Sem sér­legir hraunnördar, áhuga­fólk um eld­virkni og eig­endur og stofn­endur Icelandic Lava Show í Vík í Mýr­dal þá er ýmis­legt sem við höfum lært um eðli hrauns. 

Í ljósi eld­goss­ins við Fagra­dals­fjall sem hófst 19. mars sl., þar sem fólki gefst ein­stakt tæki­færi á að sjá og upp­lifa hina mögn­uðu krafta móður nátt­úru, er vert að fólk fái áhuga­verðar og mik­il­vægar upp­lýs­ingar um eld­virkni, hraun og hvað ber að var­ast í formi hraun­mola vik­unn­ar. 

Svart og sak­laust útlit hrauns blekkir

Hraun er ein­stak­lega ein­angr­andi efni sem byrjar fljótt að storkna þegar það rennur upp úr iðrum jarðar og kemst í tæri við and­rúms­loftið og önnur kald­ari efni á yfir­borði jarð­ar. Hins vegar er það aðeins ysta lag hrauns­ins sem storknar á meðan hraunið getur áfram verið rauð­gló­andi og fljót­andi skammt fyrir neðan svart og sak­leys­is­lega útlít­andi yfir­borð­ið.

Þegar hraun er í fljót­andi formi, rauð­gló­andi hvítt, gult eða app­el­sínugult, getur hita­stig þess varað frá 700° til 1250° gráðum á Celsi­us. Þeim mun skær­ari lit­ur, þeim mun heit­ara er hraun­ið. Á sama hátt má ætla að þeim mun svart­ara sem hraunið er, þeim mun kald­ara.

Og að vissu leyti er það rétt. Hins vegar getur svart og að því er virð­ist kalt hraunið verið mun heit­ara en það lítur út fyrir að vera. Það sem meira er, storknað yfir­borðs­hraunið getur hæg­lega falið brenn­heitt fljót­andi hraun skammt innan við storkn­aða skorpuna sem heldur því í skefj­um.

Hraun­pollar og hraun­hellar

Vegna ein­angr­andi eðlis hrauns og þess hve fljótt ysta lag þess storkn­ar, getur fljót­andi hraun oft flætt langar vega­lengdir undir svörtu storkn­uðu yfir­borð­inu. Það er einmitt þannig sem hraun­hellar verða til. Þegar eld­gos heldur áfram, flæðir kvikan stöðugt upp á yfir­borðið og heldur hraun­rennsl­inu til streitu. Þannig heldur hraunið áfram að þrýsta á storknað yfir­borðs­hraunið þar til þrýst­ing­ur­inn brest­ur, skyndi­lega og fyr­ir­vara­laust. Slíkt kall­ast und­an­hlaup.

Þetta getur gerst þar sem hraun safn­ast saman í hrauntjörnum þar sem yfir­borðið brestur skyndi­lega og skærapp­el­sínugulir hraun­pollar myndast, stundum með dans­andi hrauni sem hoppar og skoppar eins og í æsi­legum leik. En þetta getur líka gerst við hraunjað­ar­inn, skyndi­lega og án fyr­ir­vara, og hraunið gusast fram, hugs­an­lega með meiri hraða en svo að fólk, sem stendur of nærri, hafi ráð­rúm til að taka til fóta sinna. og það getur verið vara­samt svo ekki sé dýpra í árina tek­ið.  

Berum virð­ingu fyrir mátt­ugri móður nátt­úru

Í ljósi fram­an­greinds ráð­leggjum við fólki að sýna heil­brigða skyn­semi í návígi við nýstorknað hraun og að bera við­eig­andi virð­ingu fyrir móður nátt­úru. Útlit getur verið blekkj­andi og ef fólk gætir ekki að sér getur það bók­staf­lega misst meira en fót­anna. 

Höf­undar eru stofn­endur og eig­endur Icelandic Lava Show í Vík í Mýr­dal.