Jarðeldarnir á Reykjanesskaga eru glæsilegt sjónarspil. Þótt gosið sé tiltölulega smátt er það stórkostleg náttúruprýði í okkar augum.
Eldgosinu fylgir líka talsvert gasstreymi. Hvað ætli eldgosið mengi mikið? veltir maður kannski fyrir sér. Til hvers að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda þegar eitt eldfjall gýs og „eyðileggur“ allt? spyrja margir.
Menn gegn eldfjöllum
Ár hvert losar mannkynið um það bil 37 milljarða tonna af koldíoxíði (CO2) út í andrúmsloftið með því að brenna kolum, olíu og gasi. Af okkar völdum bætast því ríflega 100 milljónir tonna af gróðurhúsalofttegundum við andrúmsloftið dag hvern.
Mælingar Jarðvísindastofnunar benda til þess, að á Reykjanesskaga komi upp á bilinu 4-7 þúsund tonn af CO2 á dag, að minnsta kosti. Standi gosið yfir í eitt ár mun losun frá því nema frá 1,8 til 3,6 milljónum tonna. (Sumar áætlanir gefa raunar upp minna magn, 3-6 þúsund tonn, en gerum samt ráð fyrir að hærri gildin séu réttari.)
Á einu ári nemur losun Íslands, með landnotkun (LULUCF), næstum 15 milljónum tonna. Það gera rúmlega 40 þúsund tonn af CO2 á dag. Án landnotkunar er losunin tæplega 5 milljónir tonna.
Við erum miklu stærri en eldfjallið.
Eldfjöll á heimsvísu
Að meðaltali eru um 45 misstór eldfjöll gjósandi um plánetuna okkar á hverjum tíma. Þegar þetta er skrifað gýs til að mynda Etna á Sikiley mun stærra gosi.
Mælingar sýna að árleg losun gróðurhúsalofttegunda frá öllum eldfjöllum heims samanlagt, gjósandi og dormandi, er að meðaltali um 300-400 milljónir tonna (0,3-0,4 milljarðar tonna).
Mannkynið er aðeins þrjá sólarhringa að losa jafn mikið af gróðurhúsalofttegundum og öll eldfjöll Jarðar gera á heilu ári.
Þegar Eyjafjallajökull gaus árið 2010 nam losunin um 150 þúsund tonnum á dag. Til að jafna mannkynið þyrftu ríflega 600 Eyjafjallajökulsgos að standa yfir dag hvern allt árið. Hefðum við áhyggjur af stöðu mála ef það væru ríflega 600 eldgos stöðugt í gangi samtímis, ár eftir ár?
Eldgos standa oftast stutt yfir. Bálið sem við brennum til að knýja samfélagið er 100 sinnum stærra öll heimsins eldfjöll og stendur stöðugt yfir – dag eftir dag, ár eftir ár, áratugum saman.
Röskun kolefnishringrásarinnar
Eldfjöll eru hluti af hinni hægu, náttúrulegri hringrás kolefnis á Jörðinni. Þau losa kolefni rólega út í andrúmsloftið sem lífið, hafið og grjótið tekur upp með tíð og tíma. Kolefnishringrásin er í jafnvægi undir stjórn náttúruaflanna.
Í dag hefur kolefnishringrásin raskast af mannavöldum. Við höfum breytt viðkvæmu jafnvæginu með því að rústa landi og jarðvegi og brenna jarðefnaeldsneyti hratt og í stórum stíl. Náttúran heldur ekki í við okkur.
Eldgosin minna okkur á hve tröllaukin áhrif okkar manna eru á náttúruna. Verkefni mannkynsins núna er snúa frá villu síns vegar: Draga hratt og verulega úr losun gróðurhúsalofttegunda og hætta að raska náttúrulegri hringrás kolefnis með öllum þeim hörmulegu afleiðingum sem það hefur. Við getum það og gerum heiminn betri í leiðinni.
Höfundur er jarðfræðingur, vísindamiðlari og starfar á sviði loftgæða- og loftlagsmála hjá Umhverfisstofnun.
Mynd: Golli.
