Tæki­færi í auk­inni vist­vænni orku eru aug­ljós, eins og dæmi sanna, einkum þessi miss­erin þegar stríð geisar og orku­skortur ríkir í Evr­ópu. Samt er engin fram­tíð­ar­sýn stjórn­valda um nýt­ingu vind­orku hér á landi, nema ef vera skyldi í þágu Lands­virkj­un­ar?

Um raf­orku gilda sömu lög­mál eins og um hverja aðra vöru á mark­aði. Mun­ur­inn er sá að flutn­ingur raf­orku er háður eft­ir­lits­skyldri starf­semi Lands­nets og dreifi­veitna m.a. um arð­semi þeirra að til­teknu hámarki. Virkj­un­ar­að­ili greiðir tengigjöld sem hækkar ekki álögur til almenn­ings. Um virkj­un­ar­leyfi vind­orku gilda ákvæði raf­orku­laga, m.a. um að fyrir liggi skipu­lag sveit­ar­fé­lags, mat á umhverf­is­á­hrifum og tengi­samn­ingur við Lands­net. Þá þarf fram­kvæmda­leyfi sveit­ar­fé­lags. Flókn­ara er það nú ekki.

Fyrr­ver­andi umhverf­is­ráð­herra VG barð­ist með oddi og egg fyrir þeirri vafasömu laga­túlkun að vind­orka félli undir s.k. ramma­á­ætl­un, að það væri rík­is­ins að ákveða hvar vindur væri virkj­aður og hvar ekki, en ekki sveit­ar­fé­laga eins og stjórn­ar­skráin gerir þó ráð fyr­ir. Ráð­herr­ann taldi vind­inn vera land­svæði þar sem er að finna orku­auð­lind. En vindur er alls stað­ar. Það þarf að vernda víð­ernin var þá sagt. Víð­erni á hálendi Íslands eru að stórum hluta þjóð­­lendur og með þær fer for­­sæt­is­ráð­herra. Aðeins örbrot þessa lands hefur verið frið­­lýst sem víð­erni. Engin stefna er um frið­­lýs­ingu víð­erna á Íslandi frekar en um virkjun vind­orku. Eina frið­­lýsta víð­ernið á Íslandi er land í eigu einka­að­ila, Drangar á Strönd­um. Til sanns vegar má færa að Ísland geymi stóran hluta af óspillt­­ustu víð­ernum vestur Evr­­ópu sem sé mik­il­vægt að vernda. Ég tek undir það. Þar verður að sjálf­sögðu ekki virkjuð vind­orka nema að ígrund­uðu máli. Það þarf samt enga ramma­á­ætlun til. Þjóð­lendum verður ekki haggað án sam­þykkis for­sæt­is­ráð­herra sam­kvæmt þjóð­lendulög­um. Raf­orku­lög­in, afstaða sveit­ar­fé­lags, skipu­lags­lög og lög um mat á umhverf­is­á­hrifum tryggja full­kom­lega það sem ramma­á­ætlun er ætlað að vernda innan sem utan þjóð­lendu. Ekk­ert bendir til að núver­andi umhverf­is­ráð­herra sé að fatta þetta, svo það sé nú sagt, ekki frekar en meiri­hluti umhverfis og sam­göngu­nefndar Alþingis ef marka má nýj­ustu fréttir þaðan um Búr­fellslund í ramma­á­ætlun að til­lögu nefnd­ar­inn­ar, NB í þágu Lands­virkj­un­ar, Búr­fellslundur er innan þjóð­lendu. Póli­tíkin og stjórn­sýslan hindra hins vegar virkjun vind­orku á sam­keppn­is­mark­aði utan þjóð­lendu í stað þess að fara bara að gild­andi lög­um.

Hin til­finn­inga­ríka afstaða gegn vind­orku­verum hefur tafið upp­bygg­ingu vind­orku­garða í a.m.k. sjö ár, svo ég taki dæmi að und­ir­bún­ingi vind­orku­vers vestur í Döl­um, utan víð­ern­is, fjarri alfara­leið manna og ferðum fugla. Það tók Skipu­lags­stofnun tæp tvö ár að afgreiða mats­á­ætlun vegna mats á umhverf­is­á­hrifum virkj­un­ar­kosts­ins. Átti að taka fjórar vik­ur. Eftir að stofn­unin hafði verið kærð fyrir slóða­skap í máls­með­ferð var mats­á­ætlun loks sam­þykkt á þeim bæ. Næst neit­aði Skipu­lags­stofnun Dala­byggð um stað­fest­ingu á breyt­ingu á aðal­skipu­lagi vegna virkj­un­ar­inn­ar, tafði þar með málið enn frekar í fleiri mán­uði, vegna þess að fyr­ir­huguð virkjun væri ekki í ramma­á­ætlun og vís­aði loks á inn­við­a­ráð­herra, sem tók undir þvæl­una og sökk í fen fárán­leik­ans og neit­aði líka að stað­festa skipu­lag­ið, vegna þess „að virkj­unin er ekki í ramma­á­ætlun að mati Skipu­lags­stofn­un­ar.“ Orku­stofnun var á önd­verðu meiði. Leitað hefur verið álits Umboðs­manns alþingis á þess­ari væg­ast sagt óvenju­legu stjórn­sýslu.

Fyr­ir­sjá­an­legar frek­ari tafir á máls­með­ferð fyrir virkj­un­ar­kost­inn í Döl­unum má ætla 4 til 7 ár, fangi menn ekki skyn­semi sína. Taf­irnar yrðu enn meiri fyrir aðra virkj­un­ar­kosti í vindi utan þjóð­lendu, ætli menn að fella vind­orku­kosti undir vald rík­is­ins í ramma­á­ætl­un, þar sem sveit­ar­fé­lög ættu að ráða för sam­kvæmt stjórn­ar­skrá. Ramma­á­ætlun varðar fyrst og fremst virkj­un­ar­kosti í jarð­varma og vatns­afli og er mik­il­væg þess vegna. Það á ekki við um vind­orku. Það er af og frá. Lands­net hefur líka rugl­ast í rím­inu og neitað að hefja við­ræður um tengi­samn­ing við virkj­un­ar­að­il­ann fyrir vest­an. Ástæðan er óvissa um ramma­á­ætl­un. Sú ákvörðun Lands­nets var kærð til Orku­stofn­unar í júlí í fyrra og er þar enn til skoð­un­ar, skoð­unar sem eðli­lega ætti að taka tvær til þrjár vik­ur. Kannski er nýr Orku­mála­stjóri enn ekki búinn að ná átt­um.

Það er ann­ars alveg maka­laust hvað íslensk stjórn­sýsla er óburðug og bernsk. Hún ræður ekki við ein­föld­ustu verk­efni. Getur ekki tekið afstöðu, dregur lapp­irn­ar, fag­lega ófær um að taka rök­studda kær­an­lega afstöðu sem bera mætti eftir atvikum undir dóm­stóla. En þetta er svo sem ekk­ert eins­dæmi. Því mið­ur.

Höf­undur er lög­fræð­ing­ur.