar­bæjum og borgum gömlu iðn­ríkj­anna, hvað þá í Mekka fyrstu iðn­bylt­ing­ar­inn­ar, Bret­landi, og er ein­fald­lega sífellt vax­andi vandi út um allan hinn vest­ræna heim og þó að mun víðar væri leit­að. Hvað þá nú sem fjórða iðn­bylt­ingin hefur hafið inn­reið sína.

Öll mann­afls­frek en jafn­framt mjög hátækni­vædd sér­smíði eða rað­smíði til­tölu­lega fárra hluta – líkt og ein­kennir flug­véla­iðn­að­inn og marg­vís­lega fram­leiðslu t.d. lækn­inga­tækja og ofur­tölva og gerð háþró­uð­ustu vél­menna – myndi tví­mæla­laust lækka í verði með orku­drifnu skatt­kerfi, enda vegur orku­frek mótun ein­stakra ein­inga svo lítið í sam­an­burði við allt hug­bún­að­ar- og hand­verk­ið, svo sem hér hefur verið lýst.

Heild­ar­orkan sem fer til efna­bræðslu og frum­mót­unar ein­stakra ein­inga í hverju tonni flug­vél­ar, þá ekki síst áls, er vissu­lega all­nokkru meiri en að baki hverju tonni bif­reiðar en það breytir sára­litlu. Enda liggur reg­in­munur heild­ar­fram­leiðslu­kostn­aðar á þyngd­ar­ein­ingu í afar sjálf­virkri fjölda­fram­leiðslu bif­reið­ar­innar ann­ars veg­ar, sam­an­borið við að mestu leyti handunna sam­setn­ingu flug­vél­ar­innar hins veg­ar, ásamt því að allt fram­leiðslu­eft­ir­lit er miklu strang­ara og vinnu­afls­frekara í flug­iðn­aði en bíla­iðn­aði.

Hvað mun þá bíll­inn kosta og kæli­skáp­ur­inn, þvotta­vélin og þurrk­ar­inn – og Boeing og Air­bus?

Krefj­ist 1 bif­reið­artonn 30.000 KWst til fram­leiðsl­unn­ar, að með­taldri allri orku – vegna verk­smiðja, fram­leiðslu­flutn­inga, smíði á fram­leiðslu­bún­aði og fjölda­margs ann­ars á öllum stigum – þá myndi heild­ar­orku­kostn­aður miðað við 0,10 $/KWst jafn­að­ar­verð vera um 3.000 doll­ar­ar.

Þetta væru um 20% af e.t.v. 15.000 doll­ar­ara heild­ar­kostn­aði vegna allra ferla aðfanga­kostn­að­ar, fram­leiðslu og sölu – afar gróft á lit­ið. Jafn­vel þó að sam­svar­andi orka til flug­véla­smíði – til alls fram­leiðslu­ferl­is­ins frá rót­um, ásamt öllum orku­ferlum próf­ana og sölu – væri áætluð þrefalt meiri á hvert tonn, um 90.000 KWst, þá myndi heild­ar­orku­kostn­aður að baki 100 tonna þungri flug­vél ein­ungis nema um 9 millj­ónum doll­ara, sem væri um 6% af e.t.v. 150 millj­óna doll­ara heild­ar­fram­leiðslu­kostn­aði vél­ar­inn­ar.

Tvö­földun orku­verðs myndi því aug­ljós­lega skipta flug­véla­fram­leið­and­ann fremur litlu máli, hvað þá í ljósi gríð­ar­legra kostn­að­ar­lækk­ana af völdum afnáms tekju­skatta á öllum stig­um, jafnt skatta af launum og rekstr­ar­tekj­um, svo að næmi e.t.v. um fjórð­ungi, að alls óbreyttum ráð­stöf­un­ar­tekjum laun­þega og hreinum hagn­aði af rekstri. Í ljósi þessa myndi orku­kostn­aður sem sagt hækka í 18 millj­ónir doll­ara en annar kostn­aður lækka í 106 millj­ón­ir, m.ö.o. myndi heild­ar­kostn­aður lækka í um 124 millj­ónir doll­ara.

Fram­leið­and­inn gæti því hæg­lega lækkað sölu­verð vél­ar­innar úr 150 millj­ónum doll­ara í 125 millj­ónir og þó varla alveg svo mik­ið, því að nú væri hyggi­legt að verja meira fé en áður í þró­un­ar­kostn­að, þá fyrst og fremst til að mæta afar háværum kröfum flug­rek­enda um lækkun elds­neytis­kostn­aðar flug­véla, enda hefði lítr­inn af flug­véla­elds­neyti hækkað úr hálfum doll­ara í jafn­vel einn og hálf­an, af völdum nýrrar álagn­ingar almennra orku­gjalda og mjög auk­inna kolefn­is­gjalda um allan heim.

Fram­leið­and­inn selur því vél­ina e.t.v. á 127 millj­ónir en ver á hinn bóg­inn um 3 millj­ónum dala af hverri seldri vél til að mæta æ harð­ari sam­keppni um þróun fram­tíð­ar­loft­fara, er e.t.v. myndu vera raf­knúnar efn­arafala­vélar með vetni eða vetn­is­ber­andi vökva fyrir orku­bera sem fram­leiddur væri með end­ur­nýj­an­legum orku­gjöfum (er væru þá hluti af þró­un­ar­ferl­in­u), það myndi þó tím­inn einn og aukið afl þró­un­ar­vinn­unnar leiða í ljós...

Afar gróft á litið kann kostn­aður við heild­ar­rekstur hefð­bund­ins far­þega­flugs að skipt­ast svo: Elds­neyti 12% + afskrift­ir, fjár­magns­kostn­aður og trygg­ingar 28% + við­hald, að drýgstum hluta launa­kostn­að­ur, 20% + annar beinn og óbeinn heild­ar­launa­kostn­aður 40%. Alls = 12% + 28% + 20% + 40% = 100%.

Dæmið myndi aftur á móti líta svo út eftir nær þre­földun elds­neyt­is­verðs, um sjött­ungs lækkun afskrifta og fjár­magns­kostn­aðar (af völdum lækk­unar á inn­kaups­verði flug­véla) og u.þ.b. fjórð­ungs lækkun heild­ar­launa­kostn­aðar og brúttó rekstr­ar­hagn­aðar af völdum afnáms tekju­skatta:

Elds­neyti og allur annar orku­kostn­aður 33% + afskrift­ir, fjár­magns­kostn­aður og trygg­ingar 22% + við­hald 15% + annar beinn og óbeinn heild­ar­launa­kostn­aður 30%. Alls = 33% + 22% + 15% + 30% = 100%.

Þrátt fyrir að flug­far­mið­inn myndi sem sagt kosta svipað eftir sem áður þá væri elds­neytis­kostn­aður aug­ljós­lega orð­inn langstærsti rekstr­ar­lið­ur­inn og háværar spar­neytnis­kröfur flug­rek­enda á hendur fram­leið­endum þeim mun skilj­an­legri.

Hefð­bundið dæmi bif­reiða­fram­leiðslu og sölu kann svo að líta þannig út: Sam­an­lagður orku­kostn­aður á öllum stigum nemur e.t.v. um 20%, svo sem áður er get­ið, smíði og við­hald allra­handa fjölda­fram­leiðslu­tækni e.t.v. um 13%, fram­leiðslu­vinnu­afl 40%, starf­semi hönn­un­ar-, þró­un­ar- og mark­aðs­deilda 15%, og loks flutn­ings­kostn­aður til­bú­inna bif­reiða og rekstur bif­reiða­um­boða víðs vegar um heim, e.t.v. um 12%.

Hafa ber í huga að orku­notk­unin felur í sér inn­byggða orku jafnt sem rekstr­ar­orku á öllum stigum – orku vegna flutn­inga­bíla, flutn­inga­skipa og lesta, líka vegna smíði þeirra og rekstr­ar, öll bein og óbein orku­not þró­un­ar- og tækni­deilda og sölu­skrif­stofa nær og fjær, vegna smíði bygg­inga og alls bún­aðar jafnt sem rekstrar allra deilda, einnig allra und­ir­fram­leið­enda, sem og orku til smíði og rekstrar stórra sem smárra fram­leiðslu­tækja í verk­smiðj­um, sem og ork­una er fer til smíði orku­vera og iðju­vera, auk meg­in­orkunnar sem varið er til til­bún­ings allra frum­ein­inga og mót­unar þeirra. Allur annar kostn­aður er í raun vinnu­afls­kostn­að­ur, sé djúpt rak­ið.

Ef gert er ráð fyrir að orku­kostn­aður vegna bif­reiða­fram­leiðslu og sölu tvö­fald­ist – vegna orku­gjalda – frá því að vera um 20% af heild í um 40%, en að annar kostn­aður lækki um fjórð­ung eftir afnám tekju­skatta, frá því að vera um 80% í um 60%, þá myndi heild­ar­kostn­aður hald­ast 100% hinn sami fyrir og eftir skatt­kerf­is­breyt­ing­una, sölu­verð bíls­ins myndi sem sagt vera óbreytt – og þó að lík­indum lægra, að teknu til­liti til hvatans til orku­sparn­að­ar, er bif­reiða­fram­leið­endum væri nú lagður á herð­ar.

Þetta á þó fyrst og fremst við um mjög háþró­aða fjölda­fram­leiðslu, svo sem einka­bíla, og þá ekki síður t.d. fram­leiðslu far­síma. Fram­leiðsla vöru­bíla, rútna og flutn­inga­tækja af ýmsu tagi er á hinn bóg­inn fremur háð ferlum rað­smíði en mjög vél­menna­væddrar færi­banda­fram­leiðslu og er því yfir­leitt heldur hand­virk­ari, hvað þá sér­smíði eða rað­smíði báta og skipa, lest­ar­vagna og vinnu­véla af ýmsu tagi, að ekki sé talað um flug­vél­ar, þyrlur og sneið­mynda­tæki.

En þeim mun minna sem orka og skatta­leg orku­fríð­indi tekju­drif­ins skatt­kerfis vega á við vinnu­afl í heild­ar­fram­leiðslu­ferli – þeim mun frekar mun fram­leiðsla lækka í verði undir orku­drifnu skatt­kerfi.

Orku­drifið skatt­kerfi myndi reyndar stuðla að orku­sparn­aði á öllum stigum rekstrar og stuðla þar með að lækkun fram­leiðslu­kostn­aðar á öllum svið­um. Fram­leið­endur myndu vera knúnir til af við­skipta­vinum sínum – líkt og flug­véla­fram­leið­endur – að fram­leiða sem spar­neytn­ust far­ar­tæki og vélar og tól og sem næst laus við losun koltví­ildis og ígilda þess – einmitt fyrir áhrif af orku­gjöldum og álögðum kolefn­is­gjöld­um.

Það myndi þá ekki nægja að bjóða upp á raf­drifnar bif­reiðar einar og sér heldur hlyti kolefn­is­hlut­laus orka að knýja jafn­framt hverfla raf­orku­ver­anna – og þar með raf­knúnar vélar bif­reið­anna jafnt sem ann­arra tækja – í stað kola, jarð­gass eða ann­ars jarð­efna­elds­neyt­is.

Heim­il­is­tæki á borð við elda­vél­ar, kæli­skápa, þvotta­vélar og þurrkara myndu vissu­lega fremur lækka í verði sam­an­borið við einka­bíl­inn, enda er iðn­að­ur­inn þar að baki ekki alveg svo orku- og fjölda­fram­leiðslu­drif­inn sem einka­bíla­iðn­að­ur­inn er.

Ekki síst myndi þó við­halds- og við­gerð­ar­kostn­aður bif­reiða jafnt sem heim­il­is­tækja, vinnu­véla og raunar nær allra hluta, í lofti, á láði og legi, lækka veru­lega í verði með afnámi tekju­skatta og lækk­unin ekki síst stuðla að veru­lega bættri end­ingu og nýt­ingu hlut­anna – sem sagt stuðla að var­an­leika.

Í síð­ari hluta, Herra­garð­ur­inn – orkan og almúg­inn, verður gerð enn frek­ari grein fyrir mun­inum á tekju­drifnum og orku­drifnum skatt­kerfum – hag­kerf­um. Hver sé í reynd mun­ur­inn á skamm­tíma­sjón­ar­miðum og sér­hags­munum orku­að­als út um allan heim sam­an­borið við hrein lang­tíma­við­mið er taka þó til mest alls almúga heims.